Bai na kontenido

Bai na kontenido

Piká—Ta Kiko A Kambia Presis?

Piká—Ta Kiko A Kambia Presis?

Piká​—Ta Kiko A Kambia Presis?

“AWENDIA hopi hende no ta gusta e idea ku nan ta bou di kondenashon pa motibu di e piká ku nos promé mayornan a kometé hopi tempu pasá. Pero nan no ta gusta e konsepto di piká tampoko. . . . Kisas hendenan manera Adolf Hitler i Josef Stalin a peka, pero mayoria di nos ta víktima di sirkunstansia.”​—The Wall Street Journal.

Manera e sita aki riba ta indiká, ta parse ku awe e konsepto di piká ta den un krísis serio. Pero dikon? Kiko a kambia? Eigenlijk, kiko tokante e konsepto di piká hende djawendia ta haña inaseptabel?

E konsepto ta konsistí di dos aspekto: piká heredá i piká personal. E promé ta algu ku nos tin, sea ku nos ta gusta òf no. I e di dos ta algu ku nos mes ta skohe pa hasi. Laga nos wak kada aspekto mas djaserka.

E Piká Original A Mancha Nos?

Beibel ta bisa ku e piká original ku nos promé mayornan a kometé a pasa pa henter humanidat. Komo konsekuensia, nos tur a nase imperfekto i ta kometé inhustisia den bista di Dios. Beibel ta bisa: “Tur inhustisia ta piká.”​—1 Juan 5:17.

Sinembargo, hopi baidó di misa no ta komprondé ni no ke aseptá e idea di ku tur hende a nase imperfekto debí na un sierto piká ku a tuma lugá den pasado. Nan ta haña ku nan no a partisipá den esei ni no ta responsabel p’e. Edward Oakes, kende ta un profèser di teologia, a bisa ku “hende tin bèrgwensa di kere den e doktrina di piká. Sea nan ta rechas’é kompletamente òf nan ta bisa ku nan ta kere den dje pero ku e no tin dje tantu efekto ei riba nan bida.”

Un faktor ku a stroba hende di aseptá e konsepto di piká original ta loke iglesianan a siña hende tokante dje. Por ehèmpel, na e Konsilio di Trent (1545-1563), iglesia a kondená kualke hende ku no kier a aseptá ku un beibi resien nasí mester batisá pa haña pordon di piká. Teólogonan tabata bisa ku si un mucha chikitu muri sin batisá, e no a haña pordon di su pikánan i esei lo a strob’é di drenta shelu. Calvijn a bai asina leu di siña ku mucha chikitu ‘ta nase ku kondenashon.’ El a para riba ku nan kondishon ta ‘odioso i abominabel pa Dios.’

Mayoria di hende ta sinti ku di naturalesa un beibi resien nasí ta inosente i ku no ta normal pa pensa ku e mester sufri pa motibu di piká heredá. Ta fásil pa mira dikon e siñansanan ei a pone ku hende no ta kere dje tantu ei mas den e doktrina original di piká. En realidat, algun lider di iglesia no a sinti ku nan por a duna un mucha ku no a batisá e kondenashon di fièrnu di kandela. Pa nan, su destino final a keda un dilema teológiko. Maske nunka e no a bira un dògma di iglesia, e siñansa tradishonal katóliko pa siglonan tabata ku alma di un mucha ku no a batisá lo biba den Limbo.

Den siglo 19 filósofonan, sientífikonan i teólogonan a kuminsá duda si mester aseptá relatonan bíbliko komo histórikamente eksakto. Esaki tabata un otro faktor ku a kontribuí na debilitá kerementu den e piká original. Por ehèmpel, e teoria di evolushon di Darwin a pone hopi hende sinti ku e relato di Adam ku Eva ta un mito. E resultado di tur esaki ta ku awor hopi hende ta konsiderá ku Beibel ta mas bien un refleho di mentalidat i tradishon di e eskritornan en bes di un revelashon divino.

Si esei ta asina, kon ta pará ku e doktrina di piká original? Ta klaru ku si baidónan di misa ta konvensí ku Adam ku Eva nunka a eksistí, e konklushon lógiko ta ku nunka nan lo por a kometé e piká original. Asta pa esnan ku ta dispuesto pa atmití ku humanidat básikamente no ta perfekto, e konsepto di piká original ta djis un otro manera pa bisa ku humanidat ta imperfekto.

Pero si e piká original no a tuma lugá, kiko di piká personal?

Di Bèrdat e Kos Akí Ta Piká?

