Bai na kontenido

Bai na kontenido

Ken Tabata e Anaboutistanan?

Ken Tabata e Anaboutistanan?

Ken Tabata e Anaboutistanan?

KEN ku bishitá e sentro di e stat di Münster na Westfalia, Alemania, pa promé bes, kasi semper ta para pa fiha nan atenshon riba e tres kouchinan di heru ku ta kologá n’e toren di un misa. Ku eksepshon di algun periodo kòrtiku, e kouchinan ta einan pa kasi 500 aña kaba. Originalmente tabatin kadaver di tres hòmber den nan ku a ser torturá i ehekutá públikamente. Tabata trata aki di tres anaboutista, i e kouchinan ta relikia di nan reino.

Ken tabata e anaboutistanan? Kon e movementu aki a kuminsá i kiko tabata su siñansanan prinsipal? Pakiko e hòmbernan a ser ehekutá? I ki konekshon e tres kouchinan tin ku un reino?

Kon Mester A Reformá e Iglesia?

Na kabamentu di siglo 15 i komienso di siglo 16 tabatin hopi krítika riba Iglesia Katóliko Romano i su lidernan religioso. Korupshon i inmoralidat a sagudí fundeshi di e religion i p’esei hopi hende a haña ku a yega ora pa hasi kambionan drástiko. Na 1517, Martin Luther públikamente a eksigí un reforma. Segun ku otro hende tambe a djòin e lucha, e Reformashon Protestant a kuminsá haña forma.

Pero e reformistanan no tabatin un plan konkreto di loke mester a tuma lugá, ni te kon leu e kambionan mester a yega. Hopi a rekonosé e nesesidat pa sigui Beibel den asuntunan di adorashon. Pero, e reformistanan no por a ni yega na un akuerdo riba un interpretashon komun di siñansa di Beibel. Algun a haña ku e Reformashon tabata bayendo muchu slow. I ta entre e reformistanan aki e movementu anaboutista a ser fundá.

“Realmente, no ta un movementu boutista so tabatin; tabatin vários,” segun e buki Die Täufer—Geschichte und Deutung (E Boutistanan: Historia i Nifikashon), skirbí dor di Hans-Jürgen Goertz. Por ehèmpel, na 1521 kuater hòmber konosí komo profetanan di Zwickau a kousa un konmoshon dor di prediká e siñansanan anaboutista na Wittenberg. I na 1525 un otro grupo di anaboutista a ser fundá na Zurich, Suisa. Tambe a lanta otro komunidatnan anaboutista na Moravia—awor Repúblika Cheko—i na Hulanda.

Boutismo Ta pa Mucha òf pa Hende Grandi?

Mayoria di e komunidatnan anaboutista tabata chikitu, i por lo general e miembronan tabata hendenan pasífiko. No tabatin sekresia rònt di nan kreensianan; de echo, nan tabata prediká na otro hende. E doktrinanan básiko di e fe anaboutista tabata definí den e Kredo di Schleitheim na 1527. Entre otro, nan a nenga di karga arma, nan a keda separá for di mundu i nan tabata ekspulsá malechornan. Pero loke a karakterisá nan fe mas ku tur otro kos, i ku a distinguí e anaboutistanan klaramente for di otro religion, tabata nan konvikshon ku boutismo tabata pa hende grandi i no pa mucha. *

Boutismo di hende grandi no tabata djis un kuestion di doktrina religioso; e tabata mas bien un kuestion di poder. Si a posponé boutismo di un persona te ora el a bira grandi—pues pa lag’é tuma un desishon basá riba su konvikshon—podisé lo e no a batisá mes. I personanan no-batisá lo a keda, por lo ménos te na sierto grado, fuera di kontròl di iglesia. Pa algun iglesia, boutismo di adulto a nifiká pèrdida di poder.

P’esei, tantu katólikonan komo luteranonan kier a deskurashá e práktika di boutismo di hende grandi. Despues di 1529, por lo ménos den algun área, e personanan ku tabata batisá hende grandi òf esnan ku a ser batisá komo hende grandi tabatin hopi chèns di risibí kastigu di morto. E reportero Thomas Seifert ta splika ku “na tur parti di e Imperio Romano Santu di e Nashon Aleman [e anaboutistanan] a ser persiguí kruelmente.” Persekushon a alkansá su punto kulminante na Münster.

Münster di Edat Medio Ta Buska Kambio

E stat Münster di Edat Medio tabatin rònt di 10.000 habitante. Su sistema di defensa—di mas o ménos 90 meter hanchu, ku un omtrek di 5 kilometer—tabata kasi impenetrabel. Sin embargo, e situashon den e stat tabata hopi ménos stabil ku su defensa. The Kingdom of the Anabaptists (Reino di e Anaboutistanan), publiká dor di e Museo di Stat di Münster, ta menshoná e “disputanan polítiko interno entre Aldermen [miembronan di un kuerpo legislativo] i Guild [asosiashon di komersiante] di e stat.” Ademas, e habitantenan tabata hopi malkontentu ku komportashon di e kleronan. Münster a aseptá e Reformashon i na 1533 el a kambia di un stat katóliko pa un stat luterano.

Un di e prinsipal predikadónan reformista na Münster tabata Bernhard Rothmann, un individuo bastante impulsivo. E historiadó aleman Friedrich Oehninger ta splika ku Rothmann su “punto di bista tabata klaramente na fabor di e anaboutistanan; e i su otro koleganan a nenga di batisá beibi.” El a haña hopi apoyo na Münster, pero su punto di bista radikal tabata demasiado ekstremo pa algun persona. “Pa miedu i e presentimentu ku algu malu lo a bai sosodé, mas i mas persona ku tabata stima e sistema religioso anterior a bandoná e stat. Di otro banda, for di tur kaminda anaboutistanan a basha bai Münster den e speransa ku nan lo por a haña e realisashon di nan idealnan.” E konsentrashon aki di anaboutista na Münster a hiba na un suseso teribel.

