Bai na kontenido

Bai na kontenido

‘Si un Hende Ta Obligá Bo Rindi Sirbishi’

‘Si un Hende Ta Obligá Bo Rindi Sirbishi’

‘Si un Hende Ta Obligá Bo Rindi Sirbishi’

“HEI abo! Legumai e kos ku bo ta hasi ei, anto bin akí bin karga e paki aki pa mi.” Kon bo ta kere un hudiu hopi okupá lo a reakshoná si un sòldá romano a bis’é esei den promé siglo? Den Hesus su Sermon Riba Seru, el a rekomendá: “Si un hende bou di outoridat ta obligá bo bai un mia di sirbishi, bai dos mia kuné.” (Mateo 5:41, NW) Kon Hesus su oyentenan lo a interpretá e konseho ei? I kiko lo e mester nifiká pa nos awe?

Pa haña e kontesta, nos tin ku komprondé e asuntu tokante sirbishi obligatorio den tempu di antigwedat. E práktika ei tabata masha konosí pa e habitantenan di Israel den tempu di Hesus.

Sirbishi Obligatorio

Evidensia di sirbishi obligatorio (òf, corvée) den Medio Oriente ta data for di siglo 18 promé ku nos era. Tekstonan atministrativo di e antiguo siudat sirio Alalakh ta menshoná gruponan di corvée reklutá dor di gobièrnu pa rindi servisio personal. Den e stat Ugarit, na kosta sirio, kunukeronan ku tabata hür tereno pa plantashon tambe a ser reklutá pa servisionan similar a ménos ku rei a duna nan inmunidat.

Klaru ku pueblonan konkistá òf dominá ku frekuensia tabata ser asigná pa hasi trabou fòrsá. Kapatasnan egipsio a obligá e israelitanan traha komo katibu pa nan den trahamentu di klenku. Mas despues, e israelitanan a pone habitantenan kananeo di e Tera Primintí hasi trabou di katibu, i David i Salomon a sigui ku práktikanan similar.—Eksodo 1:13, 14; 2 Samuel 12:31; 1 Reinan 9:20, 21.

Ora ku e israelitanan a pidi pa haña un rei, Samuel a splika nan kiko e derechonan legítimo di e rei lo ta. Lo el a usa su siudadanonan pa fungi komo komandante di garoshi i komo koredó di kabai, pa plug i kosechá, pa traha arma, etcetera. (1 Samuel 8:4-17) Sin embargo, durante konstrukshon di e tèmpel di Yehova, ounke hende stranhero a ser someté na trabou fòrsá komo katibu, “Salomon no a hasi ningun di e yunan di Israel esklabo, pasobra nan tabata hòmbernan di guera, su sirbidónan, su prensnan, su kapitannan, su komandantenan di garoshi i su koredónan di kabai.”—1 Reinan 9:22.

Pa loke ta e israelitanan usá den proyektonan di konstrukshon, 1 Reinan 5:13 i 14 ta bisa: “Rei Salomon a lanta for di henter Israel un grupo di trahadó pa hasi trabou fòrsá; i e trahadónan pa hasi trabou fòrsá tabata trinta mil hòmber. I e tabata manda nan Líbano, dies mil kada luna pa turno; nan tabata ún luna na Líbano i dos luna na kas.” Segun un komentarista bíbliko: “No tin duda ku e reinan di Israel i Judea a usa corvée komo un medio pa optené trahadó no-pagá pa nan aktividatnan di konstrukshon i tambe pa traha riba terenonan di e rei.”

Bou di Salomon e karga tabata pisá. De echo, e tabata asina pisá ku ora Roboam a menasá di oumentá e karga ei, henter Israel a rebeldiá i a piedra e funshonario enkargá riba e personanan reklutá pa trabou fòrsá. (1 Reinan 12:12-18) Sin embargo, e areglo di trabou fòrsá no a ser abolí. Asa, nietu di Roboam, a manda yama e pueblo di Huda pa konstruí e statnan di Geba i Mizpa, “sin eksepshon di ningun hende.”—1 Reinan 15:22.

Bou di Dominashon Romano

E Sermon Riba Seru ta mustra ku e hudiunan di promé siglo tabata konosé e posibilidat di ser ‘obligá pa rindi sirbishi.’ E ekspreshon ei ta un tradukshon di e palabra griego ag·ga·reú·o, ku originalmente tabata konektá ku e aktividat di mensaheronan di Pèrsia. Nan tabatin e outoridat di obligá hende, kabai, barku òf kualke otro kos di rindi sirbishi pa aselerá negoshi públiko.

