1-2. Woo haft Gott ons jemoakt? Wuarom sell wie lieren, ons no biblische Gruntsauzen to rechten?

ONS himlischa Voda haft ons daut Läwen jeschonken. Hee haft ons soo jemoakt, daut wie denkjen, entscheiden un am nodoonen kjennen (1. Mose 1:27). Daut es sea väl wieet, wiels soo kjenn wie äwa biblische Gruntsauzen nodenkjen un lieren, dee rajcht to brucken. Wan wie daut doonen, woa wie stoakje Christen woaren, waut Jehova leewen un “sikj doarenn jeeeft haben, tweschen goot un schlajcht to unjascheeden” (Hebräa 5:14).

² Wie motten lieren, ons no biblische Gruntsauzen to rechten. En de vondoagsche Welt kjemt emma mea opp un daut kaun nich fa jieda Loag em Läwen een Jesaz jäwen. Een Biespel doafäa sent de Doktarieen, waut opp irjenteene Wajch met Bloot to doonen haben. Doaräwa mott jieda eena sikj Jedanken moaken, wäa Jehova tru bliewen well. Wan wie de biblische Gruntsauzen vestonen, woo Bloot jebrukt saul, woa wie ons rajcht entscheiden kjennen. Soo kjenn wie een rujet Jewessen haben un en Gott siene Leew bliewen (Spricha 2:6-11). Eenje von dise Gruntsauzen woa wie nu seenen.

3-4. Wanea wort daut en de Schreft dietlich jemoakt, daut daut Bloot heilich es? Waut fa Gruntsauzen kjenn wie ons doa rutnämen?

³ Daut Bloot un daut Läwen jehieet toop un es heilich. Daut muak Jehova toom ieeschte Mol dietlich, aus Kain Abel dootjemoakt haud. Gott säd to Kain: “Dien Brooda sien Bloot [schricht] von oppe Ieed no mie” (1. Mose 4:10). Jehova sach  Abel sien Bloot aus dän sien Läwen aun. Un wiels Kain sienen Brooda aufjemort haud, schrieech Abel sien Bloot soo to sajen no Jehova, daut hee daut rajchnen sull (Hebräa 12:24).

⁴ No de Sintflut jeef Gott de Menschen de Frieheit, Tierenfleesch to äten, oba nich daut Bloot. Hee säd to Noah: “Jie sellen nich Fleesch met daut Läwensbloot doa noch bennen äten. Wan doa een Mensch sien Läwen jenomen woat, woat doa eene Veauntwuatunk sennen” (1. Mose 9:4-5). Wiels wie aula Noah siene Nokomen sent, es dit Jeboot uk fa ons jeltich. Doa sent deeselwje Gruntsauzen bennen aus en de Wieed, waut Jehova to Kain säd: Daut Bloot stalt de Menschen ooda Tieren äa Läwen väa. Un aul dee, waut daut Läwen un daut Bloot nich fa heilich talen, woaren Jehova motten Räakjenschoft jäwen, wiels hee deejanja es, von däm aulet Läwen kjemt (Psalm 36:10).

5-6. Woo wort em Jesaz Moses jewäsen, daut Bloot heilich un wieetvoll es? (See uk dän Kausten “ De Tieren äa Läwen es uk wieetvoll”.)

⁵ Dise besondre Gruntsauzen sent uk em Jesaz Moses to finjen. En 3. Mose 17:10-11 sajcht daut: “Wäa . . . Bloot at, däm woa ekj mie selfst entjäajen stalen un däm ut sien Volkj utroden. Em Bloot es daut kjarpaliche Läwen, un ekj hab junt daut fa dän Aultoa jejäft, daut jie doamet veseent woaren. Daut Bloot es de Veseenunk, wiels doabennen daut Läwen es.” * (See uk dän Kausten “ Woo Bloot de Sinden veseent”.)

⁶ Wan daut Bloot von een jeschlachtet Tia nich fa dän Aultoa jebrukt wort, dan must daut oppe Ieed jegoten. Soo wort Jehova soo to sajen daut Läwen von daut Tia trigjejäft, wiels am daut jehieet (5. Mose 12:16; Hesekiel 18:4). Jehova velangd von de Israeliten oba nich, daut see daut Bloot bat opp de latste Drepp ut daut Fleesch utwrungen. Wan see daut Tia dootmuaken un fuaz leeten utbleeden, dan beweesen see doamet, daut see dänjanjen achten, von däm aulet Läwen kjemt. Soo kunnen see daut Fleesch met een frieet Jewessen äten.

7. Aun waut wia to seenen, daut David daut Bloot fa heilich tald?

 ⁷ David wia “een Maun no . . . [Gott sienem] Hoaten”. Hee kunn de Gruntsauzen en Gott sien Jesaz äwa daut Bloot rajcht vestonen (Aposteljeschicht 13:22). Eemol, aus am sea darscht, brochten dree von siene Mana sikj met Jewault en de Fiend äa Loaga nenn, schapten doa Wota utem Borm un brochten am daut. Waut deed David doamet? “Hee goot daut aus een  Opfa ver däm HARN ut un säd: Von dit kaun ekj . . . opp kjeenen Wajch drinkjen. Daut wia aus wan ekj daut Bloot drunk von dee, dee äa Läwen opp Spell saden, daut to holen” (2. Samuel 23:15-17).

8-9. Sent Jehova siene Gruntsauzen äwa daut Läwen un daut Bloot uk fa Christen jeltich? Woo weet wie daut?

⁸ Jehova haud Noah aul daut Jeboot jejäft, nich Bloot to äten. Ojjefäa 900 Joa lota jeef hee de Israeliten em Jesaz Moses dautselwje Jeboot. Un rom 1 500 Joa no daut leet hee von de ieeschte Christen äaren Väastaunt oppschriewen: “De Heilja Jeist un wie sagen daut fa goot en, junt kjeene jratre Laust opptolajen aus dit waut doa needich es: daut jie von aules wajch bliewen daut derch dän Deenst fa Aufjetta veorreinicht es, un von Huararie, von Bloot un von Fleesch von aufjewarjdet Vee” (Aposteljeschicht 15:28-29).

⁹ De ieeschte Christen äa Väastaunt kunn aulsoo uk vestonen, daut daut Bloot heilich wia. Daut Bloot orrajcht to brucken tald dee fa krakjt soo schlemm aus Aufjettarie ooda Huararie. Woare Christen en de vondoagsche Tiet denkjen krakjt soo. Dee haben jelieet, no biblische Gruntsauzen to läwen, un daut halpt dee, daut rajchte to doonen, wan daut biejlikj doarom jeit, woo Bloot jebrukt saul.

10-11. (a) Loten Jehova siene Zeijen sikj Bloot enlakjen ooda von de vea Hauptpoat vom Bloot? (b) Waut mott jieda Christ selfst entscheiden?

¹⁰ Jehova siene Zeijen hoolen sikj aun Gott sien Jeboot, vom Bloot wajchtobliewen. Doawäajen jäwen dee kjeen Bloot, loten sikj nich Bloot enlakjen un loten uk äa ieejnet Bloot nich oppbewoaren, daut an daut lota wada kaun enjelakjt. Dee bliewen uk von de vea Hauptpoat vom Bloot wajch, daut sent de rote Blutkörperchen, de weiße Blutkörperchen, de Blutplättchen un daut Blutplasma. *

 ¹¹ En de vondoagsche Tiet kjennen dise vea Hauptpoat noch en väl kjlandre Poat jedeelt, waut dan en de Doktarie fa veschiednet jebrukt woaren. Wudd een Christ kjennen met soont doktren? Ooda wudd dee daut noch fa Bloot talen? Daut mott jieda eena selfst entscheiden. Biem doktren kaun oba uk waut met ons ieejnet Bloot jedonen woaren, biejlikj Hämodilution ooda Cell Salvage. Ooda doa kaun eene Maschien jebrukt, waut daut Bloot reinicht. Wan daut Bloot bie aul dise Doktarieen nich fa eene lenjre Tiet oppbewoat woat, dan kaun jieda eena selfst entscheiden, aus hee daut well ooda nich. (See uk dän Artikjel “De kjliene Poat vom Bloot un Mäajlichkjeiten toom doktren” em Aunhank von dit Buak.)

12. Kjikjt Jehova doano, fa waut wie ons entscheiden? Woo kjenn wie ons fa daut rajchte entscheiden?

¹² Kjikjt Jehova doano, waut eena deit, wan daut om Sachen jeit, wua jieda eena selfst entscheiden kaun? Jo, wiels hee well  weeten, woo wie denkjen un wuarom wie jewesset doonen (läs Spricha 17:3; 24:12). Wan ons aulsoo een Dokta to eene Doktarie ooda Medizien toorot, woa wie ons daut ieescht krakjt unjastonen un uk om Weisheit bäden. Dan woa wie ons soo entscheiden kjennen, daut wie ver Jehova een reinet Jewessen haben (Reema 14:2, 22-23). Daut wudd nich goot sennen, wan aundre ons to daut beräden wudden, waut see fa rajcht talen, ooda wan wie dee wudden froagen, waut see en onse Städ doonen wudden. Jieda eena mott “siene ieejne Laust droagen” (Galata 6:5; Reema 14:12; see uk dän Kausten “ Tal ekj daut Bloot fa heilich?”). *

13. Waut es aun Jehova siene Jesazen un Gruntsauzen to seenen? Jeff een Biespel.

¹³ Aun de Jesazen un Gruntsauzen en de Bibel es to seenen, daut Jehova een weisa Jesazjäwa un een leeftolja Voda es, waut sea om siene Kjinja bedocht es (Psalm 19:8-12). Wie bliewen vom Bloot wajch, wiels Jehova daut fa heilich talt. Oba dit Jeboot schizt ons uk fa de Jefoaren, waut daut biem Bloot enlakjen jeft (Aposteljeschicht 15:20). Mau rajcht väle Doktasch sajen, daut opperieren onen Bloot enlakjen daut baste es. Wie kjennen aulsoo seenen, woo weis un leeftolich ons himlischa Voda es (läs Jesaja 55:9; Johanes 14:21, 23).

14-15. (a) Aun waut es to seenen, daut Jehova aul emma om sien Volkj bekjemmat wia? (b) Waut fa eene Lia kjenn wie ons ut dise Jesazen rutnämen?

¹⁴ Aun daut Jesaz Moses es to seenen, daut Gott aul emma om sien Volkj bekjemmat wia. Bie de Israeliten wia daut biejlikj Mood, daut dee äare Hiesa plaute Däakja hauden, wua dee foaken bowen wieren. Doawäajen musten dee aune Kaunt Dak eenen Tun moaken, daut doa kjeena rauffaulen kunn (5. Mose 22:8; 1. Samuel 9:25-26; Nehemia 8:16; Aposteljeschicht 10:9).  Un wan doa wäa eenen dollen Boll haud, must dee doano seenen, daut dee fa kjeenem eene Jefoa wia (2. Mose 21:28-29). Wäa sikj nich aun dise Jesazen hilt, dee wees doaderch, daut hee om aundre nuscht romjeef, un kunn soogoa aun dee äa Bloot schuldich woaren.

¹⁵ Waut fa eene Lia kjenn wie ons ut dise Jesazen rutnämen? Daut wie emma motten om Sechaheit bedocht sennen. Denkj wie biejlikj mol aun ons Foatich. Es daut goot en Ordninj? Foa wie väabedocht? Sent onse Tieren eene Jefoa fa irjentwäm? Sent wie uk tus, bie de Oabeit ooda bie onsen Tietvedrief om Sechaheit bedocht? En eenje Lenda stoawen de mieeschte junge Menschen derch Ojjlekjs, un daut es foaken bloos, wiels dee nich väasechtich sent. Oba junge Menschen, waut en Gott siene Leew bliewen wellen, achten daut Läwen un brinjen sikj nich eefach fa Spos enne Jefoa. Dee denkjen nich: “Mie woat aul nuscht woaren!” Wiels dee väabedocht sent un sikj nich onneedich Trubbel enrieren, haben dee mea Freid aum Läwen (Liera 11:9-10).

16. Waut fa een biblischa Gruntsauz wiest, daut daut orrajcht es, Bäbes auftodoktren? (See uk de Footnoot.)

¹⁶ Fa Gott es uk daut Läwen von een ojjebuarnet Bäbe wieetvoll. Em Jesaz Moses sajcht daut: “Wan Mana feiten un dee doabie eene schwangre Fru velazen . . . [un doa] wäa stoaft, dan sell jie Läwen fa Läwen jäwen” (2. Mose 21:22-23, NW). * Wan doa wäa eene schwangre Fru velazen deed un dan entwäda see ooda äa Bäbe storf, tald Gott dänjanjen fa eenen Merda. Dee must daut met sien Läwen betolen. Woo mott Jehova sikj dan äwa daut feelen, waut en de vondoagsche Tiet passieet? Jieda Joa doktren de Menschen ontalboa väle Bäbes auf, un foaken bloos, wiels dee dee nich wellen ooda wiels dee Huararie jedräwen haben ooda sikj fa wieda romhuaren wellen.

17. Woo wudd wie eene Fru treesten kjennen, waut äa Bäbe aufjedoktat haft, ea see de Woarheit kjanen lieed?

 ¹⁷ Oba waut, wan eene Fru äa Bäbe aufjedoktat haft, ea see de Woarheit ut de Schreft kjand? Kaun dee daut met Jehova  wada gootmoaken? Jo. Jehova woat aul dee vejäwen, waut äare Sinden opp iernst leet sent, wiels Jesus sien Bloot fa ons vegoten haft (Psalm 103:8-14; Efeesa 1:7-8). Jesus säd: “Ekj sie jekomen, de Sinda auntospornen omtokjieren, un nich de jerajchte” (Lukas 5:32).

18. Waut es no de Schreft no de Uasoak, wuarom väl Bloot vegoten woat?

¹⁸ Jehova well nich, daut wie aundre schlajchtet aundoonen. Hee well nich mol, daut wie dee haussen sellen, wiels derch Hauss es aul väl Bloot vegoten worden. De Apostel Johanes schreef: “Wäa sienen Brooda fient es, es een Merda” (1. Johanes 3:15). Wäm “fient sennen” bediet nich eefach, dän nich lieden kjennen, oba dän soo sea haussen, daut eena dän dän Doot wenscht. Daut kaun soogoa bat doa komen, daut eena beese Läajes äwa eenen Brooda vetalt ooda väajeft, daut dee waut jedonen haft, waut Gott veuadeelt (3. Mose 19:16; 5. Mose 19:18-21; Matäus 5:22). Wie motten aulsoo sea oppaussen, daut sikj en ons Hoat kjeen Hauss ennasten kaun (Jakobus 1:14-15; 4:1-3).

19. Waut fa eene Lia kjenn wie ons ut Psalm 11:5 un Filippa 4:8-9 rutnämen?

¹⁹ Wäa en Gott siene Leew bliewen well un soo äwa daut Läwen denkjt aus hee, woat von jieda Sort Grausomkjeit wajchbliewen. De Schreft sajcht, daut Jehova dän haust, “dee Jewault leeft” (Psalm 11:5, Friesenbibel). Dis Varsch wiest ons nich bloos, woo Gott denkjt. Doa es noch eene aundre Lia fa ons bennen: Wan wie Gott leewen, dan woa wie aulen Tietvedrief meiden, wua Jewault fa goot hanjestalt woat. Un de Schreft sajcht je uk, daut Jehova “de Frädens Gott” es. Doawäajen well wie no ons Hoat oppaussen un äwa soont nodenkjen, waut rein un leeftolich es, waut to lowen es un waut ons halpt, met aundre Fräd to hoolen (läs Filippa 4:8-9).

20-22. Woo sent Christen to dise Welt enjestalt? Wuarom sent dee soo enjestalt?

²⁰ Jehova talt dän Soton siene gaunze Welt fa blootschuldich.  En de Schreft woaren de polietische Machten von dise Welt aus beese Tieren beschräwen, waut millionende Menschen daut Läwen jenomen haben uk väle woare Christen (Daniel 8:3-4, 20-22; Openboarunk 13:1-2, 7-8). Dise polietische Machten haben toop met de Forscha un Haundelslied daut grausomste Kjrichsjereetschoft buen loten, waut eena sikj väastalen kaun, un haben doabie väl Jelt jemoakt. Aul dit wiest, “daut de gaunze Welt vom beesen beharscht woat” (1. Johanes 5:19).

²¹ Jesus siene Nofolja “sent . . . nich von dise Welt” un doawäajen haben dee met de Politikj un met Kjrich nuscht to doonen. Soo bliewen dee von Blootschult frie (Johanes 15:19; 17:16). * Dee nämen sikj Jesus Christus toom Väabilt un rajchnen sikj nich, wan see vefolcht woaren. Enne Städ daut wiesen dee äare Fiend Leew un bäden soogoa fa dee (Matäus 5:44; Reema 12:17-21).

 ²² Woare Christen achten besonda doaropp, daut see nuscht met de groote Staut Babel to doonen haben, dee aule faulsche Relijionen väastalt. Dee haft de jratste Blootschult opp sikj, wiels en ar “wort de Profeeten un heilje äa Bloot jefungen, un uk aul dee äat, dee oppe Ieed sent dootjemoakt worden.” Doawäajen lat Gott ons sajen: “Mien Volkj, got ut ar rut” (Openboarunk 17:6; 18:2, 4, 24).