Ora bo puntra hende tokante piká personal, hopi di nan ta pensa riba e Dies Mandamentunan ku ta prohibí matamentu, infidelidat, kudishi, relashon seksual sin ta kasá, hòrtamentu, etcetera. E siñansanan tradishonal di e iglesianan tabata ku kualke hende ku muri sin arepentí di e pikánan ei lo bai kima pa semper den fièrnu. *

Pa un hende skapa di e destino ei, Iglesia Katóliko ta eksigí pa nan konfesá nan pikánan serka pastor kende, segun nan, tin poder pa pordoná piká. Sinembargo, pa mayoria di katóliko, e rito di konfeshon, apsolushon i penitensia a bira kos di pasado. Por ehèmpel, resientemente un enkuesta a mustra ku mas ku 60 porshento di katóliko italiano no ta konfesá mas.

Ta bisto ku e konsepto tradishonal di piká personal i su konsekuensianan—manera iglesianan a splik’é—no a yuda hende vense e práktika di piká. Hopi baidó di misa no ta kere mas ku práktikanan ku hende tradishonalmente tabata konsiderá komo piká (manera esnan ku e Dies Mandamentunan ta kondená) ta malu. Por ehèmpel, algun ta rasoná ku no tin nada malu si dos adulto ta tene relashon seksual ku konsentimentu mutuo i no ta hasi daño na niun otro hende.

Un posibel splikashon pa e tipo di rasonamentu akí ta ku hende ku ta hasi e kosnan akí no ta realmente konvensí di loke nan a siña tokante piká. Sí, hopi hende ta haña difísil pa kere ku un Dios amoroso lo tormentá pekadó pa semper den fièrnu. E skeptisismo ei ta splika, por lo ménos en parti, dikon ta parse ku hende no ta mira “piká” komo algu serio mas. Pero otro faktornan tambe a kontribuí na e echo ku hende a kambia nan punto di bista tokante kiko ta piká.

Un Rechaso di Norma- i Balornan Tradishonal

Susesonan di último siglonan a produsí kambionan drástiko den sosiedat i hende su mentalidat. E dos gueranan mundial, e tantísimo gueranan chikitu i vários genosidio a pone hopi hende kuestioná e balor di normanan tradishonal. Nan ta puntra, ‘Den e era di teknologia avansá akí, ta lógiko pa biba segun normanan di siglonan pasá i ku no ta kuadra ku realidat di awendia?’ Hopi rashonalista i moralista a konkluí ku e kontesta ta nò. Nan ta kere ku humanidat mester ignorá kreensianan bieu i eduká nan mes pa alkansá nan pleno potensial.

E pensamentu akí a hala hende mas leu for di Dios. Den hopi pais europeo, masha tiki hende ta bai misa. Kada bes mas i mas hende ta biba sin niun kreensia partikular, i hopi hende abiertamente ta mustra ku nan no ta di akuerdo ku iglesianan ku tin kreensia ku nan ta konsiderá apsurdo. Nan ta rasoná ku si hende a evolushoná i si no tin Dios, e ora ei no ta nesesario pa preokupá ku normanan moral.

Den siglo 20 e liberashon moral general den e mundu oksidental a hiba na entre otro e asina yamá revolushon seksual. Manifestashon di studiante, movementunan kontrakultural i uso ekstenso di antikonseptivo ta kosnan ku a hunga un ròl den rechasamentu di ideanan tradishonal enkuanto norma di kondukta aseptabel. No a dura hopi ku hende a kuminsá rechasá normanan bíbliko. Un generashon nobo a aseptá un moralidat i aktitut nobo pa loke ta trata piká. Un eskritor ta bisa ku djei padilanti ‘e úniko lei ku a dirigí bida di hende tabata e lei di amor.’ Esaki a pone ku hende a kuminsá aseptá relashon seksual ilísito komo algu normal.

Religion Ku Ke Laga Hende Sinti Kómodo

Komentando riba e situashon na Merka, e revista Newsweek a deklará frankamente: “Hopi klero ku, na moda di papia, ta kompetí pa haña miembro, ta sinti ku nan mester prediká di tal manera ku nan ta atraé hende.” Nan tin miedu ku si nan eksigí pa nan parokianonan hiba un bida di akuerdo ku normanan moral haltu, nan lo pèrdè parokiano. Hende no ke tende ku nan mester kultivá humildat, disiplina propio, i birtut òf ku nan mester hasi kaso ora nan konsenshi ta molestiá nan i arepentí di nan pikánan. P’esei, hopi iglesia a kuminsá usa loke e korant Chicago Sun-Times a yama “un mensahe kristian terapéutiko, práktiko i asta egoséntriko ‘ku ta enfoká riba interes personal’ [i] ta laga e evangelio un banda.”

