Skip to content

Skip to table of contents

SUOBEL EL BO DOSUUB 1

Bo Lulterekokl a Rengum el Kmo a ‘Tekingel [a Dios] a Di Klemerang’

Bo Lulterekokl a Rengum el Kmo a ‘Tekingel [a Dios] a Di Klemerang’

BADES ER KID ER A RAK ER A 2023: “A cherrengelel a tekingem a di klemerang.”​—PSA. 119:160.

CHELITAKL 96 A Babilengel a Dios ​—A Mekreos

NGAR TIA EL SUOBEL a

1. Ngera uchul me a rebetok er chelecha el taem a diak loumerang er a Biblia?

 REBETOK el chad er chelechang a chuarm le ngdiak lulterekokl a rengrir. Te diak lodengei el kmo ngsebechir loumerang er a rua techang. Ngdiak lulterekokl a rengrir el kmo a rechad longull er tir el ua rechad er a balatiks, re scientist, me a rechad er a siobai a mera el melatk er a ungil el kirir. Me a lmuut kung, te diak longull er a remengeteklel a klechelid. Me ngdiak el mechas a rengud a lak loumerang er a Biblia, el ngii sel babier el tirka el mengeteklel a klechelid a leko te oltirakl er ngii.

2. A doltirakl er a Psalm 119:160, e ngera kirel mo ulterekokl a rengud el kirel?

2 Kid el mesiungel a Jehovah a ulterekokl a rengud el kmo ngii a “Dios er a klemerang” e ngii a soal sel kot lungil el kired. (Psa. 31:5, NW; Isa. 48:17) Kede medengei el kmo ngsebeched loumerang aike el lolekoi a Biblia. Kede oumerang el kmo a “cherrengelel a [tekingel a Dios] a di klemerang.” (Monguiu er a Psalm 119:160.) Kede kongei a tekingel a ta el chellimosk er a Biblia el milluches el kmo: “Ngdiak a ngii di el tekoi el bla el delii a Dios el klsuul me a lechub e ngdiak bo el taut. A rechedal a Dios a sebechir loumerang a tekingel e le te oumerang er ngika el Dios el melekoi.”

3. Ngera kede mo mesaod er tia el suobel?

3 Ngmekera dengesuterir a rechad el mo uai kid lulterekokl a rengud er a Tekingel a Dios? Me dolatk a edei luchul me ngsebeched loumerang er a Biblia. Kede mo mesaod el kmo ngkmal dirkak el mengodech a tekoi er a Biblia, ulaoch er a Biblia el mla tmaut, me a Biblia ngar ngii a klisichel melodech a klengar er a rechad.

A KLUMECH ER A BIBLIA DIRKAK EL MENGODECH

4. Ngera uchul me a rebebil oumededenger el kmo a Biblia kmal dirkak lemengodech?

4 Jehovah el Dios uluusbech er a rebekord el 40 el chad el meluches aike el babier er a Biblia. Me nguaisei engdi ngdiak a chimo er aika el babier lulluches el ngar ngii er chelecha el taem. Kede di olab a betok el copy er ngii. Tia uchul me a rebebil er a rechad oumededenger el kmo aike el donguiu er a Biblia a mera el osisiu el ua sera lekot el melluches. Ngmla ta el molatk er a uchul me ngsebechel mo ulterekokl a rengud el kmo ngkmal dirkak el mengodech a tekoi er ngii?

Rechad el ble le train er tir el copy aike el Bades el tekoi er a Hebru a kmal mle kerekikl me lemelemalt a copy er tir er a Tekingel a Dios (Momes er a parakurab 5)

