Bai na kontenido

Bai na kontenido

Un “Pim” Ta Duna Prueba Ku Beibel Su Historia Ta Verídiko

Un “Pim” Ta Duna Prueba Ku Beibel Su Historia Ta Verídiko

Un “Pim” Ta Duna Prueba Ku Beibel Su Historia Ta Verídiko

DEN tempu di Rei Saul, e israelitanan tabatin ku bai serka smet filisteo pa laga sleip nan hèrmèntnan di metal. Beibel ta deklará: “E preis tabata dos terser parti di un siklo pa e plugnan, e chapinan, e fòrkinan i e hachanan, i pa laga sleip e machetenan.”—1 Samuel 13:21.

Den e versíkulo aki e palabra na hebreo original pa “dos terser parti di un siklo” ta pim i e ta aparesé un solo biaha den Beibel. Kiko tabata un pim? E kontesta riba e pregunta ei a keda un misterio te na aña 1907 di nos era, ora ku arkeólogonan a koba saka e promé piedra di peso pim na e antiguo stat di Gezer. Traduktornan di Beibel di mas promé tabatin difikultat pa tradusí e palabra “pim.” Por ehèmpel, King James Version a tradusí 1 Samuel 13:21: “Sin embargo nan tabatin un feilu pa e chapinan, i pa e plugnan, i pa e fòrkinan i pa e hachanan i pa sleip e bionnan.”

Ekspertonan sa awor ku un pim tabata un midí di peso di un promedio di 7,82 gram, òf aproksimadamente dos terser parti di un siklo; siklo tabata e unidat básiko di peso hebreo. E filisteonan tabata kobra e israelitanan un pim di fragmento di plata pa sleip nan hèrmèntnan. Ora ku e reino di Huda i su kapital, Yerusalèm, a kai na aña 607 promé ku nos era, nan a stòp di usa e sistema di peso basá riba siklo. Pero, kon e peso di pim ta duna prueba ku e historia di e Skritura Hebreo ta verídiko?

Wèl, algun eksperto ta pretendé ku e teksto di e Skritura Hebreo, inkluso e buki di Promé Samuel, ta data di e periodo griego-romano, tin asta ta bisa ku e ta data di siglo 2 pa siglo un promé ku nos era. P’esei segun nan, “pa rekonstruí un ‘Israel antiguo’ òf unu ‘bíbliko,’” e teksto di e Skritura Hebreo no ta sirbi pasobra e ta ‘“no-históriko,” di poko òf ningun balor mes, ya ku un Israel antiguo òf bíbliko ta simplemente un invento literario moderno di hudiu i kristian.’

Sin embargo, refiriendo na e peso di pim menshoná na 1 Samuel 13:21, William G. Dever, profèser di arkeologia i antropologia di Medio Oriente, a bisa: “No ta posibel ku [pim] a ser ‘inventá’ dor di eskritornan ku a biba den e periodo griego-romano vários siglo despues ku e pesonan aki a disparsé i a ser lubidá. De echo, e pida teksto bíbliko aki . . . no a ser komprondé sino te na prinsipio di siglo 20 A.D., ora ku e promé ehèmpelnan arkeológiko konkreto a keda deskubrí ku e palabra hebreo pîm riba nan.” E profèser a sigui bisa: “Si tur e relatonan bíbliko ta ‘inventonan literario’ di e periodo griego-romano, ki mishi e relato en partikular aki den e Beibel hebreo? Klaru ku un hende lo por bisa ku e insidente di pîm ta ‘djis un detaye.’ Esei ta bèrdat; pero manera ta bon konosí, ‘historia ta konsistí di detaye.’”

[Plachi na página 29]

Un peso pim tabata rònt di dos terser parti di un siklo