Bai na kontenido

Bai na kontenido

‘Zomer i Wenter Lo No Kaba Nunka’

‘Zomer i Wenter Lo No Kaba Nunka’

E Splendor di Yehova Su Kreashon

‘Zomer i Wenter Lo No Kaba Nunka’

UN HIGRA di solo ta kima den e desierto. Na otro parti di tera, solo ta kore ku friu despues di wenter. Sí, e kayente di solo ta un dje faktornan prinsipal ku ta influensiá klima i temporadanan.

Na vários parti di mundu tin kambio di temporada, i kisas bo mes a yega di eksperensiá nan. Pero ki efekto e temporadanan aki por tin riba bo? Lo bo no keda enkantá ku e freskura di lènte ora bo mira mata i palu kuminsá floria? Kon lo bo sinti bo riba un anochi agradabel di zomer? Lo bo no disfrutá di e dianan refreskante di hèrfst ku nan despliegue briante di blachi’ mata ku ta kambia koló? I e bista di un selva kubrí ku sneu lo no tin un efekto trankilisante riba bo?

Kiko ta kousa kambio di temporada? Pa ta spesífiko, esei ta e inklinashon di tera, esta, e echo ku e ta para un tiki skùin riba su as en relashon ku e trayekto di su órbita rònt di solo. E inklinashon aki ta mas o ménos 23,5 grado. Si no tabata p’e inklinashon aki, lo no tabatin temporada. E klima lo tabata semper meskos. Esaki lo a afektá vegetashon i nan siklo di produkshon di kosecha.

Bo por mira bon kla ku ta e Kreadó a sòru pa kambio di temporada. Dirigiendo su mes na Yehova Dios, e salmista a bisa korektamente: “Ta abo a establesé tur frontera di mundu; ta abo a traha zomer i wenter.”Salmo 74:17. *

For di e punto di bista di nos aki riba tera, e posishon di solo, luna i streanan ta indiká bon kla den ki temporada nos ta. Ora Dios a krea nos sistema solar, el a dekretá: “Laga tin lusnan na e firmamentu di e shelunan . . . , i laga nan sirbi komo señalnan i pa temporadanan di aña, i pa dianan i añanan.” (Génesis 1:14) Den transkurso di un aña, tera ta alkansá dos punto den su órbita kaminda solo ta para 12 or di mèrdia stret riba evenar. E dos okashonnan aki yama equinox, i den hopi pais nan ta marka e kuminsamentu di lènte i hèrfst. Durante e equinoxnan, e periodo di klaridat di lus i skuridat ta kasi igual rònt mundu.

No ta solamente moveshon di solo, luna i tera ta kousa kambio di temporada. Klima i wer tambe ta hunga un ròl, i tur ta kombiná huntu den un sistema kompliká ku ta sostené bida. Apòstel kristian Pablo i su kompañero Barnabas, papiando ku e hendenan ku a biba na Asia Menor—di kua hopi tabata konosé agrikultura i produkshon di kuminda—a deklará ku ta Dios ta esun ku ta “manda áwaseru for di shelu i tempu di bon kosecha pa boso, i a satisfasé boso kurason ku kuminda i alegria.”—Echonan 14:14-17.

E proseso maravioso di fotosíntesis ta sostené vegetashon riba tera i matanan mikroskópiko (fitoplanktòn) den laman. Pa motibu di esaki, e sistema aktual ku bestia ta dependé di otro pa kuminda (voedselketen) i e ret di vários forma di bida ta reakshoná riba wer i klima den maneranan sumamente kompliká. Pablo a mustra aptamente ku ta Yehova su man ta den tur esaki, bisando: “Suela ku ta bebe e áwaseru ku ta kai ku frekuensia riba dje, i ta produsí vegetashon ku ta útil pa esnan pa kendenan benefisio e ta wòrdu kultivá tambe, ta risibí un bendishon di Dios.”—Hebreonan 6:7.

Si bo djis para i pensa riba kiko ta sosodé den e lugánan kaminda lènte ta trese temperaturanan agradabel, dianan riba kua klaridat ta dura mas largu, mas solo i bon áwaseru, e palabra “bendishon” ta haña un nifikashon nobo. Flornan ta sali i insektonan ta aparesé for di nan refugio di wenter, kla pa polinisá flor. Paranan, manera e blauwe gaai merikano ku bo ta mira aki, ta yena mondinan ku koló i kanto, i e paisahe ta yena ku bida. E ritmo di bida ta bai mas lihé; mata nobo ta nase i otronan ku tabata parse morto ta bolbe haña bida. (Kantika di Salomon 2:12, 13) Esaki ta habri kaminda pa kosecha por tuma lugá na kabamentu di zomer òf den hèrfst.—Eksodo 23:16.

E manera ku Yehova ta laga planeta tera move—dunando nos dia i anochi, temporadanan i tempu di sembra i di kosechá—ta mustra kon maravioso su kreashon ta. Nos tin sigur ku despues di zomer ta bini wenter. Al fin i al kabo, ta Dios mes a primintí: “Miéntras ku tera ta permanesé, tempu di sembra i tempu di kosechá, i frialdat i kalor, i zomer i wenter, i dia i anochi lo no kaba.”—Génesis 8:22.

[Nota]

^ par. 6 Wak e Kalènder 2004 di Testigunan di Yehova, yüli/ougùstùs.

[Kuadro/Plachi na página 9]

Un ‘Satélite’ Importante pa Bida

Semper luna a inspirá i asombrá hende. Pero bo tabata sa ku luna tin influensia riba e temporadanan? Presensia di luna ta yuda wanta e grado di inklinashon di tera segun ku e ta drei rònt di su as. E sientífiko i eskritor Andrew Hill a bisa ku esaki ta “yuda produsí e kondishonnan riba Tera ku por sostené bida.” Si no tabatin un satélite natural grandi pa stabilisá e inklinashon di nos planeta, temperaturanan lo a subi i probablemente hasi bida riba tera imposibel. P’esei un tim di astrónomo a yega n’e konklushon ku “bo por bisa ku Luna ta aktua manera un posibel reguladó di klima pa Tera.”—Salmo 104:19.

[Rekonosementu]

Luna: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Plachi na página 9]

Kamel, Nort Afrika i e Península di Arabia