Yerusalèm Nobo A Ser Sitiá

Dos hulandes ku a imigrá bai Münster—Jan Mathys, un panadero for di Haarlem i Jan Beuckelson, konosí komo John di Leiden—a bin hunga un papel desisivo den e desaroyonan ayanan. Mathys a pretendé ku e ta un profeta i a anunsiá ku Kristu su segundo binida lo a tuma lugá na aprel 1534. E stat a ser proklamá komo e Yerusalèm Nobo menshoná den Beibel, i a parse ku fin di mundu tabata serka. Rothmann a disidí ku tur propiedat mester tabata den man di komunidat. Residentenan adulto tabatin ku tuma un desishon pa sea batisá òf bai for di e stat. Den e gruponan grandi ku a batisá despues tabatin algun ku a hasi esei djis pa evitá di tin ku bandoná nan kas i nan pertinensianan.

Otro komunidatnan a keda babuká kon Münster a para bira e promé stat den kua e anaboutistanan tabata e forsa religioso i polítiko di mas fuerte. Segun e buki Die Täufer zu Münster (E Boutistanan na Münster), e situashon aki den Münster a provoká “e hostilidat di henter e Imperio Romano Santu di e Nashon Aleman [kontra dje].” Un dignatario lokal, Prince-Bishop Count Franz von Waldeck, a reuní un ehérsito pa sitia Münster. E ehérsito ei tabata konsistí di tantu luterano komo katóliko, dos religion ku tabata tantu kontra otro komo kontra e Reformashon. Pero nan a uni forsa kontra e anaboutistanan, ounke nan mes lo a bringa ku otro despues den e Guera di Trinta Aña.

Destrukshon di e Reino Anaboutista

E forsa di e ehérsito enemigu no a intimidá e residentenan protehá paden di e murayanan di e stat. Den aprel 1534, ora e supuesto segundo binida di Kristu mester a tuma lugá, Mathys a kore sali pafó di e stat riba un kabai blanku, sperando ku lo el a haña protekshon divino. Imaginá e konsternashon bou di Mathys su apoyadónan ora nan a mira over di muraya di e stat kon e tropanan ku tabatin e stat rondoná a kap Mathys na mochi i hisa su kabes na laira riba un staka.

John di Leiden a bira susesor di Mathys i a wòrdu nombrá komo Rei Jan di e anaboutistanan na Münster. Debí ku den e stat tabatin hopi mas hende muhé ku hende hòmber, el a purba korigí e desbalanse ei dor di animá hende hòmber pa tuma kuantu esposa ku nan tabata ke. Pa ilustrá e ekstremonan ku tabatin den e reino anaboutista na Münster, adulterio i fornikashon tabata kastigabel ku morto, miéntras ku di otro banda e régimen a tolerá i asta promové poligamia. Rei Jan mes tabatin 16 esposa. Ora un di nan, Elisabeth Wandscherer, a pidié pèrmit p’e sali bai for di e stat, el a laga kita su kabes afó públikamente.

E sitiamentu a dura 14 luna, te yüni 1535, ora e stat finalmente a ser kapturá. E destrukshon di Münster tabata algu teribel, paresido n’e destrukshon ku el a sufri di dje durante Segundo Guera Mundial. Rothmann a logra skapa, pero Rei Jan sí huntu ku dos otro anaboutista prominente a ser kapturá, torturá i ehekutá. Nan a hinka nan kadavernan den kouchi i kologá esakinan na haltu n’e toren di Iglesia di San Lambert. Seifert ta splika ku esei mester a “sirbi komo un spièrtamentu pa hinka miedu den ken ku ke buska problema atrobe.” Sí, metementu den polítika a trese konsekuensianan serio.

Kiko a sosodé ku otro komunidatnan anaboutista? Pa hopi aña nan a sufri persekushon kontinuo rònt Europa. Mayoria di e anaboutistanan a pega na nan prinsipionan pasifista, ounke tabatin un minoria ku tabata mas problemátiko. Ku tempu, e eks-pastor Menno Simons a tuma liderato di e anaboutistanan, i e grupo a bin haña e nòmber di menonitanan i tambe otro nòmbernan.

E Tres Kouchinan

Básikamente e anaboutistanan tabata hende religioso ku a purba sigui prinsipionan di Beibel. Pero algun miembro radikal na Münster a pone e anaboutistanan desviá for di e rumbo ei i kuminsá mete ku polítika. Unabes ku esei a tuma lugá, e movementu a kambia bira un forsa revolushonario. Esaki tabata desastroso p’e movementu anaboutista i p’e Münster di Edat Medio.

Te awe, e tres kouchinan di heru ku ta kologá n’e toren di e misa den sentro di stat ta hala atenshon di e bishitantenan riba e susesonan teribel di kasi 500 aña pasá.

[Nota]

^ par. 9 E artíkulo aki no ta trata ku e argumentunan na fabor òf kontra boutismo di mucha. Pa mas detaye riba e tópiko aki, mira e artíkulo “Mester Batisá Beibi?” den E Toren di Vigilansia [na spañó] di 15 di mart 1986.

[Plachinan na página 13]

Rei Jan a ser torturá, ehekutá i kologá n’e toren di Iglesia di San Lambert