Bai na kontenido

Bai na kontenido

Kreashon Ta Deklará e Gloria di Dios!

Kreashon Ta Deklará e Gloria di Dios!

Kreashon Ta Deklará e Gloria di Dios!

“E shelunan ta konta di e gloria di Dios; i e firmamentu ta proklamá e obra di su mannan.”—SALMO 19:1.

1, 2. (a) Dikon hende no por mira e gloria di Dios direktamente? (b) Kon e 24 ansianonan ta duna gloria na Dios?

“BO NO por mira mi kara, pasobra ningun hende no por mira mi i keda na bida!” (Eksodo 33:20) Asina Yehova a spièrta Moisés. Komo ku hende ta trahá di karni delikado, nan no por mira e gloria di Dios direktamente i sobrebibí esei. Sin embargo, den un vishon apòstel Juan a risibí un bista espektakular di Yehova sintá riba Su trono glorioso.—Revelashon 4:1-3.

2 Distinto for di hende, fiel kriaturanan spiritual sí por mira Yehova su kara. Entre nan tin e ‘bintikuater ansianonan’ ku Juan a mira den su vishon selestial i ku ta representá e 144.000. (Revelashon 4:4; 14:1-3) Kon nan ta reakshoná ora nan ta mira e gloria di Dios? Segun Revelashon 4:11, nan ta deklará: “Digno bo ta, nos Señor i nos Dios, pa risibí gloria i onor i poder; pasobra abo a krea tur kos, i pa motibu di bo boluntat nan tabata eksistí, i a wòrdu kreá.”

Dikon “Nan No Tin Èksküs”

3, 4. (a) Dikon no ta asina ku fe den Dios no ta kuadra ku siensia? (b) Den algun kaso, kiko tin tras di e echo ku hende ta nenga di kere den Dios?

3 Abo ta ser motivá pa duna gloria na Dios? E gran mayoria di humanidat nò, i algun asta ta nenga ku Dios ta eksistí. Por ehèmpel, un astrónomo a skirbi: “Akaso ta Dios ta esun ku a intervení i di un manera masha providensial a traha e universo pa nos benefisio? . . . Ki un prospekto eksitante. Desafortunadamente mi ta kere ku esei ta puru ilushon. . . . Dios no ta un splikashon [satisfaktorio].”

4 Investigashon sientífiko ta limitá, pasobra por hasié solamente a base di loke hende por opservá òf studia. Fuera di esei e ta puru teoria i reimentu. Siendo ku “Dios ta Spiritu,” ta imposibel pa opserv’é i studi’é ku métodonan sientífiko. (Juan 4:24) P’esei ta un muestra di arogansia pa rechasá fe den Dios pasobra supuestamente e no ta kuadra ku siensia. Sientífiko Vincent Wigglesworth di Universidat di Cambridge a remarká ku e método sientífiko riba su mes ta “un método religioso,” es desir, ku e ta dependé di fe. Kon asina? El a bisa: “E ta basá riba un fe apsoluto ku tur fenómeno natural [kosnan den naturalesa manera áwaseru i temblor] ta sosodé konforme ‘leinan di naturalesa.’” Pues, ora un hende rechasá kreensia den Dios, akaso e no ta simplemente nenga fe den Dios pa na su lugá e pone fe den e método sientífiko? Den algun kaso, ta parse ku hende ta nenga di kere den Dios deliberadamente, ya nan no tin ku aseptá e bèrdat. E salmista a skirbi: “E malbado, ku su kara yen di orguyo, no ta buska Dios. Tur su pensamentunan ta: ‘No tin Dios.’”—Salmo 10:4.

