Skip to content

Skip to table of contents

Ke Mekerang E Mo Sebechem El Ungil el Melilt?

Ke Mekerang E Mo Sebechem El Ungil el Melilt?

Ke Mekerang E Mo Sebechem El Ungil el Melilt?

“AIKA el blelau a dirrek el sebechel el dochel a klemedengei er a remellomes a rengrir el chad,” ngmillekoi a Solomon, el king er a remechuodel er a Israel. A betok er kid a bebil er a taem e ngdiak bo dungil el melilt a tekoi e le kede chemoit a ungil el uldesuir a rebebil.​​—⁠Osisechakl 1:⁠5.

Aike el tekingel a Solomon a uriul e ngmelluches er a chelsel a Biblia, el mle uldimukl er aike el “edei el telael el osisechakl” el ngii a liluches. (1 Kings 4:⁠32, NW) Ngsebeched el ngma klungioled a bo dodengei e doltirakl aika el mellomes el tekingel? Ochoi. Ngmo ngosukid e le “aikang a blelau el mo ngosukau el mengetukel er a llomeserreng ma ungil el uldasu, e omtab aike el dmolech a belkul el omelekoi. Ngsebechel el osisecheklau el kmo ngmekera dechad, e mekera bo debliochel.” (Osisechakl 1:​2, 3) Ka me bo dosaod a eim el ulekrael el mlengai er a Biblia el sebechel el ngosukid el mo ungil el melilt.

Molatk a Omerellem el Kirel a Ngar-er-a-Medam el Klebesei

A bebil el omelilt a ngar er ngii a klou el rellii. Ma leuaisei, e molatk el kirel a ngar er a medam el taem el kmo ngera sebechel el mo duubech. Bo mkerekikl me lak becherei a klungiolel a kekedeb el taem me lerellau el mo meiikou el kirel aike el mekngit el tekoi el bo mcharm er ngii er a uriul. “A medengei a tekoi el chad a mo mesa tellemall a le mei e choibngii er ngii, e ngdi diak lomdasu el chad a di mong, e a uriul e ngouuchel ra rengul,” ngmellach Osisechakl 22:⁠3.

Ngkmal sebechel el ngosukid sel doluches er a babier aike el omerelled e domes er ngii el telkib-el-taem ma lechub e ngkemanget-el-taem el kmo ngmo ua ngerang. Ma sel uruil er a telkib-el-taem a omullilt er ngii el kirel a urerem el ungil a udoud er ngii e ungil a rengum el ngar er a urrerem. Engdi sel kemanget-el-taem e nguldimukl er a ngar er ngii el urrerem engdi diak a bo luchul a mera el klengar er kau er a ngar er a medam el klebesei? Nglocha dirrek el mo uchul e ke mo cheroid er a resechelim ma telungalek er kau? Nglocha dirrek el rullau el mo er a mekngit el klausechelei ma lechub e ngrullau el kmal mo checherd a rengum? Bo mchelellakl e momdasu er a klungiolel ma kngtil, e di lekau el melilt el kmo ngera kirel el mo kot el klou a belkul.

Mousbech A Klou el Taem

Aike el ko er a di mereched e diak el ungil uldasu el omelilt a sebechel mo mekngit er a uriul. Osisechakl 21:5 a mellach el kmo: “A telbilel a meses a ulterekokl el mo ungil, engdi a rokui el mereched a rengrir a oltirakl a sorir.” (NW) El ua itiang, a rekaiunganged el ekebil ma rebuik a kirir el diak el orreched e mekekokterir el mengiil er a uchei er a bo lolilt el mo melisiich er a delongelir el oeak a chebechiil. E le lak, e ngsebechir el mo chormii sel klemerang el tekingel a William Congreve, el chad er a omeluches el chad er a England er sera chelsel a 1700, el kmu el kmo:: “A rurreched el mo bechiil, a mo chemoit a klou el taem el ouuchel a rengrir.”

Ousbech a klou el taem, a diak di losisiu ngii ma tekoi el ngoall. A bebil er a omelilt a kmal meklou a belkul me ngkirel mo er ngii a mereched el uldasu el kirel. E le a bo lemeoud e ngulterkokl el mo metacherbesul er kid ma rebebil. Sel domosech er a telbiil e tia dirrek el diak el ungil.

