Bai na kontenido

Bai na kontenido

Kiko A Para di e Mundu Uní?

Kiko A Para di e Mundu Uní?

Kiko A Para di e Mundu Uní?

“Pa promé bes for di Segundo Guera Mundial, komunidat internashonal ta uní. . . . P’esei mundu por probechá di e oportunidat aki pa kumpli ku e promesa tan anhelá di un òrdu mundial nobo.”

ESAKI tabata komentario di un presidente di Merka den e último dékada di siglo 20. E tempu ei, susesonan internashonal a duna e idea ku tabatin un mundu uní na horizonte. Gobièrnunan totalitario a kai un tras di otro. Nan a basha e Muraya di Berlin abou, lokual a marka komienso di un era nobo pa Europa. Ku asombro mundu a para mira kon Union Soviétiko, ku den bista di hopi hende den paisnan no-komunista tabata un instigadó di konfliktonan mundial, a stòp di eksistí. E Guera Friu a terminá, i tabatin kòmbersashonnan optimista tokante desarmamentu, inkluso desarmamentu nuklear. Ta bèrdat ku guera a kuminsá den Golfo Pérsiko, pero esei a parse djis un problema temporal ku a hasi gran parti di mundu mas desididu pa sigui tras di un era nobo di pas.

No ta solamente den polítika bo por a mira indikashonnan positivo, sino tambe den otro áreanan di bida. Nivel di bida a bira mihó na hopi parti di mundu. Avansenan riba tereno di medisina a hasi posibel ku dòkternan por a hasi kosnan ku djis un par di dékada promé a parse imposibel. Den hopi pais kresementu ekonómiko a oumentá na un paso ku a parse ku lo el a hiba na prosperidat mundial. A parse komo si fuera tur kos tabata move den e direkshon korekto.

Awe, no hopi aña despues, nos no por keda sin puntra: ‘Ta kiko a sosodé? Unda e mundu uní ku a ser primintí a keda?’ De echo, ta parse ku mundu ta moviendo den e direkshon nèt kontrali. Atentadonan suisida, atakenan terorista, e supuesto oumento rápido di armanan di destrukshon masal i otro desaroyonan alarmante a bira kosnan ku regularmente ta sali den notisia. Ta parse ku e susesonan ei ta pusha e mundu mas i mas leu for di un union. Resientemente un finansiadó prominente a bisa: “Nos ta hañando nos atrapá den un sírkulo visioso di violensia ku ta eskalá.”

Un Mundu Uní òf Fragmentashon Mundial?

Ora a forma Nashonnan Uní, e fundadónan a deklará ku un di su propósitonan tabata “pa fomentá relashonnan amistoso entre e nashonnan basá riba rèspèt pa e prinsipio di derecho igual i di outodeterminashon di e pueblonan.” Nan a logra e ophetivo noble ei despues di kasi 60 aña? Nò! En bes di buska “relashonnan amistoso,” ta parse ku e nashonnan ta mas interesá den “outodeterminashon,” nan ke goberná nan mes. Pueblo- i gruponan étniko ku ta lucha pa establesé nan propio identidat i outonomia a dividí e mundu mas i mas. Tempu a forma Nashonnan Uní, e tabatin un miembresia di 51 nashon. Awendia e nashonnan aki a bira 191.

Manera nos a mira, yegando na final di siglo 20, tabata reina e speransa di mira un mundu uní. Sin embargo, entretantu e speransa a kambia bira desilushon segun ku humanidat a para mira kon tiki-tiki e komunidat mundial ta fragmentá òf plama for di otro. E desintegrashon violento di Yugoslavia, e klèshnan entre Chechenia i Rusia, e guera na Irak i e matansanan kontinuo na Medio Oriente—tur ta evidensia di un desunion mas grandi ku nunka.

No tin duda ku hopi esfuerso ku hende a hasi pa trese pas tabata sinsero i ku bon intenshon. Pero apesar di esaki, un mundu uní ta parse inalkansabel. Hopi hende ta puntra nan mes: ‘Dikon un mundu uní ta asina difísil pa alkansá? Unda mundu ta bai?’

[Rekonosementu pa Potrèt na página 3]

AP Photo/Lionel Cironneau

Arlo K. Abrahamson/AFP/ Getty Images