5. Dikon no tin èksküs pa esnan ku no ke kere den Dios?

5 Sin embargo, fe den Dios no ta djis kere siegamente, pasobra tin evidensia abrumador ku Dios ta eksistí. (Hebreonan 11:1, NW) Astrónomo Allan Sandage a bisa: “Mi ta haña ku ta sumamente improbabel ku un areglo asina armonioso [den universo] a originá di káos. Mester tin un fuente prinsipal di òrdu i organisashon. Pa mi, Dios ta un misterio, pero e ta e splikashon di e milager di eksistensia, dikon kosnan ta eksistí.” Apòstel Pablo a bisa kristiannan na Roma ku Dios su “atributonan invisibel, su poder eterno i naturalesa divino, a wòrdu mirá klaramente, siendo komprendí dor di loke a wòrdu trahá, asina ku nan [esnan ku no ke kere] no tin èksküs.” (Romanonan 1:20) “Dor di loke a wòrdu trahá”—spesífikamente desde kreashon di kriaturanan humano inteligente, ku por a komprondé eksistensia di Dios—ta evidente ku tin un Kreadó ku poder inmenso, un Dios digno di deboshon. Pues no tin èksküs pa esnan ku keda sin rekonosé Dios su gloria. Pero ta ki evidensia kreashon ta duna?

Universo Ta Deklará e Gloria di Dios

6, 7. (a) Kon shelu ta deklará e gloria di Dios? (b) Pa ki propósito shelu a manda “liña di midi”?

6 Salmo 19:1 ta kontestá bisando: “E shelunan ta konta di e gloria di Dios; i e firmamentu ta proklamá e obra di su mannan.” David a ripará ku e strea- i planetanan ku ta bria den “firmamentu,” òf atmósfera, ta duna prueba irefutabel ku ta eksistí un Dios glorioso. El a sigui bisa: “Dia ta emití palabra na otro dia, i nochi ta revelá konosementu na otro nochi.” (Salmo 19:2) Dia tras dia i nochi tras nochi, shelu ta manifestá Dios su sabiduria i poder di krea. Ta komo si fuera shelu ta ekspresá alabansa na Dios ku ‘palabranan’ ku nos por tende.

7 Sin embargo, nos mester tin disernimentu pa tende e alabansa aki ku shelu ta duna. “No tin ni papiamentu ni idioma kaminda nan bos no ta wòrdu tendí.” Sin embargo, e testimonio silensioso di shelu ta potente. “Nan liña ta sali bai riba henter tera, i nan palabranan te na e finnan di mundu.” (Salmo 19:3, 4) Ta komo si fuera shelu a manda “liña di midi” [NW] pa hasi sigur ku nan testimonio silensioso a yena tur skina di mundu.

8, 9. Menshoná algun echo ekstraordinario relashoná ku solo.

8 Siguientemente David ta deskribí un otro maravia di Yehova su kreashon: “Den nan [e shelu ku nos ta mira] el a lanta un tènt pa solo, kual ta meskos ku un brùidehòm ku ta sali for di su kamber; e ta regosihá manera un kampeon, kla pa kore kareda. Su salida ta for di esun ekstremo di e shelunan, i su gira te na e otro ekstremo; i no tin nada ku ta keda skondí pa su kalor.”—Salmo 19:4-6.

9 Kompará ku otro strea, solo ta djis un strea di tamaño mediano. Sin embargo, e ta un strea remarkabel ku ta laga e planetanan ku ta drei rònt di dje parse masha chikí mes. Segun un fuente, e masa di solo ekspresá na tonelada ta e sifra 2 siguí pa 27 sero, lokual ta 99,9 porshento di e masa di nos sistema solar! E efekto di solo su gravedat (zwaartekracht) ta permití e mundu drei na un distansia di 150 mion kilometer for di solo sin kita bai mas leu òf hala mas serka. Ta un parti chikiritiku di e energia di solo ta yega nos planeta, pero esei ta sufisiente pa sostené bida.

10. (a) Kon solo ta drenta i sali di su “tènt”? (b) Kon e ta kore manera “un kampeon”?

10 E salmista ta papia di solo usando palabranan figurativo, i ta deskribié komo “un kampeon” ku den dia ta kore for di un ekstremo di shelu pa e otro ekstremo i ku anochi ta bai den “un tènt.” Ora e strea poderoso ei baha na horizonte—mirá for di tera—ta parse manera solo ta drenta den “un tènt,” komo si fuera pa bai sosegá. Mainta, ta parse ku e ta bula sali, radiante “meskos ku un brùidehòm ku ta sali for di su kamber.” David, komo wardadó di karné, tabata konosé e friu ekstremo di anochi. (Génesis 31:40) El a kòrda kon lihé e rayonan di solo tabata keinta su kurpa i e paisahe rònt di dje. Klaramente, solo no tabata keda agotá di su “kareda” diario di ost pa wèst, pero manera “un kampeon,” e tabata kla pa ripití e kareda.

