Bai na kontenido

Bai na kontenido

Empatia—E Yabi pa Bondat i Kompashon

Empatia—E Yabi pa Bondat i Kompashon

Empatia—E Yabi pa Bondat i Kompashon

“TANTEN ku bo por aliviá doló di un otro persona, bida no ta sin sentido,” Helen Keller a skirbi. Keller sigur tabata sa kiko ta doló emoshonal. Ora e tabatin 19 luna, el a haña un malesa ku a lagu’é kompletamente siegu i surdu. Pero un maestra kompasivo a siña Helen lesa i skirbi braille, i despues papia.

Keller su maestra, Ann Sullivan, tabata sa bon-bon kiko kier men lucha ku un desabilidat físiko. E mes tabata kasi siegu. Pero ku pasenshi Ann a inventá un manera pa komuniká ku Helen dor di “spèl” e lèternan den Helen su man. Motivá dor dje empatia di su maestra, Helen a disidí di dediká su propio bida na yuda hende siegu i surdu. Dor ku e mester a hasi hopi esfuerso pa vense su desabilidat, e por a sinti pa esnan ku tabata den mesun sirkunstansia. E kier a yuda nan.

Probablemente bo a ripará ku den e mundu egoista aki ta fásil pa ‘sera bo kurason’ i ignorá nesesidat di otro hende. (1 Huan 3:17) Sin embargo, kristiannan a haña e mandamentu pa stima nan próhimo i stima otro intensamente. (Mateo 22:39; 1 Pedro 4:8) Tòg, probablemente bo ta konsiente di e realidat aki: Maske nos tin tur intenshon di mustra amor na otro, hopi bes nos ta pasa por haltu di oportunidatnan pa aliviá doló di otro hende. Podisé esei ta sosodé djis pasobra nos no ta konsiente di nan nesesidatnan. Empatia ta e yabi ku por habri e porta di nos bondat i kompashon.

Kiko Ta Empatia?

Empatia ta e abilidat pa komprendé i biba ku e situashon, sintimentu i motivashonnan di un otro persona. Un otro definishon tambe ta e abilidat di pone bo mes den sapatu di un otro persona. Pues pa mustra empatia, na promé lugá, bo tin ku komprendé e sirkunstansianan di un otro persona i, na di dos lugá, biba ku e sintimentunan ku e sirkunstansianan ei ta lanta den e persona. Sí, empatia ta enserá ku nos kurason ta sinti e doló ku un otro persona ta sinti.

Ounke e palabra “empatia” no ta aparesé den Beibel, indirektamente e Skritura ta referí na e kualidat aki. Apòstel Pedro a konsehá kristiannan pa mustra ‘kompashon pa otro, stima otro manera ruman, i sea miserikòrdioso.’ (1 Pedro 3:8) E palabra griego tradusí komo “kompashon” ta nifiká literalmente “sufri ku un otro persona.” Ta e klase di sintimentu ei apòstel Pablo a rekomendá ora el a urgi kompañeronan kristian pa “regosihá ku esnan ku ta regosihá, i yora ku esnan ku ta yora.” Pablo a agregá: “Sea di e mesun pensamentu pa ku otro.” (Romanonan 12:15, 16) I bo no ta di akuerdo ku ta kasi imposibel pa bo stima bo próhimo meskos ku bo mes, si bo no pone bo mes den su sapatu?

Mayoria hende di mes ta mustra un poko empatia. Ken no ta keda konmoví ora nan mira imágennan penoso di muchanan ku ta muri di hamber òf di refugiadonan angustiá? Kua mama amoroso por ignorá e yoramentu di su yu? Pero no ta tur bes bo por komprendé mesora ku un persona ta sufri. Si nos mes nunka no a sufri di problemanan manera depreshon, desabilidat físiko ku bo no por mira, i di bulimia òf anoreksia, ta masha difísil mes pa komprendé e sintimentunan di un hende ku sí ta sufri di nan! No opstante, e Skritura ta mustra ku nos por i mester kultivá empatia pa esnan ku no ta den mesun sirkunstansia ku nos.

