Bai na kontenido

Bai na kontenido

Satanas—Mito òf Realidat Maligno?

Satanas—Mito òf Realidat Maligno?

Satanas—Mito òf Realidat Maligno?

PA HOPI tempu kaba orígen di maldat ta tópiko di bastante interes. A Dictionary of the Bible di James Hastings, ta deklará: “For di momentu ku hende a haña konsiensia el a haña su mes konfrontá ku forsanan ku e no por a kontrolá i ku a ehersé un influensia dañino òf destruktivo.” E mesun obra di referensia ta bisa tambe: “Riba impulso e promé hendenan a buska e kousa. I pa nan, e forsanan i otro manifestashonnan di naturalesa a bini di un persona.”

Segun historiadónan, e kreensia den diosnan demoniako i mal spiritu a haña su orígen den e historia antiguo di Mesopotamia. E babilonionan di antigwedat tabata kere ku ta Nergal, un dios violento konosí komo “esun ku ta kima,” tabata manda den e mundu dje defuntunan, òf e “tera for di kua no tin binimentu bèk.” Tambe nan tabatin miedu di demoño. Nan a trata di kalma esakinan ku ritonan mágiko. Den mitologia di Egipto, Set tabata e dios di maldat. Nan a pint’é komo “un bestia straño ku pik fini i kròm, orea kuadrá i pará, i un rabu steif ku forma di fòrki.”—Larousse Encyclopedia of Mythology.

Ounke e griegonan i e romanonan tabatin tantu dios benigno komo maligno, nan no tabatin un dios maligno ku a predominá. Nan filósofonan a siña ku tin dos prinsipio kontrali na otro. Pa Empedokles, esakinan tabata Amor i Diskordia. Pa Plato, mundu tabatin dos “Alma;” unu ku ta hasi bon i otro ku ta hasi malu. Manera Georges Minois ta deklará den su buki Le Diable (Diabel), “e religion pagano klásiko [griego-romano] no tabata konosé un Diabel.”

Na Iran, e religion zoroastrianismo a siña ku e ser supremo Ahura Mazda, òf Ormazd, a krea Angra Mainyu, òf Ahriman, kende a skohe pa hasi malu i asina a bira e Spiritu Destruktivo, òf Destruktor.

Hudaismo tabata presentá Satanas simplemente komo e Atversario di Dios, komo esun ku a okashoná piká. Pero despues di hopi siglo, esei a bin brua ku ideanan pagano. Encyclopaedia Judaica ta deklará: “Den e último siglonan promé ku Era Komun . . . un kambio grandi a tuma lugá. Den e periodo aki e religion [hudiu] . . . a adoptá hopi karakterístika di un sistema dualístiko den kua e forsanan poderoso di maldat i engaño a lanta kontra Dios i kontra e forsanan di bon i bèrdat tantu den shelu komo riba tera. Aparentemente esaki tabata bou di e influensia di religion di Persia.” The Concise Jewish Encyclopedia ta deklará: “Protekshon kontra d[emoño] a bira posibel dor di warda e mandamentunan i dor di usa amuleto.”

Teologia Kristian Apóstata

Meskos ku hudaismo a adoptá e konseptonan no-bíbliko relashoná ku Satanas i su demoñonan, kristiannan apóstata a desaroyá un kantidat di idea no-bíbliko. The Anchor Bible Dictionary ta deklará: “Un dje ideanan teológiko mas ekstremo di antigwedat ta ku Dios a reskatá su pueblo dor di paga Satanas pa laga nan bai.” Ta Ireneo (siglo 2 di nos era) a bini ku e idea aki. Origen (siglo 3 di nos era) a sigui desaroy’é. El a bisa ku “diabel a bira e doño legal di hende” i ku “e morto di Kristu . . . tabata un preis di reskate pagá na diabel.”—History of Dogma di Adolf Harnack.

Segun The Catholic Encyclopedia, “pa rònt di mil aña [e idea di ku a paga un reskate na Diabel] a hunga un papel importante den historia di teologia,” i el a keda forma parti di kreensia di iglesia. Otro Tatanan di Iglesia, inkluso Agustin (siglo 4 i 5 di nos era), a adoptá e idea ku e reskate a ser pagá na Satanas. Finalmente, pa siglo 12 di nos era, teólogonan katóliko Anselm i Abelard a yega na e konklushon ku Kristu a ofresé su sakrifisio na Dios, i no na Satanas.

