Bai na kontenido

Bai na kontenido

Hòmbernan ku Background Humilde Ta Tradusí Beibel

Hòmbernan ku Background Humilde Ta Tradusí Beibel

Hòmbernan ku Background Humilde Ta Tradusí Beibel

NA 1835, Henry Nott, un mètsla di Inglatera, i John Davies di Wales ku tabata yuda traha den un toko, a yega na fin di un proyekto inmenso. Despues di a traha duru pa mas ku 30 aña, finalmente nan a terminá tradukshon di Beibel kompletu na tahitiano. Ki opstákulo e dos hòmbernan aki ku background humilde a konfrontá, i kiko tabata e resultado di nan obra motivá pa amor?

“E Gran Spièrtamentu”

Den e segundo mitar di siglo 18, miembronan di un movementu protestant yamá e Gran Spièrtamentu, òf simplemente Spièrtamentu, tabata prediká riba plenchi di pueblitonan i serka di minanan i fábrikanan na Gran Bretaña. Nan meta tabata pa alkansá e klase trahadó. E predikadónan di Spièrtamentu ku entusiasmo a boga pa kada hende haña su propio Beibel.

Influensiá dor di e movementu aki, un baptista ku tabata yama William Carey a yuda establesé e Sosiedat Misionero di Lònden (SML) na 1795. SML a train hende ku tabata dispuesto pa siña idiomanan nativo i sirbi komo misionero den e region di Sur Pasífiko. E meta di e misioneronan aki tabata pa prediká e Evangelio na e idioma di e pueblo lokal.

E isla di Tahiti, ku e tempu ei nan a kaba di deskubrí, a bira e promé vèlt misionero pa SML. Pa e miembronan di Spièrtamentu, e islanan aki tabata ‘den skuridat’ di paganismo, nan tabata manera kunukunan kla pa wòrdu kosechá.

Hende ku Background Humilde Ta Kumpli ku un Trabou Hopi Desafiante

Pa bai prediká na e nativonan di Tahiti, un 30 misionero, skohé den purá i mal prepará, a abordá e boto Duff ku SML a kumpra. Segun un informe tabatin “kuater pastor konsagrá [sin entrenamentu formal], seis karpinté, dos sapaté, dos mètsla, dos hiladó, dos sneiru, un doño di tienda, un trahadó di sia di kabai, un kriá, un hardinero, un dòkter, un smet, un trahadó di barí di palu, un produktor di katuna, un trahadó di sombré, un produktor di tela, un trahadó di kashi, sinku esposa i tres mucha.”

E úniko hèrmèntnan ku e misioneronan aki tabatin den nan posishon pa sera konosí ku e idiomanan original di Beibel tabata un dikshonario griego-ingles i un Beibel ku tabatin un dikshonario hebreo. Durante e shete lunanan ku nan a pasa riba laman, e misioneronan a siña algun palabra tahitiano for di kabes. E palabranan aki a bini di personanan ku anteriormente a bishitá e islanan ei, prinsipalmente di nabegantenan ku a lanta un motin riba e barku Bounty. Finalmente, Duff a yega Tahiti, i dia 7 di mart 1797, e misioneronan a desembarká. Sin embargo, un aña despues mayoria di nan tabata asina desanimá ku nan a bai. Shete misionero so a keda.

Henry Nott, e eks-mètsla, tabata un di e shetenan ei. E tabatin apénas 23 aña. For di e promé kartanan ku el a skirbi, por saka afó ku e tabatin solamente un edukashon básiko. No opstante, for di prinsipio el a duna prueba di tin un talento pa siña e idioma tahitiano. Nan a deskribié komo un persona sinsero, di karakter fásil i agradabel.

Na 1801, nan a skohe Nott pa siña nuebe misionero resien yegá e idioma tahitiano. Entre nan tabatin e gales di 28 aña, John Davies, kende a resultá di ta un studiante kapas i un hòmber trahadó di karakter suave i generoso. Poko tempu despues, e dos hòmbernan aki a disidí na tradusí Beibel na tahitiano.

Un Tarea Difísil

Pero tradusí Beibel na tahitiano a resultá di ta un tarea difísil, pasobra e tempu ei tahitiano no tabata un idioma skirbí. E misioneronan mester a siñ’é kompletamente dor di skuch’é. Nan no tabatin dikshonario ni buki di gramátika. Loke a desesperá e misioneronan tabata ku e idioma ta zona manera ora bo ta saka rosea interumpí pa zonidunan skèrpi den garganta; tambe e idioma tabatin hopi vokal tras di otro (tin biaha sinku den un solo palabra), i masha tiki konsonante. E misioneronan a keha: “Hopi palabra ta konsistí di vokal so, i kada un tin un zonidu.” Nan a konfesá ku nan no por a “kapta e zonidu di e palabranan, ku e eksaktitut tan nesesario.” Asta nan a pensa ku nan tabata skucha zonidunan ku no a eksistí!