Ehèmpelnan Bíbliko di Empatia

Yehova ta nos ehèmpel prinsipal di empatia. Ounke e ta perfekto, e no ta spera perfekshon di nos, “pasobra e sa di kiko nos ta trahá; e ta kòrda ku ta stòf nos ta.” (Salmo 103:14; Romanonan 5:12) Ademas, dor ku e ta konsiente di nos limitashonnan, ‘e no ta pèrmití nos wòrdu tentá mas ku nos por soportá.’ (1 Korintionan 10:13) Mediante su sirbidónan i su spiritu, e ta yuda nos haña solushon.—Yeremías 25:4, 5; Echonan 5:32.

Yehova mes tambe ta sufri ora su pueblo ta sufri. El a bisa e hudiunan ku a regresá di Babilonia: ‘Esun ku mishi ku boso ta mishi ku mi pret’i wowo.’ (Zakarías 2:8) Dor ku e eskritor di Beibel, David, tabata bon konsiente di Dios su empatia, el a bis’é: “Pone mi lágrimanan den bo butishi; nan no ta den bo buki?” (Salmo 56:8) Ta un gran konsuelo pa sa ku Yehova ta kòrda—komo si fuera nan ta skirbí den un buki—e lágrimanan ku su fiel sirbidónan a drama den nan lucha pa mantené nan integridat!

Meskos ku su Tata selestial, Hesukristu tambe tabata masha kompasivo ku hende. Ora el a kura un hòmber surdu, el a hal’é un banda. El a hasi esaki probablemente pa evitá ku su kurashon milagroso ta lagu’é sinti bèrgwensa òf shòke. (Marko 7:32-35) Na un otro okashon Hesus a tuma nota di un biuda ku tabata bai dera su úniko yu hòmber. Mesora el sinti e doló ku e señora tabatin, el a aserká e korteho fúnebre i a resusitá e hóben.—Lukas 7:11-16.

Despues ku Hesus a resusitá, el a aparesé na Saulo riba kaminda pa Damasko, i el a laga Saulo sa kon e manera kruel ku e tabata persiguí su disipelnan a afekt’é. El a bisa Saulo: “Ami ta Hesus, kende bo ta pèrsiguí.” (Echonan 9:3-5) Hesus a sinti personalmente e doló ku su disipelnan a pasa aden, meskos ku un mama ta sinti doló ora su yu ta malu. Asina tambe nos Sumo Saserdote selestial, Hesus ‘tin komprendementu pa nos debilidatnan,’ òf manera e vèrshon Rotherham ta bisa, e ta “kompadesé ku nos debilidatnan.”—Hebreonan 4:15.

Apòstel Pablo a siña bira kompasivo ku sufrimentu i sintimentu di otro hende. El a puntra: “Ken ta débil, sin ku ami ta débil? Ken ta kai den piká, sin ku ami ta preokupá intensamente?” (2 Korintionan 11:29) Ora un angel a libra Pablo i Sílas milagrosamente for di prizòn na Filípos, Pablo su promé reakshon tabata pa bisa e wardadó di prezu ku ningun hende no a hui. Dor di su empatia e por a pensa ku probablemente e wardadó di prezu lo por a bai kometé suisidio. Pablo tabata sa ku segun e kustumber romano, un wardadó di prezu lo a haña un kastigu severo si un prezu hui. Foral si el a haña instrukshon pa wak e prezu bon. (Echonan 16:24-28) E akto bondadoso aki di Pablo ku a salba bida di e wardadó di prezu a impreshoná e wardadó aki mashá, i e ku su famia di kas a dal paso pa bira kristian.—Echonan 16:30-34.