Strea- i Galaksianan Sumamente Impreshonante

11, 12. (a) Kiko ta remarkabel tokante e echo ku Beibel ta kompará e kantidat di strea ku santu kantu di laman? (b) Kon inmenso e universo kisas ta?

11 Sin teleskop, David por a mira solamente un par di mil strea. Sin embargo, segun un estudio resien, e kantidat di strea den universo ku hende por mira via teleskopnan moderno ta 70.000 trion, esta, 7 siguí pa 22 sero! Yehova a indiká ku tabata trata di kantidatnan enorme ora ku el a konektá e kantidat di strea ku “e santu ku tin kantu di laman.”—Génesis 22:17.

12 Pa hopi aña, astrónomonan a opservá den shelu loke a ser deskribí komo “regionnan chikí briante ku un aparensia nublá i wazig.” Sientífikonan a asumí ku e “neblinanan den forma di spiral” aki tabata ophetonan den nos galaksia Via Láktea. Pero na aña 1924, nan a deskubrí ku e neblina di mas serka, yamá Andromeda, tabata en realidat un galaksia riba su mes, i e tabata situá na un distansia ku lo a tuma lus for di nos galaksia Via Láktea dos mion aña pa yega te aya! * Awor, sientífikonan ta kalkulá ku tin mas ku shen mil mion galaksia, i ku kada un ta kontené míles—tin biaha míles di miónes—di strea. Sin embargo, Yehova “ta determiná e kantidat di e streanan; e ta yama nan tur na nan nòmber.”—Salmo 147:4.

13. (a) Kiko ta remarkabel tokante konstelashonnan di strea? (b) Na kiko ta bisto ku sientífikonan no konosé “e ordenansanan di e shelunan”?

13 Yehova a puntra Jòb: “Bo por mara e kadenanan di Pleyades, òf lòs e kabuyanan di Orion?” (Jòb 38:31) Ku e palabranan aki Yehova a referí na e konstelashonnan di strea. Un konstelashon ta un grupo di strea ku ta parse di forma un sierto patronchi. Ounke e streanan por ta keda masha leu mes for di otro, nan posishon relativo no ta kambia, mirá for di e perspektiva di tera. Debí ku nan posishon ta asina presis, streanan ta ‘útil komo guia den nabegashon, tambe pa yuda astronoutanan den navenan espasial orientá i pa identifiká streanan.’ (The Encyclopedia Americana) Sin embargo, ningun hende no ta komprondé bon-bon “e kadenanan” ku ta tene e konstelashonnan huntu. Sí, ainda sientífikonan no por kontestá e pregunta ku Yehova a hasi na Jòb 38:33: “Bo konosé e ordenansanan di e shelunan?”

14. Kon e manera ku lus ta wòrdu dividí ta un misterio?

14 Tin un pregunta mas ku Yehova a hasi Jòb, ku sientífikonan no por kontestá: “Unda e lugá ta, kaminda lus ta wòrdu dividí?” (Jòb 38:24) Un eskritor a yama e pregunta aki tokante lus “un pregunta sientífiko masha moderno.” Na kontraste, algun filósofo griego tabata di opinion ku lus a sali for di e wowo humano. Den tempunan mas moderno, sientífikonan a pensa ku lus tabata konsistí di partíkulanan chikiritiku. Otronan a pensa ku lus ta move den onda. Awe, sientífikonan ta kere ku lus ta tantu un onda komo un partíkula. Pero te ainda, nan ta leu di komprondé e naturalesa di lus i kon e “ta wòrdu dividí.”

15. Meskos ku David, kon nos mester sinti ora nos kontemplá e shelunan?

15 Ora nos para ketu i kontemplá tur esaki, nos no por keda sin sinti meskos ku David, kende a bisa: “Ora mi kontemplá bo shelunan, e obra di bo dedenan, e luna i e streanan ku abo a establesé, ta kiko hende ta, ku bo ta kòrda di dje? I e yu di hende, ku bo ta hasi kaso di dje?”—Salmo 8:3, 4.

Tera i Su Kriaturanan Ta Glorifiká Yehova

16, 17. Kon kriaturanan den “profundidat” di laman ta alabá Yehova?

