Bai na kontenido

Bai na kontenido

“Laga e Riunan Bati Man”

“Laga e Riunan Bati Man”

E Splendor di Yehova Su Kreashon

“Laga e Riunan Bati Man”

TIRA un bista riba kualke mapa di nos planeta, i den mayoria lugá lo bo mira liñanan ta kore manera kolebra i traha nan kaminda di un punta pa otro riba tera. Nan ta krusa sabana, desierto i tereno di yerba, i traha nan kaminda pasando dor di vaye, ravijn profundo i selva. (Habakuk 3:9) Ta trata aki di riunan, e adernan prinsipal di bida di nos planeta ku ta duna testimonio di e sabiduria i poder di e Kreadó di tera, Yehova. Ora nos kontemplá nan, nos ta haña e mesun sintimentu ku e salmista, kende a kanta: “Laga e riunan bati man; laga e serunan huntu kanta di goso dilanti di SEÑOR.”—Salmo 98:8, 9. *

Riunan ta estrechamente ligá ku historia humano. Beibel ta papia di un riu ku a originá den Edén i ku a dividí den kuater riu prinsipal. (Génesis 2:10-14) Un di e promé sivilisashonnan ku a yega di eksistí a lanta den e vayenan fértil di Tígris i Eufrates den Medio Oriente. E riunan Hwang na China, Ganges i Indo den sur di Asia i Neil na Egipto a hasi posibel pa sivilisashonnan famoso por a bini na eksistensia.

Nada straño anto ku semper hende a keda impreshoná p’e poder, abundansia i bunitesa di riunan. Riu Neil di Egipto tin un largura di mas o ménos 6.670 kilometer. Pero esun di mas largu ta Amazona di Suramérika. Miéntras ku algun riu ta impreshonante, otronan ta spesialmente bunita, manera Riu Tone di Hapon ku ta muchu mas chikitu pero ku ta kore mas duru.

Kiko ta pone un riu kore? Den un solo palabra, esei ta gravedat. Gravedat ta pone awa kore for di lugánan mas haltu bai mas abou. Na sierto kaminda esei ta produsí watervalnan espektakular. Den Beibel su deskripshon di e manifestashonnan aki di forsa i splendor, e ta bisa: “E diluvionan a lanta, o SEÑOR, e diluvionan a lanta nan bos; e diluvionan a lanta nan olanan ku ta ronka.”—Salmo 93:3.

“Ken ta habri kanal den shelu pa áwaseru kore?” Yehova a puntra e hòmber deboto Jòb. (Jòb 38:25, Beibel na papiamentu koriente) Bèrdat, di unda tur e awa ta bini? E kontesta ta sinta den un sistema kompliká ku yama siklo di awa. Awa ta konstantemente den un estado di sirkulashon kousá dor di energia di solo i dor di gravedat. Despues ku awa evaporá, e ta subi den e atmósfera. Despues di un tempu, e ta fria i kondensá i forma nubia. Ku tempu, e vapor aki ta bini abou bèk den forma di sneu òf áwaseru. Gran parti di awa ta almasená den oséano, lago, riu, gletsjer, kapa di eis n’e polonan i bou di tera.

Relashoná ku e siklo remarkabel aki, Beibel ta bisa: “Tur riu ta kore bai laman, tòg laman no ta yena. Na e lugá for di unda riunan ta bin, aya nan ta bolbe bai.” (Eklesiastés 1:7) Ta Yehova so, e Dios di tur sabiduria i kuido amoroso, por a kuminsá un siklo asina. I kiko e diseño ingenioso ei ta bisa nos di e klase di persona ku Dios ta? E ta un Dios di gran sabiduria i kuido amoroso.—Salmo 104:13-15, 24, 25; Proverbionan 3:19, 20.

Pa tur e kantidat di riu ku tin i nan tamaño inmenso, tòg nan ta kontené masha poko di e awa dushi di nos planeta. Ma nan ta esensial pa bida. E buki Water (Awa) ta bisa: “Sin akseso n’e awa aki i sin sierto kontròl riba dje, lo ta imposibel pa satisfasé tantu e nesesidatnan mas básiko komo esnan mas kompliká di bida humano. Gran parti di e historia di sivilisashon ta mustra ku hende a rekonosé e echo ei.”

Pa míles di aña riunan a sasia set di hende i a perkurá awa pa nan hòfinan. E tera fértil kantu di hopi riu ta ideal pa planta. Ripará kon e pensamentu aki ta ser ekspresá den un bendishon riba Yehova su sirbidónan: “Ki bunita bo tèntnan ta, o Jakòb, bo lugánan di biba, o Israel! Manera vayenan ku ta ekstendé nan mes, manera hòfinan kantu di riu, manera álue ku SEÑOR a planta, manera palunan di seda kantu di e awanan.” (Numbernan 24:5, 6) Ademas, riunan ta hopi importante pa bida di animal manera e patunan i e chakal ku bo ta mira aki. En bèrdat, mas nos studia riunan, mas impulsá nos ta sinti nos pa gradisí Yehova.

[Nota]

^ par. 3 Wak e Kalènder 2004 di Testigunan di Yehova, mei/yüni.

[Kuadro/Plachi na página 8]

E waterval di Iguaçú, ku ta keda n’e frontera entre Argentina i Brazil, ta un di e watervalnan di mas hanchu na mundu. E ta mas ku tres kilometer hanchu. E ta ubiká den un selva tropikal ku un naturalesa sumamente bunita, i e ta konsistí di kasi 300 waterval mas chikitu. Den temporada di áwaseru kasi 10.000 meter kúbiko di awa pa sekònde ta basha bini abou.

[Plachi na página 9]

Riu Tone, Hapon