5. Te milekera le copy aike el Bades el tekoi er a Hebru? (Momes er a siasing er a medal tia el babier.)

5 A Jehovah ulemekerreu er a klumech er a Biblia loeak a lolekoi er a rechedal me loluches a copy er ngii. Ngdilu er a reking er a Israel me lluches a copy er tir er a Llach, e dilu er a re Levait me lolisechakl er a Llach el mora rechad. (Dut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Uriul er a bo leblebaol a Rechijudea er a Babilon, e a kekerei el cheldebechel er a rechellimosk er omeluches a riruul a betok el copy er aike el Bades el tekoi er a Hebru. (Esr. 7:6) Tirka el chad a kmal mle kerekikl. Cherengel a taem e tirka el chad er omeluches a mlo diak di lomechur a tekoi, te dirrek el mlo omechur a letters el mo sure el kmo ng correct a rokui el tekoi. Me nguaisei, a rechad a diak el mecherrungel a uchul me a bebil copy mla er ngii a mekekerei el cheleuid er ngii. Engdi ngmle betok a copy er aika el osisiu el babier me a uriul e ngmle sebechir el metik aika el cheleuid el leriruul. Ngoeak a ngera el rolel?

6. Ngmekera sebechir el metik a cheleuid er aike el copy er a Biblia?

6 Rechellimosk er chelecha el taem a ngar ngii a ungil rolel e te metik aike el cheleuid el leriruul a remilluches a copy er a Biblia. Ngsebeched lomekesiu er ngii el uai tiang: Omko te mle 100 el chad a mlukngerachel meluches er a copy er a chimo el llel. A ta er tir a luchesii a kekerei el cheleuid er a copy er ngii. A ta er a rolel e ngsebeched el metik er tia el cheleuid a sel domekesiu er tia el copy er ngii er a copy er tirke el bebil. Ngdi osisiu, a rechellimosk sel lomekesiu a betok el copy er a Biblia, e te sebechir el metik a cheleuid me a lechub e ngtekoi el dimlak el llechesii a remle copy er ngii.

7. A remilluches a copy er a Biblia ngmle melemalt el uangerang omelechesir er ngii?

7 Tirke el mle copy er a Biblia mle meringel loureor me lemelemalt a copy er tir er a Biblia. Molatk er a ta el ochotel tiang. Sel kot el chuodel el cherrungel el copy er aike el Bades el tekoi er a Hebru a melluches er a 1008 me a lechub 1009 C.E. Tia okedongall el Leningrad Codex. Engdi te mla metik a mekekerei el tedebechel a copy er a Biblia el lmuut el chuodel er a Leningrad Codex er a ta el telael el rak. A chad a locha mo melatk el kmo a lsekum te mle copy e lmuut el recopy aikang, e a uriul er a ta el telael el rak e a copy er a Leningrad Codex a locha kmal ngodech er aikang. Engdi ngkmal diak el uaisei. Rechellimosk el mle omekesiu aikang er aike el beches er ngii a mla metik el kmo ngkmal di mekesai a klekakerous er a tekoi el lousbech e a belkul a dirkak el mengodech.

8. Ngera klekakerous er a copy er aike el Bades el tekoi er a Grik me aike el bebil er a babier el milluches er osisiu el taem er ngii?

8 A Rekristiano er a irechar a dirrek el mirruul a copy er a Bades. Te mle kerekikl el melluches a copy er aike el 27 el babier er a Bades el tekoi er a Grik, el luluusbech sel bo lekldibel me sel lomerk er a klumech. Ta el chellimosk el ulemekesiu a copy er aike el Bades el tekoi er a Grik er a bebil er a babier el melluches er a osisiu el taem, a dmu el kmo: “Nglmuut el betok a copy er aike el Bades el tekoi er a Grik er chelecha el taem er aike el kuk bebil er a babier, . . . e blechoel el cherrungel a copy er ngii.” A Anatomy of the New Testament el babier a kmo: “Ngkmal sebeched loumerang el kmo a oidel aike el Bades el tekoi er a Grik er chelechang a osisiu el klumech el lulluches tirke el mle kot el meluches.”

9. A doltirakl er a Isaia 40:8, e ngera klemerang el kirel a klumech er a Biblia?

9 Tirke el betok el chad el mle urerir el copy er a Biblia er a chelsel aika el betok el dart el rak, a kmal mle meringel loureor e mle kerekikl el copy er ngii. Tia uchul me ngsebeched el menguiu e mesuub er a Biblia el melemalt a tekoi er ngii. b Kede medengei el kmo a Jehovah ulterekeklii el kmo, a Tekingel a ngar ngii el kired er chelecha el taem e melemalt a tekoi er a chelsel. (Monguiu er a Isaia 40:8.) Me nguaisei engdi te ngar ngii a rebebil el mo melekoi el kmo, alta tekoi el ngar er a Biblia dirkak el mengodech engdi tia diak lebelkul a kmo ngmlukreng er a Dios. Me dorriter a bebil lochotel a kmo, a Biblia mlara Dios.