Pa hasi e asuntu pió, tabatin algun palabra ku tempu-tempu ta tabú òf prohibí pa usa na tahitiano i pues mester a remplasá nan. Sinónimonan tambe tabata otro doló di kabes. Pa e palabra “orashon,” tabatin mas ku 70 ekspreshon na tahitiano. E struktura di frase tahitiano, ku ta totalmente distinto for di ingles, tabata un otro opstákulo. Apesar di e difikultatnan, e misioneronan pokopoko a kompilá un lista di palabra ku Davies a bin publiká 50 aña despues komo un dikshonario di 10.000 palabra.

Ademas, tabatin e opstákulo di skirbi tahitiano. E misioneronan a purba skirbié usando e ortografia establesí di ingles. Sin embargo, ingles ta usa e alfabèt romano i e zonidunan tahitiano no ta kuadra ku e lèternan di e alfabèt ei. Pues, tabatin masha hopi diskushon mes riba fonétika i ortografia. Hopi bes e misioneronan a inventá maneranan nobo di skirbi sierto palabra komo ku nan tabata e proménan den e region di Sur Pasífiko pa kombertí un idioma oral den un idioma skirbí. Nan no por a imaginá nan ku nan trabou, despues lo a resultá den un modelo pa hopi di e idiomanan di Sur Pasífiko.

Tiki Hèrmènt Pero Hopi Kreativo

E traduktornan tabatin solamente un par di buki di referensia na nan disposishon. SML a duna nan instrukshon pa usa e Textus Receptus (Teksto Risibí na latin) i e Beibel King James Version komo tekstonan básiko. Nott a pidi SML pa manda mas dikshonario na hebreo i griego i tambe Beibel den ámbos idioma. No ta konosí si un dia el a risibí e bukinan ei. Pa loke ta Davies, el a haña algun buki eskolástiko for di amigunan gales. Registronan ta mustra ku e tabatin por lo ménos un dikshonario griego, un Beibel na hebreo, un Tèstamènt Nobo na griego i e Septuaginta.

Miéntras tantu, e aktividat di prediká di e misioneronan no a duna fruta. Ounke e misioneronan tabatin 12 aña na Tahiti, ni un solo habitante lokal a ser batisá. Ku tempu, gueranan sivil konstante a obligá tur e misioneronan hui pa Oustralia. E úniko eksepshon tabata Nott, kende tabata determiná pa keda na Tahiti. Pa un tempu e tabata e úniko misionero ku a keda riba e Islanan Ariba di e grupo di Islanan di Sosiedat, pero e mester a sigui Rei Pomare II ora ku e rei a hui bai Moorea, un isla bisiña.

Sin embargo, e mudansa ei no a stòp Nott su trabou di tradukshon, i despues ku Davies a pasa dos aña na Oustralia, el a bolbe djòin Nott. Miéntras tantu, Nott a kuminsá studia griego i hebreo i el a logra dominá e dos idiomanan ei. Konsekuentemente, el a kuminsá tradusí algun parti di e Skritura Hebreo na tahitiano. El a skohe pasashinan di Beibel ku tabatin relatonan ku e pueblo nativo por a komprondé fásilmente.

Den estrecho koperashon ku Davies, Nott a kuminsá tradusí e ora ei e Evangelio di Lukas, ku a ser kompletá na sèptèmber 1814. El a komponé un tradukshon ku a zona natural na tahitiano, miéntras ku Davies a kontrolá e tradukshon ku e tekstonan original. Na aña 1817, Rei Pomare II a pidi si e personalmente por a imprimí e promé página di e Evangelio di Lukas. El a hasi esei riba un imprenta chikí di man ku otro misioneronan a trese na Moorea. E historia di e tradukshon di Beibel na tahitiano lo no ta kompletu sin menshoná un fiel nativo di Tahiti ku yama Tuahine, kende a keda ku e misioneronan tur e añanan ei i a yuda nan kapta e sentido di detayenan típiko di e idioma.

E Tradukshon Ta Keda Kla

Na 1819, despues di seis aña di traha duru, nan a kompletá tradukshon di e Evangelionan, Echonan di Apòstel, i e buki di Salmonan. Un mashin di imprenta ku misioneronan resien yegá a bini kuné, a fasilitá e imprenta i distribushon di e bukinan aki di Beibel.

A sigui un periodo drùk di tradukshon, i di lesamentu i korekshon di kopia. Despues di a biba pa 28 aña na Tahiti, Nott a bira malu na 1825, i SML a permitié regresá Inglatera. Afortunadamente, pa e tempu ei e tradukshon di e Skritura Griego tabata kasi kla. El a sigui tradusí e restu di Beibel durante su biahe pa Inglatera i durante su estadia einan. Nott a regresá Tahiti na 1827. Ocho aña despues, na desèmber 1835, el a pone su pluma abou. Despues di mas ku 30 aña di traha duru, e Beibel kompletu a ser tradusí.