Kon pa Kultivá Empatia

Bes tras bes e Skritura ta animá nos pa imitá nos Tata selestial i su Yu, Hesukristu. Pues empatia ta un kualidat ku nos mester kultivá. Kon nos por hasi esaki? Tin tres kos prinsipal ku por yuda nos bira mas atento pa distinguí e nesesidat i sintimentunan di otro hende: skucha, opservá i imaginá.

Skucha. Dor di skucha bon, nos ta haña sa ki problema otro hende tin. I mas mihó nos skucha, mas grandi e chèns ta ku nan ta habri nan kurason pa nos i revelá nan sintimentunan. Miriam ta splika: “Ami por papia ku un ansiano si mi ta sigur ku lo e skucha mi. Mi kier sa si en bèrdat e ta komprendé mi problema. Mi ta haña mas konfiansa den dje ora e ta hasi mi preguntanan p’e komprendé mi situashon. Esei ta mustra ku el a skucha ku atenshon loke mi a kont’é.”

Opservá. No ta tur hende ta bisa bo abiertamente kiko nan ta sinti òf kiko nan ta pasando aden. Sin embargo, un opservadó atento lo ripará ora un kompañero kristian ta parse deprimí, ora un tiner no ta komuniká mas òf ora un predikadó seloso pèrdè su entusiasmo. E abilidat aki pa rekonosé un problema den su promé etapanan ta vital pa mayornan. Marie ta remarká: “Di un òf otro manera, promé ku mi papia ku mi mama, ya kaba e sa kon mi ta sinti. Pues ta fásil pa mi papia frankamente kuné di mi problemanan.”

Usa bo imaginashon. E manera mas efikas pa stimulá empatia ta dor di puntra bo mes: ‘Si ami tabata den e situashon aki, kon lo mi a sinti? Kon lo mi a reakshoná? Kiko lo mi tabatin mester?’ Job su tres konsoladónan falsu no tabata kapas pa pone nan mes den su lugá. P’esei nan a akus’é di pikánan imaginario ku nan a asumí ku e mester a kometé.

Hopi bes ta mas fásil pa un hende imperfekto husga fayo di otro ku mustra komprendementu pa sierto sintimentunan. Sin embargo, si nos hasi esfuerso vigoroso pa imaginá nos mes e aflikshon ku e persona ta pasa aden, esei lo yuda nos pa kompadesé en bes di kondená. Juan, un ansiano ku eksperensia, a remarká: “Mi por duna mihó konseho ora mi skucha ku atenshon i purba di komprendé henter e situashon promé ku mi kuminsá duna sugerensia.”

E publikashonnan di Testigunan di Yehova a yuda hopi hende den e aspekto aki. E revistanan Toren di Vigilansia i Spièrta! a yega di trata problemanan kompliká manera depreshon i abusu di mucha. E informashonnan oportuno aki ta yuda lektornan komprendé mihó e sintimentu di e hendenan ku ta sufri di e problemanan ei. Asina tambe, e buki Loke hovenan sa puntra—Contesta práctica a yuda hopi mayor komprendé problema di nan yunan.

Empatia Ta Yuda den Aktividatnan Kristian

Poko di nos lo por ignorá e situashon penoso di un mucha ku ta muriendo di hamber si nos tin kuminda pa dun’é. Si nos tin empatia, nos lo diserní tambe e kondishon spiritual di un persona. Beibel ta konta di Hesus: “Ora ku el a mira e multitutnan, el a sinti kompashon pa nan, pasobra nan tabata kansá i plamá, manera karné sin wardadó.” (Mateo 9:36) Miónes di hende awe ta den e mesun kondishon spiritual, i nan tin mester di yudansa.

