Bai na kontenido

Bai na kontenido

“E Sitanan di Mas Bieu Ku Nos Konosé di Tekstonan Bíbliko”

“E Sitanan di Mas Bieu Ku Nos Konosé di Tekstonan Bíbliko”

“E Sitanan di Mas Bieu Ku Nos Konosé di Tekstonan Bíbliko”

BINTISINKU aña pasá, arkeólogonan israelí a hasi un deskubrimentu espektakular. Den un kueba ku tabata ser usá komo santana na barika di e Vaye di Hinom na Yerusalèm, nan a haña dos ròl chikí di plata ku tekstonan bíbliko skirbí riba nan. E ròlnan tabata data di e tempu promé ku Babilonia a destruí Yerusalèm na aña 607 promé ku nos era. E tekstonan tabata sita parti di e bendishonnan ku tin pará na Numbernan 6:24-26. Dios su nòmber personal, Yehova, a aparesé vários biaha riba ámbos ròl. Ekspertonan a deskribí e inskripshonnan komo “e ophetonan di mas bieu ku nos konosé di e mundu di antigwedat ku ta dokumentá pasashinan for di e Beibel hebreo.”

Sin embargo, algun erudito a kuestioná e fecha i a argumentá ku e ròlnan tabata skirbí den siglo 2 promé ku nos era. Un di e faktornan ku a hiba na e desakuerdo aki tabata ku debí na e kalidat di e promé potrètnan ku a saka di e ròlnan masha chikí aki, no tabata posibel pa hasi un eksaminashon profundo di e detayenan. Pa resolvé e desakuerdo tokante e fecha, un tim di akadémiko a hasi un estudio nobo. Nan a usa e teknologianan di mas moderno riba tereno di fotografia i imágennan komputerisá pa produsí potrètnan digital di resolushon haltu di e ròlnan aki. Resientemente nan a publiká e resultadonan di e análisisnan nobo aki. Na ki konklushon e tim di akadémiko a yega?

Na promé lugá, nan a enfatisá ku e datonan arkeológiko ta apoyá un fecha promé ku e eksilio pa Babilonia. Nan opservashonnan paleográfiko—es desir, e manera di determiná e fecha di algu skirbí a base di e forma, estilo, posishon, sekuensia i direkshon di e lèternan—ta señalá na e mesun periodo, kual ta fin di siglo 7 promé ku nos era. Anto por último, ora konsiderá e ortografia, es desir, e estudio di spèling di palabra, e tim aki a konkluí: “E datonan ortográfiko den e plakatnan [ròlnan] ta konsistente ku e evidensia arkeológiko i paleográfiko pa loke ta e fecha di e inskripshonnan.”

E revista Bulletin of the American Schools of Oriental Research a resumí e análisis di e ròlnan di plata ei, konosí tambe komo e inskripshonnan di Ketef Hinnom, asin’aki: “Pues nos por rekonfirmá e konklushon ku mayoria erudito a yega na dje ku e inskripshonnan hañá riba e plakatnan aki ta konserbá e sitanan di mas bieu ku nos konosé di tekstonan bíbliko.”

[Rekonosementu pa Potrèt na página 32]

Kueba: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.; inskripshonnan: Potrèt © Museo di Israel, Yerusalèm; kortesia di Israel Antiquities Authority