Bai na kontenido

Bai na kontenido

Plaka i Balornan Moral—Historia Ta Siña Nos un Lès

Plaka i Balornan Moral—Historia Ta Siña Nos un Lès

Plaka i Balornan Moral—Historia Ta Siña Nos un Lès

DIA 7 di aprel 1630, rònt di 400 hende den kuater barku a sali Inglatera rumbo pa e Mundu Nobo. Entre nan tabatin hopi hende ku bon skol, komersiante eksitoso i asta miembro di parlamento. E ekonomia di nan pais, ku ya kaba tabata den un krísis, a bai mas atras ainda durante e guera kontinuo di trinta aña na Europa (1618-48). Pues nan a tuma e rísiko di bandoná kas, negoshi i famia i hisa bela bai en buska di un mihó porvenir.

Pero nan no tabata djis un grupo di komersiante oportunista yen di ilushon. Tabata trata aki di puritanonan seloso ku tabata hui pa persekushon religioso. * Nan meta real tabata pa establesé un komunidat di hende deboto na Dios den kua nan ku nan yunan por a prosperá materialmente sin bai kontra di e normanan di Beibel. Djis despues ku nan a yega tera na Salem, Massachusetts, nan a poderá di un tereno chikitu pegá ku kosta i nan a yama nan hogar nobo Boston.

Difísil pa Haña un Balansa

John Winthrop, nan lider i gobernadó, a hasi su bèst pa promové bienestar general i pa kada famia den e kolonia nobo por a yega na prosperidat material. E tabata ke pa e hendenan tabatin tantu plaka komo balornan moral. Pero tabata difísil pa haña un balansa entre e dos kosnan aki. Antisipando desafionan, el a papia basta ku su kompatriotanan tokante e papel ku rikesa ta hunga den un komunidat deboto.

Meskos ku otro lidernan puritano, Winthrop no tabata mira nada malu den buska prosperidat. Segun su rasonamentu, e propósito prinsipal di rikesa tabata pa yuda otro hende. Pues, mas riku un hende tabata, mas kos bon lo e por a hasi. E historiadó Patricia O’Toole a remarká: “Un di e tópikonan ku mas a preokupá e puritanonan tabata rikesa. E tabata un señal di e bendishon di Dios pero tambe un tentashon fuerte pa kometé e piká di orguyo . . . i e pikánan di karni.”

Pa evitá e pikánan ku rikesa i un bida di luho por produsí, Winthrop a insistí riba moderashon i dominio propio. Pero no a tarda muchu ku e spiritu di empresario di su ko-siudadanonan a kuminsá klèsh ku su intentonan pa obligá nan praktiká deboshon na Dios i stima otro. Disidentenan a kuminsá protestá kontra loke nan a mira komo Winthrop su metementu pisá den nan bida privá. Algun a kuminsá boga públikamente pa bini ku un asamblea eligí ku lo a haña bos den tumamentu di desishon. Otronan, en bes di laga nan bos resoná, simplemente a muda bai e estado bisiña di Connecticut pa buska nan propio interesnan.

O’Toole a bisa: “Oportunidat, prosperidat, demokrasia, tur tabata forsanan poderoso den bida di e puritanonan di Massachusetts, i tur tabatin e tendensia di promové ambishonnan individual a kosto di Winthrop su ideal kolektivo.” Na 1649, Winthrop a muri kasi sin ningun sèn pretu na edat di 61 aña. Ounke e kolonia frágil a sobrebibí apesar di hopi difikultat, nunka Winthrop no a mira su soño bira realidat.

E Búskeda Ta Sigui

No ta John Winthrop so tabatin un vishon idealista di un mihó mundu. Tur aña míles i míles di hende ta emigrá for di Afrika, Zùitost Asia, Ost Europa i Latino Amérika ku e speransa di haña un mihó bida. Algun di nan ta bini riba e idea aki a base di loke sientos di buki, seminario i website produsí tur aña ta primintí, esta, di revelá e sekreto kon pa bira riku. Sin duda, ainda tin hopi hende ta hasi esfuerso i ta karga e speransa di yega na sèn, sin pèrdè nan balornan moral.

Frankamente, e resultadonan tabata desepshonante. Hende ku ta buska rikesa hopi bes ta haña nan ta sakrifiká nan prinsipionan i tin biaha asta nan fe riba e altar di Mammon, òf dios di rikesa. P’esei, bo tin bon motibu pa puntra bo mes: “Un hende por ta un kristian berdadero i a la bes ser riku? Lo yega un dia ku lo eksistí un sosiedat di hende deboto na Dios ku tin tantu prosperidat material komo spiritual?” Beibel ta kontestá e preguntanan ei, manera e siguiente artíkulo ta bai mustra.

[Nota]

^ par. 3 E protestantnan di Iglesia Anglikano ku kier a purifiká nan iglesia di tur rastro di influensia katóliko romano durante siglo 16 a wòrdu yamá puritano.

[Rekonosementu pa Potrèt na página 3]

Botonan: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers