Bai na kontenido

Bai na kontenido

“E Hoya di Henter Galilea”

“E Hoya di Henter Galilea”

“E Hoya di Henter Galilea”

APÉNAS seis kilometer i mei nortwèst di Názarèt, e stat kaminda Hesus a lanta, tabatin un stat ku nunka a ser menshoná den e Evangelionan. Pero e konosido historiadó hudiu di promé siglo, Flavio Hosefo, a aklam’é komo “e hoya di henter Galilea.” Tabata trata aki di e stat di Séforis. Kiko nos sa di e stat aki?

Despues di morto di Herodes e Grandi, probablemente na aña 1 promé ku nos era, e siudadanonan di Séforis a rebeldiá kontra Roma, lokual a hiba na e destrukshon di nan stat. Antipas, yu di Herodes, a heredá Galilea i Perea i a skohe e ruinanan di Séforis pa einan establesé su kapital nobo. E stat a ser rekonstruí segun e arkitektura griego-romano, pero e poblashon tabata prinsipalmente hudiu. Segun Profesor Richard A. Batey, el a bira “e sentro prinsipal di kontròl di gobièrnu riba Galilea i Perea,” te dia Antipas a konstruí Tiberias rònt di aña 21 di nos era pa remplasá Séforis komo kapital. Den e tempu ei Hesus tabata biba den bisindario di e stat.

Profesor James Strange, kende a koba na Séforis ta kere ku un tempu e stat tabatin biblioteka, un tesoro, un depósito di arma, banko, edifisio públiko i marshenan ku tabata bende serámika, glas, artíkulo di metal, hoya i un variedat di alimento. Tabatin hende ku ta brei i tambe bendedó di paña i tienda kaminda hende por a kumpra makutu, muebel, kolonia i otro artíkulonan. Segun kálkulonan, e tempu ei e poblashon lo tabata di entre 8.000 pa 12.000 hende.

Hesus a yega di bishitá e metrópolis drùk aki ku a keda mas o ménos un ora kana for di Názarèt? No tin ningun indikashon di esei den e Evangelionan. Sin embargo, The Anchor Bible Dictionary ta remarká ku “un ruta lógiko for di Názarèt pa Kana di Galilea tabata pasa duars dor di Séforis.” (Juan 2:1; 4:46) For di Názarèt por mira e seritu di Séforis, ku ta kasi 120 meter haltu riba e vaye. Algun hende ta kere ku posiblemente Hesus tabatin e stat aki na mente ora el a duna e ilustrashon ku “un stat situá riba un seru no por keda skondí.”—Mateo 5:14.

Despues di e kaida di Yerusalèm na aña 70 di nos era, Séforis a bira e stat prinsipal di e hudiunan na Galilea i despues e sitio di e Konsilio, esta, e korte supremo hudiu. Pa un tempu el a floresé komo un sentro edukashonal di e hudiunan.

[Mapa/Plachi na página 32]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

Laman di Galilea

GALILEA

Kana

Tiberias

SÉFORIS

Názarèt

PEREA

[Rekonosementu pa Potrèt na página 32]

Pòchi di klei: Kobá i saká dor di Wohl Archaeological Museum, Herodian Quarter, Jewish Quarter. Den poder di Company for the Reconstruction of the Jewish Quarter in the Old City of Jerusalem, Ltd