23. Waut es doa met en, ut daut groote Babel ruttogonen?

²³ Bloos ut daut groote Babel ruttogonen rieekjt oba nich too. Wie motten uk eenen Aufschu haben fa aul daut schlajchte, waut de faulsche Relijion fa goot talt ooda wua dee nuscht jäajen deit, biejlikj daut de Menschen een onmoralischet Läwen haben, bejierich nom Jelt hinjaraun sent ooda sikj en de Politikj nenmenjen (läs Psalm 97:10; Openboarunk 18:7, 9, 11-17). Wäajen aul dit es aul väl Bloot vegoten worden.

24-25. (a) Wuaderch kaun Jehova wäm vejäwen, waut Blootschult opp sikj jebrocht haft? (b) Waut jeef daut en de Bibeltiet, waut een bät soo wia aus daut Leesjelt?

²⁴ Ea wie ons Gott hanjeewen un ons deepen leeten, hab wie aula opp irjenteene Wajch dän Soton siene Welt unjastett un soo eene jewesse Blootschult opp ons jelot. Oba wie haben ons bekjieet, jleewen aun daut Leesjelt un haben ons Gott hanjejäft. Soo kjenn wie en Gott siene Jnod stonen un hee schizt ons, daut wie em jeisteljen nich Schoden lieden (Aposteljeschicht 3:19). Dis Schutz es een bät soo aus de Friestäda, waut daut en de Bibeltiet jeef (4. Mose 35:11-15; 5. Mose 21:1-9).

²⁵ To waut wieren de Friestäda? Wan een Israelit onen daut to wellen wäm dootjemoakt haud, must dee sikj en eent von de Friestäda unja Schutz brinjen. Nodäm daut de Rechta daut unjasocht hauden, must dee doa bliewen, bat de Huaga Priesta jestorwen wia. Lota kunn dee dan wada doa wonen, wua hee wull. Aun aul dit es to seenen, woo metliedent Jehova es un daut hee daut Läwen fa wieetvoll talt. Soo aus eena en de Friestäda  en Israel Schutz finjen kunn, soo schizt Jehova ons vondoag derch daut Leesjelt, wan wie onen daut to wellen daut Jeboot äwaträden, Bloot un Läwen heilich to hoolen. Sent wie nich dankboa doafäa? Woo kjenn wie daut bewiesen? Biejlikj doaderch, daut wie aundre enloden, sikj uk noch unja Schutz to brinjen, ea de groote Triebsaul aunfangt (Matäus 24:21, NW; 2. Korinta 6:1-2).

26-28. Wuarom sent wie vondoag biejlikj en soone Loag aus Hesekiel? Woo kjenn wie en Gott siene Leew bliewen?

²⁶ Vondoag es Gott sien Volkj biejlikj en soone Loag aus de Profeet Hesekiel. Jehova haud am aunjestalt, de Israeliten to woarnen. Jehova säd: “Wan du hieescht waut ekj saj, dan saust du daut en mienen Nomen wieda jäwen un an woarnen.” Wan Hesekiel daut vesiemt haud, wia hee aun aul dee äa Bloot schuldich jeworden, waut omkjeemen, aus Jerusalem venicht wort (Hesekiel 33:7-9). Oba wiels hee Gott jehorcht, brocht hee kjeene Blootschult opp sikj.

²⁷ Daut Enj von dise beese Welt kjemt bosich noda. Doawäajen mott wie dän “Dach, wua Gott de Sind bestroft”, bekauntmoaken un uk daut Evangelium von Gott sien Rikj. Wie komen dit Jeboot jieren no (Jesaja 61:2; Matäus 24:14). Halpst du bie dise wichtje Oabeit met, soo goot aus du kaust? De Apostel Paulus deed daut un kunn sajen: “Ekj [sie] aun kjeenen Mensch sien Bloot schuldich . . . wiels ekj hab mie nich jeschut, junt aules to sajen waut Gott em Senn haud” (Aposteljeschicht 20:26-27). Wudd wie daut nich uk sellen soo doonen?

²⁸ Daut wie kjennen en de Leew von onsen himlischen Voda bliewen, mott wie daut Läwen un daut Bloot fa krakjt soo heilich talen aus hee. Un wie motten uk doano seenen, daut wie selfst ver Jehova rein un heilich sent. Doavon rät daut näakjste Kapitel.