Den tempu di Hesus, Israel tabata bou di okupashon di e romanonan, kendenan tambe a adoptá un sistema paresido. Den e provinsianan oriental, fuera di belasting normal, outoridatnan por a eksigí trabou obligatorio for di e poblashon riba un base regular òf den un situashon eksepshonal. Tal servisio definitivamente lo tabata impopular. Ademas, tabata masha komun pa sin outorisashon sòldánan pone beslag riba bestia, shofùr òf garoshi pa wòrdu usá komo transporte di Estado. Segun historiadó Michael Rostovtzeff, atministradónan “a purba regulá i sistematisá [e areglo], pero sin éksito, pasobra tanten ku e práktika a eksistí, sigur lo el a produsí mal efekto. Dekreto tras dekreto a keda emití dor di prefektonan, kendenan onestamente a purba stòp e aktonan arbitrario i e opreshon ku tabatin integrá den e sistema . . . Pero e areglo a keda opresivo.”

Segun eksperto den asuntunan griego, “ken ku ta por a ser obligá na karga ekipahe di e ehérsito pa sierto distansia,” i “ken ku ta por a ser obligá na efektuá kualke servisio ku e [romanonan] a imponé riba dje.” Esei ta loke a sosodé ku Simon di Sirene, kende e sòldánan romano a ‘obligá’ pa karga Hesus su staka di tormento.—Mateo 27:32.

Tekstonan rabíniko tambe ta referí na e areglo impopular aki. Por ehèmpel, sòldánan a obligá un rabi transportá palu di mirto pa un palasio. Nan por a kita trahadó for di nan dunadó di trabou i asigná nan otro tarea, miéntras ku e dunadó di trabou sí mester a sigui paga e trahadónan. Nan por a tuma kontròl di bestianan di karga òf di buey. Si akaso mes ku nan a debolbé nan, muy probablemente e bestianan lo no a sirbi pa traha mas. Bo por komprondé dikon ora sòldánan tuma kontròl di algu esei tabata sinónimo ku konfiská algu. Pues, un proverbio hudiu a konfirmá: “Angareia ta manera morto.” Segun un historiadó: “Un pueblito por a keda ruiná si den nòmber di angareia nan a tuma kontròl di e bueynan di plug en bes di e bestianan di hala karga ku tabata outorisá.”

Bo por imaginá kon impopular e sirbishi obligatorio ei tabata, spesialmente dor ku hopi bes el a ser imponé na un manera arogante i inhustu. Tumando na kuenta e odio ku e hudiunan tabatin pa e podernan pagano ku a dominá nan, nan a sinti hopi rabia pa e humiashon di ser obligá na hasi tal trabounan ferfelu. No tin ningun lei eksistente ku ta indiká te kon leu por a obligá un siudadano pa hiba un karga. Probablemente hopi siudadano lo no tabata dispuesto pa bai ni un stap mas leu di loke lei a rekerí.

Sin embargo, ta na e areglo aki Hesus a referí ora el a bisa: “Si un hende bou di outoridat ta obligá bo bai un mia di sirbishi, bai dos mia kuné.” (Mateo 5:41, NW) Ora su oyentenan a tende esei, algun di nan lo mester a pensa ku Hesus tabata irasonabel. Kiko presis e tabata ke men?

Kon Kristiannan Mester Reakshoná

Simplemente bisá, Hesus a indiká na su oyentenan ku si un outoridat obligá nan na rindi un òf otro tipo di sirbishi legítimo, nan mester a hasié di buena gana i sin konsumí. Pues, nan mester a “duna Cesar loke ta di Cesar” pero sin pasa por haltu di e obligashon di duna “Dios loke ta di Dios.”—Marko 12:17. *

Ademas, apòstel Pablo a animá kristiannan: “Laga tur hende someté nan mes na e outoridatnan ku ta goberná. Pasobra no tin outoridat ku no ta di Dios, i esnan ku ta eksistí, ta Dios a establesé nan. P’esei, esun ku resistí outoridat a oponé e ordenansa di Dios . . . Si bo hasi loke ta malu, tene miedu; pasobra e no ta karga spada pòrnada.”—Romanonan 13:1-4.

Pues tantu Hesus komo Pablo a rekonosé ku un rei òf un gobièrnu tin derecho di atministrá kastigu na esnan ku a violá nan demandanan. Ki klase di kastigu? Filósofo griego Epicteto, di siglo 1 i 2 di nos era, ta duna un kontesta: “Si un petishon imprevisto surgi i un sòldá kita bo buriku hóben for di bo, lag’é bai. No resistí, no murmurá, pa bo no haña gòlpi anto riba dje pèrdè bo buriku.”

Sin embargo, de bes en kuando, tantu den tempu antiguo komo moderno, kristiannan a sinti ku nan konsenshi no a permití nan kumpli ku demandanan gubernamental. Tabatin biaha ku e konsekuensianan tabata serio. Algun kristian a keda sentensiá na morto. Otronan a pasa hopi aña den prizon dor ku nan a nenga di partisipá den aktividatnan ku nan a konsiderá di no ta neutral. (Isaias 2:4; Juan 17:16; 18:36) Na otro okashonnan, kristiannan a sinti ku nan por a kumpli ku loke a ser pidí di nan. Por ehèmpel, algun kristian ta sinti ku nan por rindi servisio—ku un konsenshi trankil—bou di un atministrashon sivil relashoná ku trabou no-militar ku ta útil pa komunidat. Kisas esei ta nifiká yuda hende di edat òf hende desabilitá, sirbi komo pagadó di kandela, limpia playanan, traha den parke, selva òf biblioteka, etcetera.