16 Salmo 148 ta menshoná otro maneranan den kua kreashon ta deklará e gloria di Dios. Versíkulo 7 ta bisa: “Alabá SEÑOR for di tera, mònster di laman i tur profundidat.” Sí, e “profundidat” di laman ta yen di maravia ku ta resaltá Dios su sabiduria i poder. E bayena blou ta pisa komo promedio 120 tonelada, mes tantu ku 30 olefante! Su kurason so ta pisa mas ku 450 kilo i por pòmp un 6.400 kilo di sanger dor di su kurpa! Akaso e mònsternan gigantesko aki di laman ta lento i pete den awa? Apsolutamente ku nò. Nan ta “zum rònt den e oséanonan” na velosidatnan impreshonante, segun e informe di un organisashon europeo pa protehá bayena. Rastreo via satélite a mustra ku un bayena blou “a imigrá mas ku 16.000 kilometer den 10 luna.”

17 Normalmente e dòlfein bottle-nosed (òf, tuimelaar) ta sambuyá bai na un profundidat di 45 meter, pero e profundidat mas hundu ku nan a registrá pa un dòlfein ta 547 meter! Kon e dòlfein aki ta sobrebibí un profundidat asina? Su kurason ta kuminsá bati mas slow segun ku e ta bai hundu, i sanger ta desviá bai na su kurason, pulmon i selebro. Tambe su múskulonan ta kontené un kímiko ku ta almasená oksígeno. Zeeolifant (un tipo di kachó di awa) i bayena cachalote (potvis) por bai asta mas hundu ainda. Segun e revista Discover, “en bes di resistí e preshon di awa, nan ta laga e preshon sera nan pulmonnan kompletamente.” Nan ta almasená mayoria di e oksígeno ku nan tin mester den nan múskulonan. Klaramente, e kriaturanan aki ta testimonio bibu di e sabiduria di un Dios Todopoderoso!

18. Kon awa di laman ta demostrá Yehova su sabiduria?

18 Asta awa di laman ta reflehá Yehova su sabiduria. Segun e revista Scientific American: “Kada gota di awa den e promé kapa di 100 meter di oséano ta kontené míles di mata mikroskópiko ku ta drif rònt yamá fitoplanktòn.” E matanan mikroskópiko aki ta fungi manera un “selva invisibel” ku ta limpia nos aire dor di eliminá for di dje míles di miónes di tonelada di gas kooldioxide, i a kambio ta generá mas ku mitar di e oksígeno ku tin riba tera.

19. Kon kandela i sneu ta kumpli ku Yehova su boluntat?

19 Salmo 148:8 ta bisa: “Kandela i hagel, sneu i nubia; bientu di tempestat, kumpliendo [ku] su palabra.” Sí, Yehova ta usa tambe forsanan di naturalesa sin bida pa kumpli ku su boluntat. Tuma kandela. Den dékadanan pasá, hende tabata konsiderá kandela di mondi solamente komo un kos destruktivo. Awor investigadónan ta kere ku kandela ta hunga un papel konstruktivo i importante den medio ambiente, dor di ku e ta eliminá palunan ku ta bieu òf muriendo, ta stimulá sprùitmentu di hopi simia, ta resiklá supstansianan nutritivo i de echo ta redusí e riesgo di kandela di mondi feros ku ta plama lihé. Sneu tambe ta vital, pasobra e ta muha i fertilisá suela, yena riunan ku awa i protehá mata i bestia kontra temperaturanan ekstremadamente friu.

20. Kon seru i palu ta benefisiá humanidat?

20 Salmo 148:9 ta sigui menshoná: “Seru i tur seritu; palu di fruta i tur palu di seda.” Serunan mahestuoso ta un testimonio di Yehova su gran poder. (Salmo 65:6) Pero tambe nan ta sirbi un propósito práktiko. Un informe di e Instituto di Geografia na Bern, Suisa, ta bisa: “Tur e riunan prinsipal na mundu ta originá for di den seru. Mas ku mitar di humanidat ta dependé di e awa dushi ku ta akumulá den serunan . . . E ‘tankinan di awa’ aki ta krusial pa e bienestar di humanidat.” Asta un palu komun i koriente ta un gloria pa su Kreadó. Un informe di e Programa di Nashonnan Uní pa Medio Ambiente ta bisa ku palu “ta importante pa e bienestar di hende den tur pais . . . Tin hopi sorto di palu ku ta di gran importansia ekonómiko komo fuente di produktonan manera palu pa konstrukshon, fruta, nechi, hars i gòm. Mundialmente, 2 mil mion hende ta dependé di palu pa kushiná kuné i komo kombustibel.”