NGSEBECHED LOUMERANG A ULAOCH ER A BIBLIA

Left: C. Sappa/​DeAgostini/​Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/​Shutterstock

Ulaoch er a Biblia tilaut er a ngar er a mong e toutang er chelechang (Momes er a parakurab 10-11) d

10. Mouchais er a ta er a ulaoch lochotii el kmo aike el donguiu er a 2 Petrus 1:21 a klemerang. (Momes a siasing.)

10 A Biblia betok a ulaoch er ngii el mla tmaut, a bebil er ngii a milluches er a betok el dart el rak er uchei er a otutel. A reksi ochotii el kmo aika el ulaoch a klemerang. Ngkmal diak lemechas a rengud le ulaoch er a Biblia a mlara Jehovah. (Monguiu er a 2 Petrus 1:21.) Molatk aike el ulaoch el mesaod er a rebetel a mats er a Babilon. A profet Isaia mlukreng er a delongelel a rak er a 778 me a 732 B.C.E. el mouchais el kmo a mesisiich el mats er a Babilon a bo lenguu. Ngdilu el kmo, a Sairus ngike el mo nguu tia el mats e dirrek luluuchais er a rolel a bo lenguu. (Isa. 44:27–45:2) Isaia dirrek lulemlaoch el kmo a Babilon a mo metemall e di mo cheloit. (Isa. 13:19, 20) Tiakid a dilubech. A Babilon a mlo mechitechut er a rechad er a Media me a Persia er a 539 B.C.E., e tia el basio el lemla er ngii tia el mats a dirk cheloit.​—Momes er a video el The Bible Foretold the Fall of Babylon, el ngar er a electronic edition er a Mkiei el Mo Cherechar! el babier er a 03 el suobel er cheungel a 5.

11. Mosaod er a rolel e a Daniel 2:41-43 a toutang er chelechang.

11 A otutel a ulaoch er a Biblia a diak di letekoi el dilubech er a ngar er a mong. Kede omes otutel er chelechang. Molatk er a ta er ngii, el ngii a ulochel a Daniel el kirel a renged er a Britain me a Merikel. (Monguiu er a Daniel 2:41-43.) Tia el ulaoch a millekoi el kmo, tia el renged a mo “mesisiich” el ua deel engdi ng “di beot el metemall” el ua chutem. E mera el sebeched el mesang el uaisei. A Britain me a Merikel a mla ochotii el kmo te mesisiich el ua deel, le ngklou a leriruul el uchul me te mlo mesisiich er aike el teblo el Mekemad er a Beluulechad. E kmal mesisiich a klsoldau er ngii. Engdi a rechad er aika el renged, el blechoel el melisiich a llemeltir loeak a protest er tir er a siobai me a kabelment a mengitechut er a klisichel. A ta el semmong er a rolel a balatiks er a beluulechad a dilu el kmo: “Ngdiak a beluu er a beluulechad el blii er a rolel a tekoi er a balatiks el ua beluu er a Merikel er chelecha el taem.” A Britain el tedebechel tia el renged me ngdirrek el kmal blii er aika el mereko el rak. A rechad er ngii a diak el sebechir el mo ta uldesuir el kmo ngngera beluu el ngar er a European Union a ungil bo leteloi er ngii. Aika el bingir a uchul me ngdiak el sebechel a renged er a Britain me a Merikel el mereched el mo meruul aike el soal.

12. Ulaoch er a Biblia ngolterekokl er a rengud er a ngerang?

12 Aika el betok el ulaoch er a Biblia el mla tmaut a melisiich er a klaumerang er kid el kmo a telbilel a Dios el kirel a ngar medad a mo tmaut. Ke doba uldesuel a ta er a milluches er a Psalm er a loluluuch el mora Jehovah el kmo: “A kuureng er a osebelem, e le tekingem a omeltkek.” (Psa. 119:81NW) Ngoeak a Tekingel Biblia e a Jehovah meskid “omelatk me a ungil klengar er a ngar medad.” (Jer. 29:11NW) A omeltked el kirel a ngar medad a diak lultuil er a rechad, e ngbai telbilel a Jehovah. Me dolemolem el meleketek er a klaumerang er kid er a Tekingel a Dios loeak sel bo dungil mesuub a ulaoch er a Biblia.