Mkengei a Omellach

A lsekum a teblo el blekeradel a diak el sebechel el mo osisiu, e a reteru el chad a diak leblechoel el osisiu a uldesuir sel bo lechelebangel a osisiu el mondai. Engdi, ngklou el ngeso a denguu sel dorrenges er a rebebil el kmo te mlekera er a lolilt el kirel a blekeradel el di osisiu ngii ma blekerdeled. Moker er tir el kmo ngua ngera uldesuir er a chelechang el kirel a telbilir. A lomelilt el ureor, e ngua itiang, moker er tirke el mla mo er tia el ureor me louchais a kngtil ma klungiolel tia el ureor. Ngera te mla metik er ngii el klungiolir er sera lengiltii, e ngera kora telemellel ma lechub e ngkngtil tia el ureor?

“A lsekum me ngdiak a ungil klaodengei er tir e ngdiak el sebechel el meketmokl a tekoi el lolatk er ngii,” ke demuklatk, “engdi ngar er a delongelir a rebetok el kansol e ngngar er ngii a mekedmokl.” (Osisechakl 15:22) Me nguaisei, a dosiik a ulekrael e dosuub a experience er a rebebil, engdi kid a kmal ungil el medengei el kmo ngkmal kired el di kid el mo melilt el kmo ngera kede mo oeak ngii e dirrek el mla medalem er a rengud el mo meruul er ngii.​​—⁠Galatia 6:​4, 5.

Oltirakl er a Ungil el Uleketmokl el Ukltkem

A ukltked a sebechel ngosukid el mo oltirakl a tekoi ma ike el el dolilt el mo meruul er a chelsel a klengar er kid. Ma Kristiano, a kirel melasem er a tkurrebab el sebechel el mo oltirakl er a uldesuel a Dios. (Rom 2:​14, 15) A Tekingel a Dios a melekoi er kid el kmo: “Mletkii a Rubak el ngara ikel bek el moruul, e ngii a mo ochotii er kau a melemalt el rael.” (Osisechakl 3:⁠6) Ochoi, a lebebil er a taem e a reteru el chad​​—⁠el tir a kldmokl a ukltkir ​​—⁠a sebechir el mo kakerous a osengir ma omelilt el kirel a chimo el tekoi.

Ngdiak a kldmokl el ukltked, a lsekum a omeruul a mo tomellii a llechul a Dios. El ua itiang, a uleklatk el rechad a dirkak el mosisechakl er a llechul a Biblia a sebechel el rullii a sechal ma redil el mo melasem er a delongelir er a uchei er a bo lebechiil me ngmo uchul e te mo dmak el kiei. E te blechoel el melatk el kmo te ungil el melilt, te ousbech er tiaiakid el rolel el ua lolengeseu er tir me ngdiak el orreched el mo soiseb er a diak el ungil chebechiil. Me bo luchul e a ukltkir a diak bo lomekcharm er tir. Engdi, a ngii di el chad el oba osengel a Dios el kirel a durs er a chebechiil ma chebechiil a melilt el mo omtok er a choua tia el rolel a deleboes el omeruul.​—⁠1 Korinth 6:​18; 7:​1, 2; Hebru 13:⁠4.

A Tekoi el Molilt Ngerang Sebechel el Rullii er a Rebebil

Ngblechoel, a telbilem el sebechel ngar er ngii e lerellii er a rebebil. Me lak morreched el meruul a diak a belkul el telbiil el ngii a sebechel tomellii a mekreos el delongelem kau ma resechelim ma rechedam ma lechub, e ngkot el ngar er a uchei, a delongelem kau ma Dios. A Osisechakl 10:1 (NW) a kmo: “A mellomes a rengul el ngalek el sechal a odeuir a rengul a demal, e a kebelung el ngalek el sechal a uchul a kngtil a rengul a delal.”

Engdi sel domes el bedul a bitang, e a lebebil er a taem e ngkired el mo er a resechelid. Ngoeak choua itia el okesiu, e ke mla ngiltii el mo diak molab aike el osengel a klechelid el ngii a omuleltirakl er a uchei engdi chelecha e ke mla mo medenge el kmo diak loltirakl a bades. Ma lechub e ke dirrek el mla ngodechii a blekerdelel a klengar er kau e le ngsoam el mo oltirakl aike el lolekoi a Biblia, el ulekrael. Tia el omelilt a ulterekokl el mo diak el sorir a rebebil er a resechelim ma lechub a rechedam, engdi ngii di el omelilt el mo odeuir a rengul a Dios a kmal ungil el omelilt.

Bo Mungil el Kutmeklii Sel Kot el Klou el Omelilt

Te betok el chad a diak el lodengei el kmo, a rokui el chad er a chelecha el sils a chelebangel er a omelilt el kirel a klengar ma kodall. Ma osisiu el teletael a mla er ngii er a rengelekel Israel er sel taem er a lekiei a tento er a ikrel a Beluu er Nglat er sera 1473 B.C.E. Ngoeak a tekingel a Dios, e a Moses a dilu er tir el kmo: “Me ngak er chelechang a omeskemiu omelilt ra delongelel a klengar ma kodall, ma delongelel a klengeltengetel a Dios ma dellebeklel a Dios, e ak umekedong ra eanged ma chutem el me sioning er sel cho mngiltii. Mngiltii a klengar. Bo le betik a rengmiu ra Rubak el Dios er kemiu e molengesenges er ngii e bo leblak a rengmiu er ngii me kemiu mar uldidellel a rsechiu bo meketeket el kiei er ngiil beluu el le tilbir el omesterir ar ucheliu el Abraham ma Isak Ma Jakob.”​—⁠Deuteronomy 30:​19, 20.

A ulochel ma cherrengelel a Biblia a olecholt el kmo kede ngar er a “blsechel a ringel.” (2 Timoteus 3:⁠1; 1 Korinth 7:​31) Tia el mla medung el ngeldechel a beluulechad a ngar er ngii el mo lmuut er sel le mokngemed tia el klechad ma blekeradel, e ngmo mutechei er a Beches el Beluulechad er a Dios el ngar er a llemalt.

Kede ngar er a olitechel el mochu soiseb er sel beches el beluulechad. Kau ke mo soiseb er a chelsel el mo oldeu er a rengum el loba diak a ulebengelel el klengar el ngar er a eungel a Rengedel a Dios? Ma lechub e kau ke mo modik er a beluulechad er sel taem el le bo le mokngemed tia el blekeradel el ngar er a eungel a Diabelong? (Psalm 37:​9-​11; Osisechakl 2:​21, 22) Ma omelilt el kmo ngera el rael a obo mokiu ngii a di kau el tang a sebechem el melilt er ngii, me ngdi osisiu el di ua omelilt el kirel a klengar ma lechub e ngkodall. Ngsoam el mengemedaol a ngeso el ngii a sebechel ngosukau el mo nguu a ungil omelilt?

Omelilt el kirel a klengar a uldimukl er ngii a kot e ng kirem el mesuub a soal a Dios a Doruul. Ma betok el eklesia a diak el sebechel olsisechakl aika el soal a Dios. A merredelir a mengeuid er tir el mo oumerang a blulak e meruul a tekoi el ngii a diak el soal a Dios. Te mla choitii sel omesodel a uchul ma chad a ousbech el mo melilt el mo meluu er a Dios el oba “reng ma klemerang.” (Johanes 4:​24) Misei a uchul ma oumesingd er a rechad a diak losiou er a Dios el oltirakl er a mera el rolel. Engdi ka mesa tia el Jesus el kmo: “Ngikel diak lolab el mer ngak chomtok er ngak, me ngikel diak lobengkek el mengudel a chomriid.”​​—⁠Matteus 12:⁠30.

A Resioning er a Jehovah a kmal dmeu a rengrir el olengeseu er a rechad el mo ngmai a ungil el klemedengei er tir er a tekingel a Dios. Ngsebechir el mesuub a Biblia el obengkel a di chimong ma lechub e te betok el chad el oltirakl er a ungil el temir ma basio el tir a sorir el mesuub er ngii. Tirke el sorir el mo nguu a techellir er tia el mla meketmokl el tekoi a sebechir el omekedong er a Resioning er a Jehovah el ngar er aike el basio er tir ma lechub el loluches el mo er a republisher er a Ongkerongel.

Ochoi, a rebebil a mla mo er ngii a klemedengei er tir el kmo ngerang soal a Dios a loruul. Te locha mla mo oumerang el kmo a Biblia a klemerang e sebeched el ultuil er ngii. Engdi, a bebil er tir a di omosech er sel taem el mocha kirir el mo meruul er a telbilir el mo er a Dios. Ngera uchul? Nglocha ngar er ngii a bebil el uchul.

Tirka te locha diak lolechesuar er a kllungel a ultutelel tiang? A Jesus a mle bleketakl el kmo: “Ngdiak el tirikel rokui el dmu er ngak el kmo ‘Rubak, Rubak,’ a mo soiseb ra rengedel a eanged, ngdi tirikel meruul a soal a Demak el ngar a eanged a mo soiseb.” (Mattheus 7:⁠21) A klemedengei er a Biblia olengesonges; omeruul a usbechall. Sel kot el ongdibel er a Rekristiano a mirruul el uaisei. Kede menguiu er a rebebil er sel kot el century el kmo: “E a bocha loumerang ra Filipus, el mengedecheduch er tir ra ungil klumech el kirel a rengedel a Dios ma ngklel a Jesus Kristus, e te mocha metecholb, ar sechal mar dil.” (Rellir Ar Apostel 2:​41; 8:​12) Ma leuaisei, a lsekum a chad a mla ngma tekingel a Dios el locha er a rengul, oumerang a lolekoi, ngmla nguu a klengar er ngii el motirakl a llechul, e ngera merrob er ngii el mo metecholb el olechotel a telbilel? (Rellir Ar Apostel 8:​34-​38) Ochoi, a lsekum e ngmo kongei er ngii a Dios, e ngkirel soal el mo nguu tia el bakes el oba deurreng.​​—⁠2 Korinth 9:⁠7.

A rebebil a melatk el kmo ngdirk olengesonges a klemedengei er tir el mo melib er a klengar er tir el mo er a Dios. Engdi a rebek el chad el omuchel er a beches el rolel a klengar a mekesai a klemedengei er tir. Ngtecha el meduch el oureor el chad a sebechel el melekoi el kmo aike el lodenge er a chelechang a ble lodengei er a lekot el omuchel er a urerel? A omelilt el mo mesiou er a Dios a di ousbech er a beot el klemedengei er a osisecheklel a Biblia ma llechul, lobengkel a blakerreng el mo oltirakl er a chelsel a klengar er kau.

A rebebil te omekmeoud er tir e le te medakt a bo lak el sebechir el lotireklii a telbilir? A choua itia el luldasu a uldimukl er a rokui el telbilir er a rechad. A chad el omdasu a chebechiil ma telungalek a mo sebechel el omdasu el kmo nglocha mo diak el sebechel, engdi a meruul er sel telbilel el kirel a chebechiil ma telungalek a msa blakerreng me ngrullii el mo er sel tkurrebab el sebechel. Ngdirrek, a kekerei el chad el dirk ngiluu a license er ngii er a mlai a ngar er ngii a dektel el mo nguklii a chimo er a mlai​​—⁠a dektel a mo klou a lsekum ngmedengei a betok el taem e ngblechoel a remekekere el chad el omekall a ngar er ngii a klou el techellir el mo nguklii a mlai el omekall er ngii a remechuodel. Tia el klemedengei, a kmal sebechel mo klungiolel, e le ngmo uchul e ngmo kerekikl er a bekellel. Ngmo torbengii melak lolai er a license er ngii el oeak a diak lemelemalt el rolel!

Bo Molilt er a Klengar!

A Biblia olecholt el kmo tia el politiks, kerruul, ma klechelid er a beluulechad el rokir me tirke el oldubech er ngii a di telkib e te mo mokngemed er a beluulechad. Engdi, a rechad el ungil melilt e oltirakl a llach a di melemolem el kiei. El ua itia el kmo sel beches el renged, tirka el silobel a mo er ngii a techellir el meruul er a beluulechad el mo Paradis, el ngii a mle telbilel a Dios er a uchelel. Kau ke kongei, el ngar er a eungel a omengederderel a Dios, a dmeu a rengum er tia el ungil el ureor?

A lsekum nguaisei, molilt el mo mesuub a Biblia. Molilt el mesuub el mo medengei a soal a Dios el mo odeuir a rengul. Molilt el mo oltirakl aika el soal a Dios a doruul. E sel kot el ngar er a uchei, molilt el mo rullii er a rengum el mo kutmeklii a ureor el mo merek. A di beot el omesodel, molilt er a klengar!

[Picture on page 4]

Mousbech er a klou el taem el mo melilt a meklou a ultutelel el tekoi

[Picture on page 5]

Mkengei omellach el kirel aike el bo moruul er a ngar er a medam el taem

[Picture on page 7]

Tirke el melilt el mo mesiou er a Dios er a chelechang a mo uldimukl er tirke el mo meruul er a beluulechad el mo paradis