Bai na kontenido

Bai na kontenido

E Kontradikshon di Tertuliano

E Kontradikshon di Tertuliano

E Kontradikshon di Tertuliano

‘UN KRISTIAN i un filósofo tin algu en komun? Tin similaridat entre un persona ku ta korumpí e bèrdat i esun ku ta restorá e bèrdat i siñ’é na otro hende? Ki akuerdo tin entre Skol ku Plato a funda i Iglesia?’ Tertuliano, un eskritor di siglo 2 i 3 Era Komun, a tribi di lansa e preguntanan ei. El a bira famoso komo “un dje personanan ku tabata sa hopi dje historia di Iglesia i di e doktrinanan ku iglesia tabata siña hende den su tempu.” Práktikamente, no tabatin niun aspekto di e bida religioso ku e no tabata sa di dje.

Kisas Tertuliano tabata mas konosí pa su deklarashonnan ku tabatin un toke kontradiktorio, tal komo: “Dios ta partikularmente grandi, n’e momentu ku e ta chikitu.” “Di tur manera hende mester kere den [e morto di e Yu di Dios] pasobra e ta un kos apsurdo.” “Ku nan a dera [Hesus] i lant’é atrobe ta un echo sigur, pasobra e ta imposibel.”

No ta Tertuliano su deklarashonnan so ta parse kontradiktorio. Ounke e intenshon di su skrituranan tabata pa defendé e bèrdat i apoyá integridat di e doktrinanan di iglesia, bon mirá, loke el a hasi ta korumpí siñansanan berdadero. Su aporte prinsipal na kristiandat tabata un teoria riba kua eskritornan despues di dje a basa e doktrina di Trinidat. Pa nos por komprendé kon esaki a tuma lugá, laga nos tira un bista riba Tertuliano mes komo persona.

“E No Sa Ta Laf”

Hende sa masha poko di Tertuliano su bida. Mayoria historiadó ta di akuerdo ku el a nase rònt di aña 160 Era Komun na Carthage, Nort África. Aparentemente e tabata un persona bon eduká ku a konosé a fondo e skolnan prinsipal di filosofia ku a eksistí den su tempu. Ta parse ku loke a atra’é na kristianismo ta e echo ku esnan ku a bisa ku nan ta kristian tabata dispuesto pa muri pa nan fe. Relashoná ku martirio kristian, el a puntra: “Ken ta mira esei sin sinti su mes impulsá pa puntra kiko ta motivá hende pa kombertí nan mes den mártir? i ken, despues ku e kaba di hasi investigashon, no ta aseptá nos doktrinanan?”

Despues ku Tertuliano a bira kristian pa nòmber, el a bira un eskritor kreativo ku un don pa ekspreshonnan kòrtiku i skèrpi. E buki The Fathers of the Church (Tatanan di Iglesia) ta remarká: “[E] tabatin un abilidat eksepshonal entre teólogonan. E no sa ta laf.” Un erudito a bisa: “Tertuliano [tabatin] un don pa palabra i no pa frase. Su remarkenan skèrpi ta muchu mas fásil pa komprendé ku su argumentunan. Kisas ta p’esei, ounke hende ta sit’é hopi bes, masha poko nan ta usa su frasenan kompleto.”

Na Defensa di Kristianismo

E obra mas famoso di Tertuliano ta Apology (Defensa), un dje obranan di literatura mas efikas ku ta sali na defensa di kristianismo pa nòmber. El a skirbié durante un periodo ku kristiannan tabata víktima konstante di multitutnan superstisioso. Tertuliano a sali na defensa di e kristiannan aki i a protestá kontra e manera irazonabel ku nan tabata ser tratá. El a bisa: “[Oponentenan] ta konsiderá kristiannan responsabel pa tur kalamidat públiko i tur mala suerte ku e pueblo hañ’é kuné. . . . Si Riu Nilo no krese subi tera i muha nan kunukunan, si e wer no kambia, si tin un temblor, un hamber òf un plaga, mesora nan ta grita duru: ‘Tira e kristiannan pa leon!’”

Ounke hopi bes hende a akusá kristiannan di ta desleal na gobièrnu, Tertuliano a hasi esfuerso pa mustra ku bon mirá, nan tabata e siudadanonan mas konfiabel den e region. Despues ku Tertuliano a hala atenshon na vários intento pa tumba gobièrnu, el a rekòrdá su opositornan ku e konspiradónan ta bini for dje kuna di paganonan i no for di e kristiannan. Tertuliano a indiká ku ora nan a ehekutá e kristiannan, ta estado mes ta esun ku a sufri pèrdida.

Den otro obranan Tertuliano a papia di e bida kristian. Por ehèmpel, den su relato di On the Shows, Tertuliano a konsehá pa no asistí na sierto lugánan di entretenimentu, deportenan pagano i eventonan teatral. Aparentemente, tabatin algun persona resien kombertí ku no a haña ku ta un problema pa nan bini reunion pa risibí instrukshon di Beibel i despues asistí na deportenan pagano. Pa stimulá nan abilidat di pensa, Tertuliano a skirbi: “Sali for di iglesia di Dios i bai iglesia di Diabel ta algu horibel, ta komo si fuera sali for di shelu bai den un chiké di porko.” El a bisa: “Loke boso rechasá ku echo, no aseptá ku palabra.”