21. Splika kon un simpel blachi ta duna evidensia di diseño.

21 Asta e diseño di un palu ta duna evidensia di un Kreadó sabí. Tuma por ehèmpel e simpel blachi di un palu. Pafó e blachi tin manera un kapa di vèt ku ta evitá ku e ta seka. Bou di e kapa di vèt na e banda ariba di e blachi tin un kantidat di sèl ku ta kontené partinan mikroskópiko ku yama kloroplast. Esakinan ta kontené un supstansia bèrdè ku yama klorofil, lokual ta apsorbá energia for di lus. Mediante un proseso ku yama fotosíntesis, e blachinan ta bira “fábrika di kuminda” pa e mata. E palu ta tuma awa via su rais i ta transportá e awa pa e blachinan mediante un “sistema di distribushon di awa” masha sofistiká. Parti abou di e blachi tin míles di porio òf “boka” chikiritiku, ku ta habri i sera pa laga e gas kooldioxide drenta. Lus ta suministrá e energia pa awa i kooldioxide kombiná i produsí karbohidrato. Awor e mata por alimentá su mes ku e kuminda ku e mes a produsí. Sin embargo, e “fábrika” aki ta silensioso i bunita. En bes di polushon, e ta saka oksígeno komo produkto sekundario!

22, 23. (a) Ki abilidatnan remarkabel algun para i bestia di tera tin? (b) Ki preguntanan mas nos tin ku konsiderá?

22 Salmo 148:10 ta bisa: “Baka [“bestianan feros,” Beibel na papiamentu koriente] i tur bestia di kria; bestia ku ta lastra i para ku ta bula.” Hopi bestia di tera i kriatura ku ta bula ta desplegá abilidatnan asombroso. E albatros di Laysan por bula distansianan enorme (den un kaso un di nan a bula 40.000 kilometer den apénas 90 dia). E paharitu zwartkopzanger ta bula for di Norteamérika pa Suramérika, kedando den laira pa mas ku 80 ora nònstòp. Kamel ta almasená awa, no den e bulto riba su lomba manera mayoria hende ta kere, sino den su sistema digestivo, lokual ta permitié pasa periodonan largu sin deshidratá. Nada straño anto ku ingenieronan ta opservá e mundu di animal kuidadosamente ora nan ta diseñá mashin- i materialnan nobo. E eskritora Gail Cleere a bisa: “Si bo ke traha un kos ku ta funshoná bon . . . i ku ta pas den su medio ambiente sin kousa daño, anto muy probablemente lo bo haña un bon ehèmpel un kaminda den naturalesa.”

23 Sí, kreashon realmente ta deklará e gloria di Dios! For di e shelunan yen di strea te na mata i bestia, kada un den su manera ta duna alabansa na su Kreadó. Pero kiko di nos komo hende? Kon nos por djòin naturalesa i alabá Dios?

[Nota]

^ par. 12 Lus ta biaha na e velosidat di 300.000 kilometer pa sekònde.

Bo Ta Kòrda?

• Dikon no tin èksküs pa hende ku ta nenga ku Dios ta eksistí?

• Kon e strea- i planetanan ta glorifiká Dios?

• Kon bestia di laman i di tera ta duna evidensia di un Kreadó amoroso?

• Kon forsanan di naturalesa sin bida ta kumpli ku Yehova su boluntat?

[Preguntanan di Estudio]

[Plachi na página 10]

Sientífikonan ta kalkulá ku e kantidat di strea ku hende por mira ta 70.000 trion!

[Rekonosementu]

Frank Zullo

[Plachi na página 12]

Dòlfein “bottle-nosed”

[Plachi na página 13]

Sneuvlòk

[Rekonosementu]

snowcrystals.net

[Plachi na página 13]

Un yu di albatros di Laysan