Meskos ku den tempu di Hesus, kisas nos lo tin ku vense prehuisio òf tradishonnan profundamente ankrá pa alkansá kurason di algun hende. Un predikadó kompasivo ta hasi esfuerso pa haña tereno komun òf pa papia riba temanan ku hende tin na mente pa asina hasi su mensahe mas atraktivo. (Echonan 17:22, 23; 1 Korintionan 9:20-23) Meskos ku tabata e kaso ku e wardadó di prezu na Filípos, aktonan di bondat motivá dor di empatia tambe por hasi hende ku ta skucha nos, mas reseptivo pa e mensahe di Reino.

Empatia ta un faktor klave ku por yuda nos pasa por haltu di fayo di otronan den e kongregashon. Si nos hasi esfuerso pa komprendé e sintimentunan di un ruman ku a ofendé nos, sin duda nos lo haña ku ta mas fásil pa pordon’é. Podisé nos lo a reakshoná meskos kuné si nos tabata den e mesun situashon i nos sirkunstansia i eksperensianan personal tabata meskos kuné. Yehova su empatia ta motiv’é pa “kòrda ku ta stòf nos ta.” Pues nos empatia no mester motivá nos pa tene konsiderashon ku imperfekshon di otronan i pa ‘pordoná nan’ libremente?—Salmo 103:14; Kolosensenan 3:13.

Si nos tin ku konsehá un persona ku a kometé un eror, probablemente nos lo hasié den un manera muchu mas bondadoso si nos por komprendé i sinti loke e persona ta sinti. Un ansiano kristian kompasivo ta rekordá su mes: ‘Mi tambe por a kometé e eror aki. Mi por tabata den su sapatu.’ P’esei Pablo ta rekomendá: “Restorá un hende asina den un spiritu di mansedumbre; kada un wak su mes, pa boso tambe no wòrdu tentá.”—Galationan 6:1.

Empatia por impulsá nos tambe pa, si ta na nos alkanse, duna yudansa práktiko, maske nos kompañero kristian kisas ta vasilá pa pidi esei. Apòstel Huan a skirbi: “Ken ku tin e biennan di mundu, i ta mira su ruman den nesesidat i ta sera su kurason p’e, ta kon e amor di Dios ta permanesé den dje? . . . No laga nos stima ku palabra ni ku lenga, ma ku echo i bèrdat.”—1 Huan 3:17, 18.

Pa nos por stima “ku echo i bèrdat,” na promé lugá nos tin ku distinguí kiko ta e nesesidat spesífiko di nos ruman. Nos ta opservá e nesesidatnan di otro hende atentamente ku e intenshon di yuda nan? Esei ta empatia.

Kultivá Kompashon pa Otro

Podisé di naturalesa, nos no ta un persona ku ta lihé pa mustra empatia, pero nos por kultivá e sintimentu di kompañero aki. Si nos skucha ku mas atenshon, bira mas atento den opservá i imaginá nos mes den situashon di otro hende ku mas frekuensia, nos empatia lo krese. Resultado di esei lo ta ku nos lo sinti nos impulsá pa mustra mas amor, bondat i kompashon pa nos yunan, otro kristiannan i nos bisiñanan.

Nunka pèrmití egoismo pone bo pèrdè bo empatia. Pablo a skirbi: “No fiha solamente riba boso kada un su mes interes, ma riba esun di e otro tambe.” (Filipensenan 2:4, Beibel na papiamentu koriente) Nos futuro eterno ta dependé di e empatia di Yehova i di su Sumo Saserdote, Hesukristu. Pues, nos tin e obligashon moral pa kultivá e kualidat aki. Nos empatia lo hasi nos mihó sirbidó di Dios i mihó mama i tata. Riba tur kos, empatia lo yuda nos deskubrí ku “ta mas bendishoná pa duna ku pa risibí.”—Echonan 20:35.

[Plachi na página 25]

Empatia ta enserá opservá e nesesidatnan di otro hende atentamente ku e intenshon di yuda nan

[Plachi na página 26]

Nos lo siña mustra e empatia ku un mama amoroso di naturalesa ta sinti pa ku su yu?