Superstishon den Edat Medio

Ounke mayoria dje konsilionan di Iglesia Katóliko a keda bastante ketu riba e tópiko di Satanas, na aña 1215, e di Kuater Konsilio Laterano a presentá loke New Catholic Encyclopedia a yama un “deklarashon solèm di fe.” Dekreto 1 ta deklará: “Dios a krea diabel i e otro demoñonan bon di naturalesa, pero ta riba nan mes nan a bira malbado.” E ta agregá ku konstantemente nan ta purba tenta humanidat. E último pensamentu aki a opseshoná hopi hende durante Edat Medio. Satanas tabata tras di tur loke a parse straño, manera enfermedat ineksplikabel, morto repentino òf un mal kosecha. Na aña 1233, Papa Gregorio IX a emití vários dekreto papal kontra esnan ku no tabata di akuerdo ku doktrina di iglesia. Den nan tabatin unu kontra e lusiferianonan, supuesto adoradónan di Diabel.

Poko despues e kreensia ku hende por ta poseí pa Diabel òf su demoñonan a lanta miedu serka hopi hende—un temor histériko di bruheria. For di siglo 13 te 17, miedu di hasidó di bruha a plama rònt Europa i alkansá Norteamérika ku e kolonisadónan europeo. Asta e reformadónan protestant Martin Luther i Johannes Calvijn a duna nan aprobashon pa persiguí hasidónan di bruha. Na Europa tantu e Inkisishon komo kortenan tabata kuminsá kasonan kontra hasidónan di bruha basá riba un simpel rumor òf denunsia malisioso. Tabata normal pa nan torturá e personanan aki pa obligá nan atmití nan “kulpabilidat.”

Esnan hañá kulpabel por a risibí sentensia di morto dor di kandela. Na Inglatera i Eskosia, tabata horka nan. Pa loke ta e kantidat di víktimanan, The World Book Encyclopedia ta deklará: “For di 1484 pa 1782, segun algun historiadó, e iglesia kristian a mata rònt di 300.000 hende muhé pa bruheria.” Si ta Satanas tabata tras di e tragedia aki di Edat Medio, ken tabata su instrumentonan—e víktimanan òf e fanátikonan religioso ku a persiguí nan?

Awe Algun Ta Kere, Otronan Nò

Siglo 18 a mira kon pensamentu rashonal, konosí komo Iluminashon, a floresé. Encyclopædia Britannica ta bisa: “E filosofia i teologia di e era di Iluminashon a hasi esfuerso pa eliminá e figura di diabel for di mente di kristiannan pasobra supuestamente e idea ei a bini di fantasia mitológiko di Edat Medio.” Iglesia Katóliko Romano a reakshoná riba esaki i a reafirmá su kreensia den Satanas e Diabel na e Promé Konsilio di Vatikano (1869-70). Nan a ripití esaki, ounke no ku mes fervor, n’e Segundo Konsilio di Vatikano (1962-65).

Ofisialmente, manera New Catholic Encyclopedia ta atmití, “Iglesia ta obligá pa kere den angel i den demoño.” Sin embargo, Théo, un dikshonario franses di katolisismo, ta atmití ku “hopi kristian awe ta nenga di atribuí e maldat ku tin den mundu na diabel.” Den e último añanan teólogonan katóliko ta bai masha kouteloso ku e tema aki. Nan ta purba haña un balansa entre e doktrina ofisial katóliko i pensamentu moderno. Encyclopædia Britannica ta bisa: “Teologia kristian liberal tin tendensia di trata e lenguahe bíbliko tokante Satanas komo un manera pa deskribí maldat i ku no mester interpret’é literalmente. E ta mas bien un intento mitológiko pa ekspresá kon real i kon ekstenso maldat ta den universo.” Relashoná ku e protestantnan, e mesun obra di referensia ta bisa: “Protestantismo liberal moderno tin tendensia di nenga e nesesidat di kere ku diabel ta un persona.” Pero kristiannan berdadero mester konsiderá loke Beibel ta bisa tokante Satanas djis un “manera gráfiko pa deskribí maldat”?

Loke e Skritura Ta Siña

E splikashon ku Beibel ta duna enkuanto e orígen di maldat ta muchu mas mihó ku esun ku filosofia humano i teologia ta duna. Loke e Skritura ta bisa tokante Satanas ta esensial pa nos komprendé e orígen di maldat i di sufrimentu humano. Tambe e ta yuda nos komprendé pakiko e violensia inkreibel di aktualidat ta bira pió kada aña.