Na 1836, Nott ta bolbe bai Inglatera pa por laga nan imprimí henter e Beibel tahitiano na Lònden. Dia 8 di yüni 1838, un Nott sumamente kontentu a presentá Reina Viktoria e promé edishon imprimí di Beibel na tahitiano. Ta di komprondé ku esaki tabata un momentu masha emoshonal pa e eks-mètsla ku 40 aña promé a nabegá bai riba Duff i a dediká su mes totalmente na e kultura tahitiano pa kompletá e inmenso tarea aki ku a dura henter su bida.

Dos luna despues, Nott a kohe rumbo atrobe pa Sur Pasífiko ku 27 kaha ku tabatin e promé 3.000 ehemplarnan di Beibel kompletu na tahitiano. Despues di hasi un parada na Sydney, Oustralia, el a bolbe bira malu, pero a nenga di separá for di su kahanan presioso. Despues di a rekuperá, el a yega Tahiti na 1840, kaminda e poblashon práktikamente a ataká su kargamentu pa haña Beibel na tahitiano. Nott a muri na Tahiti na mei 1844 na edat di 70 aña.

Un Impakto di Largu Alkanse

Sin embargo, Nott su obra a sigui na bida. Su tradukshon tabatin un efekto di largu alkanse riba idiomanan polinesio. Dor di kombertí tahitiano den un idioma skirbí, e misioneronan a konserbá e idioma ei. Un outor a deklará: “Nott a konserbá e tahitiano klásiko gramatikal. Semper nos lo tin ku akudí na Beibel pa siña e idioma tahitiano puru.” E trabou diligente di e traduktornan aki a salba míles di palabra di bai pèrdí. Un siglo despues, un outor a bisa: “E Beibel tahitiano ekstraordinario di Nott ta e obra maestro di e idioma tahitiano; tur hende ta di akuerdo ku esaki.”

E obra importante aki no a benefisiá solamente e nativonan di Tahiti sino tambe a establesé e fundeshi pa otro tradukshonnan na idiomanan di Sur Pasífiko. Por ehèmpel, traduktornan di Islanan Cook i di Samoa a us’é komo modelo. Un traduktor a deklará: “Básikamente mi a sigui sr. Nott. Mi a analisá su tradukshon kuidadosamente.” Segun informe, un otro traduktor ‘tabatin su dilanti e Salmonan hebreo i Beibel ingles i tahitiano’ segun ku e tabata ‘tradusí un di e salmonan di David na samoano.’

Siguiendo e ehèmpel di e miembronan di e grupo Spièrtamentu na Inglatera, e misioneronan na Tahiti ku entusiasmo a animá e pueblo nativo pa siña lesa. De echo, pa mas ku un siglo, Beibel tabata e úniko buki disponibel pa e poblashon di Tahiti. Pues el a bira un parti sumamente importante di e kultura di Tahiti.

Un di e rasgonan mas bunita di e Vershon di Nott ta e gran kantidat di biaha ku e nòmber di Dios ta aparesé den e Skritura Hebreo i Griego. Komo resultado, e nòmber di Yehova ta bon konosí awe na Tahiti i su islanan. E ta asta aparesé riba algun iglesia protestant. Sin embargo, awendia hende ta asosiá e nòmber di Dios básikamente ku Testigunan di Yehova i ku nan aktividat seloso di prediká. Den nan predikashon nan ta hasi uso ekstenso di e Beibel tahitiano tradusí dor di Nott i su kolaboradónan. E esfuerso tenas di traduktornan manera Henry Nott, ta rekordá nos ku nos mester ta masha gradisidu ku nos tin e Palabra di Dios disponibel pa mayor parti di humanidat awe.

[Plachi na página 26]

Promé tradukshonnan di Beibel na tahitiano, 1815. Yehova su nòmber ta aden

Henry Nott (1774-1844), e traduktor prinsipal di e Beibel tahitiano

[Rekonosementu]

Beibel tahitiano: Copyright the British Library (3070.a.32); Henry Nott i karta: Collection du Musée de Tahiti et de ses Îles, Punaauia, Tahiti; katesismo: Ku pèrmit di London Missionary Society Papers, Alexander Turnbull Library, Wellington, New Zealand

[Plachi na página 28]

Katesismo di 1801 na tahitiano i gales, ku e nòmber di Dios aden

[Rekonosementu]

Ku pèrmit di London Missionary Society Papers, Alexander Turnbull Library, Wellington, New Zealand

[Plachi na página 29]

Iglesia protestant ku e nòmber di Yehova riba dje, isla di Huahine, Polinesia Franses

[Rekonosementu]

Avec la permission du Pasteur Teoroi Firipa