Klaru ku e situashon ta varia di pais pa pais. P’esei, pa por disidí si lo e kumpli ku sierto demandanan òf nò, kada kristian mester sigui su konsenshi bíblikamente entrená.

Kon pa Bai e di Dos Mia

E prinsipio ku Hesus a siña, esta, di ta dispuesto pa kumpli ku petishonnan legítimo, no ta konta solamente pa rekisitonan gubernamental sino tambe den relashonnan humano di bida diario. Por ehèmpel, por sosodé ku un persona ku tin outoridat riba bo ta pidi bo hasi algu ku bo ta preferá di no hasi, pero ku no ta kontra e lei di Dios. Kon lo bo reakshoná? Podisé bo ta haña ku e ta hasi demandanan irasonabel riba bo tempu i energia, i kisas p’esei bo ta reakshoná indigná. E resultado por ta renkor. Di otro banda, si bo kumpli pero ku mala gana, bo por pèrdè bo pas interno. E solushon? Hasi manera Hesus a rekomendá: bai e di dos mia. No hasi solamente loke hende ta pidi bo, sino hasi mas di loke nan ta pidi. Hasié di buena gana. Ku e aktitut ei, lo bo no keda sinti ku hende ta probechando di bo, i sin embargo lo bo tin kontròl riba bo akshonnan.

Un outor a komentá: “Hopi hende ta pasa henter nan bida hasiendo solamente e kosnan ku nan ta obligá di hasi. Pa nan, bida ta un eksperensia duru i nan ta kansá konstantemente. Otro hende ta bai mas ayá di nan deber i ta duna libremente di nan mes.” De echo, den hopi situashon un persona por skohe entre bai presis un mia obligá, òf bai dos mia. Den e promé kaso, un persona kisas ta interesá den eksigí su derecho. Den e segundo kaso, kisas e ta disfrutá di eksperensianan sumamente rekompensador. Ki klase di persona abo ta? Probablemente lo bo ta hopi mas felis i mas produktivo si bo por mira bo aktividatnan, no simplemente komo deber òf kos ku bo mester hasi, sino komo kos ku bo kier hasi.

I kiko si bo ta un persona ku outoridat? Mas ku klaru, no ta muestra di amor ni ta un kos kristian pa usa bo outoridat pa fòrsa hende hasi di mala gana loke bo ta pidi nan. Hesus a bisa: “E gobernantenan di e paganonan tin dominio riba nan, i nan shon grandinan ta ehersé outoridat riba nan.” Pero esei no ta e manera kristian. (Mateo 20:25, 26) Ounke un aktitut outoritario kisas ta duna resultado, kuantu mas mihó relashonnan lo ta entre tur esnan enbolbí si esnan ku haña petishonnan bondadoso i apropiá kumpli ku nan ku un aktitut respetuoso i alegre! Sí, ser dispuesto pa bai dos mia en bes di unu so, realmente por enrikesé bo bida.

[Nota]

^ par. 18 Pa un konsiderashon kompletu di loke e ta nifiká pa kristiannan “duna Cesar loke ta di Cesar, i Dios loke ta di Dios,” wak E Toren di Vigilansia di 1 di mei 1996, página 15-20.

[Kuadro na página 25]

MAL USO DI SIRBISHI OBLIGATORIO DEN PASADO

Ku hende tabata usa sirbishi obligatorio komo un preteksto pa fòrsa otronan rindi sirbishi, ta bisto na e regulashonnan ku tabatin pa frena tal abusu. Na aña 118 promé ku nos era, Tolomeo Evergetes II di Egipto a dekretá ku su ofisialnan “no mag obligá ningun di e habitantenan di e pais pa rindi sirbishi privá, ni pone beslag (aggareuein) riba nan bakanan pa ningun propósito personal.” Ademas: “Ningun hende lo pone beslag riba . . . botonan pa nan propio uso bou di ningun preteksto.” Den un inskripshon ku ta data di aña 49 di nos era, den e Tèmpel di e Gran Oásis, Egipto, e prefekto romano Virgilio Capito a rekonosé ku sòldánan a pone beslag ilegal, i el a dekretá ku “ningun hende no mag tuma ni pone beslag riba . . . nada, a ménos ku e tin un outorisashon firmá di mi.”

[Plachi na página 24]

Simon di Sirene a keda obligá na rindi sirbishi

[Plachi na página 26]

Hopi Testigu a sinta kastigu di prizon pasobra nan a mantené nan posishon kristian