Den Su Defensa Dje Bèrdat E Ta Korumpié

Tertuliano ta kuminsá su tésis titulá Against Praxeas, bisando: “Diabel a oponé i risistí e bèrdat den vários manera. Tin bes el a hasi esfuerso pa destruí e bèrdat dor di defend’é.” No ta konosí ken presis ta e hómber Praxeas, kontra ken e tésis aki ta dirigí, pero Tertuliano a kuestioná su siñansanan relashoná ku Dios i Kristu. El a konsiderá Praxeas komo un marioneta di Satanas ku sútilmente ta purba korumpí kristianismo.

E tempu ei, e relashon entre Dios i Kristu tabata un kuestion krusial bou di e kristiannan pa nòmber. Pa algun di nan, foral esnan ku antesedente griego, tabata difísil pa aseptá e idea di un Dios ku na mes momentu ta hunga e papel di Hesus komo Salbador i Redentor. Praxeas a purba solushoná nan problema dor di siña nan ku Hesus tabata djis un manifestashon diferente di e Tata i ku no tabatin ningun diferensia entre e Tata i e Yu. E teoria aki (konosí na otro idioma komo modalismo) ta bisa ku Dios a revelá su mes “komo e Tata durante Kreashon i ora di duna e Ley, komo e Yu den Hesukristu, i komo e Spiritu Santu despues ku Kristu a subi na shelu.”

Tertuliano a mustra ku e Skrituranan a hasi un distinshon kla entre e Tata i e Yu. Despues ku el a sita 1 Korintionan 15:27, 28, el a rasoná: “Esun ku a someté (tur kos) i Esun na ken nan a ser someté, mester ta dos Persona distinto.” Tertuliano a hala atenshon na Hesus su propio palabranan: “E Tata ta mas [grandi] ku mi.” (Huan 14:28) El a usa porshonnan for dje Skritura Hebreo manera Salmo 8:5 pa indiká ku Beibel ta mustra ku e Yu ta “inferior.” Tertuliano a konkluí: “Pues, dor ku e Tata ta mas grandi ku e Yu, e Tata i e Yu ta dos persona distinto. Siendo ku Esun ku engendrá ta un persona, i Esun ku ser engendrá ta un otro; Esun ku ta manda tambe ta un persona, i Esun ku ser mandá ta un otro; i un bes mas, Esun ku ta krea ta un persona, i Esun mediante ken e kos ta ser trahá ta un otro persona.”

Tertuliano a konsiderá e Yu komo inferior na e Tata. Sin embargo, den su afan pa kontradesí modalismo, el a bai ‘mas ayá di loke ta skirbí.’ (1 Korintionan 4:6) Segun ku Tertuliano eróneamente tabata purba proba ku Hesus ta un dios mediante un otro teoria, el a inventá e fórmula di “tres persona den un.” Usando e konsepto aki el a purba mustra ku Dios, e Yu i e spiritu santu tabata tres persona distinto ku ta eksistí den un ser divino. Asina Tertuliano a bira e promé persona ku a apliká e vershon latin pa e palabra “trinidat” na e Tata, e Yu i spiritu santu.

Tene Kuidou ku Filosofia Mundano

Kon bin Tertuliano por a inventá e teoria di “tres persona den un”? E kontesta ta sinta den un otro kontradikshon tokante e persona aki: su punto di bista di filosofia. Tertuliano a yama filosofia “‘e doktrina’ di hende i ‘di demoño.’” Di un manera abierto el a kritiká uso di filosofia pa apoyá bèrdatnan kristian. El a deklará: “Evitá tur intento pa produsí un meskla korumpí di kristianismo, stoisismo, platonismo i téknikanan di Sókrates.” Tòg, Tertuliano mes a hasi uso amplio di filosofia mundano ora esaki tabata na armonia ku su propio ideanan.—Kolosensenan 2:8.

Un obra di referensia ta deklará: “Pa desaroyo i ekspreshon di e teologia di Trinidat, tabatin mester di e yudansa di konsepto i kategorianan helenístiko.” I e buki The Theology of Tertullian (E Teoria di Tertuliano) ta remarká: “[E tabata] un meskla interesante di idea i tèrminonan hurídiko i filosófiko ku a pèrmití Tertuliano presentá e doktrina di Trinidat den un fórmula ku, apesar di su limitashon i imperfekshonnan, a perkurá e base pa presentá e doktrina despues na e Konsilio di Nicea.” P’esei e fórmula di Tertuliano—tres persona den un ser divino—a hunga un papel importante den plama eror religioso den henter kristiandat.

Tertuliano a akusá otro hende ku nan ta destruí e bèrdat den nan intento pa defend’é. Sin embargo, ta un ironia ku e mes a kai den e trampa ei dor di a meskla e bèrdat di Beibel inspirá pa Dios ku filosofia humano. P’esei, laga nos hasi kaso di e spièrtamentu di Beibel pa no “paga atenshon na spiritunan engañoso i doktrinanan di demoñonan.”—1 Timoteo 4:1.

[Plachinan na página 29, 30]

Tertuliano a kritiká filosofia pero a us’é pa promové su propio ideanan

[Rekonosementu]

Página 29 i 30: © Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris

[Plachi na página 31]

Kristiannan berdadero ta evitá di meskla bèrdat di Beibel ku filosofia humano