Un hende lo por puntra: ‘Si Dios ta e Kreadó bon i amoroso, kon e por a krea un kriatura spiritual malbado manera Satanas?’ Beibel ta establesé e prinsipio ku tur obra di Yehova Dios ta perfekto i ku tur su kriaturanan inteligente ta dotá ku boluntat liber. (Deuteronomio 30:19; 32:4; Hosué 24:15; 1 Reinan 18:21) P’esei, e persona spiritual ku a bira Satanas mester a ser kreá perfekto i ta e mes a skohe pa desviá for dje kaminda di bèrdat i hustisia.—Huan 8:44; Santiago 1:14, 15.

Den hopi manera, e rebeldia di Satanas ta parse esun di e “rei di Tiro,” kende a ser deskribí poétikamente komo “perfekto den bunitesa” i ‘perfekto den su kamindanan for di e dia ku el a wòrdu kreá te na e momentu ku inhustisia a wòrdu hañá den dje.’ (Ezekiel 28:11-19) Satanas no a kuestioná si di bèrdat Yehova ta e Dios supremo ni si e ta e Kreadó. Kon lo e por a hasi esei siendo ku Dios a krea e mes tambe? Pero loke sí Satanas a kuestioná tabata e manera ku Yehova a ehersé su soberania, esta su poder supremo di goberná. Den e hòfi di Eden, Satanas a insinuá ku Dios a priva e promé pareha humano di algu ku nan tabatin derecho ariba i ku nan bienestar a dependé di esei. (Génesis 3:1-5) El a logra pone ku Adam i Eva a rebelá kontra e soberania hustu di Yehova, tresiendo piká i morto riba nan i riba nan desendientenan. (Génesis 3:6-19; Romanonan 5:12) Asina Beibel ta mustra ku Satanas ta e kousa básiko di sufrimentu humano.

Un tempu promé ku e Diluvio, otro angelnan a djòin Satanas den su rebelion. Nan a tuma kurpa humano pa satisfasé nan deseonan pa plaser seksual ku e yu muhénan di hende. (Génesis 6:1-4) N’e Diluvio, e angelnan rebelde aki a bolbe n’e region di spiritu pero no na nan “mes posishon” original ku Dios den shelu. (Hudas 6) Nan a ser degradá na un kondishon di skuridat spiritual ekstremo. (1 Pedro 3:19, 20; 2 Pedro 2:4) Nan a bira demoño, i no a sirbi mas bou di e soberania di Yehova. Mas bien, nan ta sumiso na Satanas. Ounke tur kos ta mustra ku e demoñonan no por tuma kurpa humano mas, ainda nan por ehersé hopi poder riba mente i bida di hende, i sin duda nan ta responsabel pa hopi dje violensia ku nos ta mira awe.—Mateo 12:43-45; Lukas 8:27-33.

Fin di e Mando di Satanas Ta Serka

Tur kos ta mustra ku den e mundu djawe forsanan malbado ta aktivo. Apòstel Huan a skirbi: “Henter mundu ta bou di kòntròl di e malbado.”—1 Huan 5:19.

Sin embargo, profesia di Beibel ku a kumpli kaba ta mustra ku Diabel ta pone hende sufri mas i mas pasobra e sa ku a ked’é djis “un poko tempu mas” pa okashoná káos promé ku e ser restringí. (Revelashon 12:7-12; 20:1-3) E fin di Satanas su mando lo nifiká un hustu mundu nobo den kua “lo no tin” lágrima ni morto ni doló mas. E ora ei e boluntat di Dios lo “sosodé na tera meskos ku den shelu.”—Revelashon 21:1-4; Mateo 6:10.

[Plachinan na página 4]

E babilonionan tabata kere den Nergal (te na man robes), un dios violento; Plato (man robes) tabata kere den eksistensia di dos “Alma” kontrali na otro

[Rekonosementu]

Silinder: Musée du Louvre, Paris; Plato: National Archaeological Museum, Aténas, Gresia

[Plachi na página 5]

Ireneo, Origen i Agustin a siña ku e reskate a ser pagá na Diabel

[Rekonosementu]

Origen: Culver Plachinan; Agustin: For di e buki Great Men and Famous Women

[Plachi na página 6]

Miedu di hasidó di bruha a hiba na ehekushon di míles i míles di hende

[Rekonosementu]

For di e buki Bildersaal deutscher Geschichte