A ULEKRAEL ER A BIBLIA OLENGESEU ER A REBETOK EL MILIOL EL CHAD

13. A doltirakl er a Psalm 119:66, 138, e ngera ta er a uchul me ngsebeched loumerang er a Biblia?

13 Ka molatk er a dirrek el ta er a uchul me ngsebeched loumerang er a Biblia. Molatk aike el lungil le experience a rechad sel loltirakl a ulekrael er ngii. (Monguiu er a Psalm 119:66, 138.) El ua tiang, a rebechiil el chad el mle sorir el merort er a chebechiielir a chelechang e ngkmal dmeu a rengrir le te oltirakl a ulekrael er a Biblia. A rengelekir a dmeu a rengrir el mukeroul er a delengchokl el Kristiano rechad er a blirir, el lungil omekerreu er tir e betik a rengrir er tir.​—Efe. 5:22-29.

14. Mouchais er a ta er a olechotel a kmo, chad sel loltaut a klemerang er a Biblia e ngmengodech a klengar er ngii el lmuut el mo ungil.

14 A rekmal mle dengerenger el chad el demedakt er tir a mla ngmodech a klengar er tir e le te oltaut a ulekrael er a Biblia. Molatk er a rolel e ngngilsuir a Jack el mle kelebus. c Ngika kmal mle imis el mekngit a blekerdelel e mle ta er tirke el kot el kengaol el kelebus el ngar er a death row. Engdi ta er a klebesei e a Jack a mlo teloi er a omesubel a Biblia. A ungil omerellir a rudam el mirruul er a omesubel a Biblia kmal rirtechii a rengul me ngulemuchel el mesuub er a Biblia. Nguleltaut a klemerang er a Biblia me a omerellel me a blekerdelel a milengodech el mo ungil. Cherengel a taem e ngmle qualify el mo unbaptized publisher e miltecholb. Ngmle blak a rengul lomerk el kirel a Rengedel a Dios el mora rekelebus e ngilsuterir a reteua el chad el mo medengelii a klemerang. Sel sils er a bo lokodall, e a Jack a mla mo ngodech el chad. A ta er a chad er a llach lulemtechei er ngii a dilu el kmo: “A Jack a diak le uai ngii er a 20 el rak er a mla me mong. A osisecheklir a Resioning er a Jehovah mla ngodechii a klengar er ngii.” Alta Jack a mlo okodall engdi a kerebai er ngii ochotii el kmo ngmera el sebeched loumerang er a Tekingel a Dios, e ngii a ngar ngii a klisichel ngmodech a klengar er a rechad el lmuut el mo ungil.​—Isa. 11:6-9.

A ulekrael er a Biblia a mla ngmodech a klengar er a rechad er a kakerous el ulekeroul el lmuut el mo ungil (Momes er a parakurab 15) e