Esaki a resultá den un tipo di pensamentu religioso den kua hende ta forma nan propio konsepto di Dios, i den kua iglesianan ta enfoká no riba Dios i loke e ta rekerí di nos, sino riba hende i loke ta oumentá hende su balor propio. E úniko meta ta pa satisfasé nesesidat di e miembronan. Komo resultado religionnan ta keda sin doktrina. E korant The Wall Street Journal a puntra: “Kiko ta yena e bashí ei ku e normanan moral kristian a okupá?” Segun e korant, “e úniko norma moral ku hende mester kumpli kuné ta di mustra hopi kompashon pa otro hende, i ku tur kos ta permití basta ku ‘e hende ta amabel.’”

Lógikamente, e resultado di tur esaki ta ku hende a haña e aktitut ku kualke religion ku ta pone bo sinti kómodo tambe ta bon. E korant The Wall Street Journal ta remarká ku ken ku aseptá e punto di bista ei “lo por drenta kualke religion, basta e religion no ta rekerí nada spesífiko den sentido moral—ta konsolá pero no ta husga.” Na nan turno iglesianan ta dispuesto pa aseptá hende “presis manera nan ta,” sin eksigí ku nan tin ku kumpli ku normanan moral.

Loke nos a kaba di konsiderá kisas ta hasi lesadónan di Beibel kòrda riba un profesia ku apòstel Pablo a skirbi den promé siglo di nos era. El a bisa: “E tempu lo bin ku nan lo no soportá doktrina sano mas; ma al kontrario, pa satisfasé nan mes deseonan, nan lo akumulá pa nan mes siñadónan pa bisa nan loke nan orea ku ta kishikí kier tende, i lo bira nan orea for di e bèrdat.”​—2 Timoteo 4:​3, 4.

Ora lidernan religioso ta tolerá piká, ta nenga ku piká ta eksistí i “ta kishikí” orea di nan miembronan bisando nan loke nan ke tende en bes di loke Beibel ta bisa, nan ta perhudikando nan miembronan masha hopi mes. E mensahenan ei ta falsu i peligroso. Nan ta duna hende un idea trosí di un di e siñansanan fundamental di kristianismo. Piká i pordon ta forma un parti masha importante di e bon notisia ku Hesus i su apòstelnan a siña hende. Pa mira kon esaki ta e kaso, nos ta invitá bo pa lesa e siguiente artíkulo.

[Nota]

^ par. 14 Beibel no ta apoyá e kreensia di tormento eterno den fièrnu di kandela. Pa mas informashon, wak e kapítulo 6 titulá “Unda e Mortonan Ta?” den e buki Kiko Beibel Ta Siña Realmente? publiká pa Testigunan di Yehova.

[Komentario na página 7]

Religion ku ke laga hende sinti kómodo ta produsí mal fruta

[Kuadro na página 6]

Piká? “Esei Ta Kos di Pasado”

▪ “Un di e opstákulonan mas grandi di iglesia awendia ta e kuestion akí mes. Nos no ta mira nos mes mas komo ‘pekadó’ ku tin mester di pordon. Un tempu kisas piká tabata un problema, pero esei ta kos di pasado. Pues miéntras iglesia tin un solushon pa e problema di piká, e no ta un problema den bista di mayoria di merikano—por lo ménos no un problema serio.”​—John A. Studebaker, Jr., un eskritor di tópikonan religioso.

▪ “Hende ta bisa: ‘Mi tin ekspektativanan moral haltu pa mi mes i otronan, pero mi sa ku nos tur ta hende, pues mi ta purba hasi mi bèst.’ Nos ta buska un kaminda ku nos ta sinti nos kómodo moralmente, un kaminda entremedio ku nos ta pensa ku nos ta hasiendo bon. Nos ta tene nos kurá limpi. Nos no ta blòkia outo di otro hende. Pero, nos ta ignorá un kuestion mas serio: piká.”​—Albert Mohler, presidente di Seminario Teológiko di Baptistanan di Zùit.

▪ “Hende awor ta orguyoso di loke un tempu tabata bergonsoso [manera e asina yamá pikánan mortal]: Orguyo, segun mayornan, ta esensial pa edifiká balor propio; un grupo di kòki franses a hasi un petishon pa Vatikano deklará ku no ta un piká pa hende kome bon kuminda na gran kantidat. Envidia ta loke ta pone hende buska pa sa kiko artistanan tin pa nan tambe por tiné. Ta usa pashon òf deseo fuerte komo as den propaganda pa hende kumpra kos; rabia ta un reakshon normal si un hende sintié ofendí. I pa loke ta trata flohedat, tin dia mi no tin gana di hasi nada mes.”​—Nancy Gibbs, den revista Time.

[Plachi na página 5]

Awendia hopi hende ta mira e relato di Adam ku Eva komo mito