15. Rechedal a Dios loltaut a klemerang er a Biblia, ngmekera rulleterir el mo ileakl? (Momes er a siasing.)

15 A rechedal a Jehovah a tang, e le te oltirakl omellach er a Biblia. (Jn. 13:35; 1 Ko. 1:10) A budech me a kltarreng er kid a kmal ileakl e le rechad er chelechang a kakeakl el balatiks, beluu lechad er ngii, me a deruchellir er a buai a uchul. A ngeasek el chad el Jean a kmal mlo mechas a rengul er a lesa kltang er a delongelir a Resioning er a Jehovah. Ngika mlukeroul er a ta er a beluu er a Africa. Sera leduubech a uldikel er a beluu, e ngmlo teloi er a klsoldau engdi uriul e ngchiliis el mora beluu el kmeed er ngii. Ngar tiang e ngmlo medengelterir a Resioning er a Jehovah. A Jean a kmo: “Ak silubii el kmo a rechedal a mera el klechelid a diak leteloi er a balatiks e diak lekakeakl. E ngbai te kaubltikerreng er a delongelir. Ngak a uluusbech er a klengar er ngak el kirel a beluak. Engdi sera ksuubii a klemerang e ak ngileltii el mousbech er a klengar er ngak el kirel a Jehovah.” A Jean a mlengodech a klengar er ngii. Chelechang e ngmla mo diak loldechelakl er a rechad el ngodech er ngii, e ngbai ouchais er a rokui el chad el kirel a klumech er a budech el ngar er a Biblia. Me a Biblia el olengeseu er a rechad er a betok el kakerous el beluu a mesisiich lochotel a kmo, ngsebeched loumerang er a Tekingel a Dios.

MOLEMOLEM LOUMERANG ER A KLEMERANG EL TEKINGEL A DIOS

16. Ngera uchul me ngkmal klou a ultutelel el dolisiich er a klaumerang er kid er a Tekingel a Dios?

16 Chelecha el lorael a beluulechad el lmuut el mo mekngit, e a klaumerang er kid er a Tekingel a Dios a mo measem. A rechad a locha mo melasem el meruul er kid el mo oumededenger er a Biblia me a lechub a Jehovah ngmera el tiltkii a blak a rengul e mellomes a rengul el mesiou el mo omekrael er a remengull er ngii er chelechang. Engdi sel bo lulterekokl a rengud el kmo a Tekingel a Jehovah a di klemerang, e ngsebeched el mo mesisiich er aika el omelasem el melemall er a klaumerang er kid. Ngmo ‘metib a rengud el di olengesenges a llechul [a Jehovah] el mor a kodelled.’ (Psa. 119:112) Ngkmal diak bo ‘demerur’ louchais er a rechad er a klemerang e melisiich er tir el mo kiei loltirakl er ngii. (Psa. 119:46) Me kid a mo sebeched loutekangel a kot el meringel el blekeradel, luldimukl er a odechelakl el ‘klou a rengud e . . . di ungil a rengud.’​—Kol. 1:11; Psa. 119:143, 157.

17. Ngera ngomeklatk er kid a bades er kid er chelecha el rak?

17 Kede mera el oba omereng el saul le Jehovah el mla ochotii a klemerang el mei er kid! Tia el klemerang a mengellakl er kid e rullid el mo ulterekokl a rengud, e omekrael er kid er tia el beluulechad el klou a rraurreng me a nglemuu er ngii. Ngmeskid a omelatk el kirel a lmuut lungil klengar er a ngar medad el ngar cheungel a Rengedel a Dios. Me a bades er kid er a 2023 lengesukid el mo mesisiich el dechor lulterekokl a rengud el kmo a cherrengelel a tekingel a Dios a klemerang!​—Psa. 119:160.

CHELITAKL 94 Mereng a Saul el Kirel a Tekingel a Dios

a A bades el kmal melisiich er a klaumerang er kid a mla mengilt el mo bades er a 2023: “A cherrengelel a tekingem a di klemerang.” (Psa. 119:160) Kau me ke locha dirrek el kmal loumerang er tiang. Engdi rebetok el chad a diak loumerang er a Biblia me a lechub e loumerang el kmo ngsebechel meskid a ungil ulekrael. Ngar tia el suobel e kede mo mesaod edei el tekoi el sebeched lousbech el olterekokl a rengrir tirke el bliochel a rengrir el mo oumerang er a Biblia me a ulekrael er ngii.

b A lsoam a lmuut el omesodel e a Biblia mlukerreu, e bora jw.org em search er a “A Biblia​—A Chisel a Ulekerreuil me a Omengetmeklel.”

c A bebil el ngakl a mlengodech.

d OMESODEL A SIASING: A Dios ulemlaoch el kirel a rebetel a mats er a Babilon.

e OMESODEL A SIASING: Olechotel a tekoi el dilubech​—Kekerei el chad el mla mo diak loldechelakl er a rechad e ngbai mla suubii er a Biblia a bo dekiei el ngar er a budech e dolengeseu er a rechad el mo meruul el uaisei.