1. Wäa haft aulet Läwen jemoakt?

DE PROFEET Jeremia säd: “De HAR es werkjlich een Gott. Hee es een Gott, dee doa läft” (Jeremia 10:10). Jehova Gott es de Schepfa von aules. Em Himmel wort to am jesajcht: “Du [hast] aules jemoakt . . . Derch dienen Wellen es aules doa un jemoakt worden” (Openboarunk 4:11). De Kjennich David sunk en een Leet: “Du best dee, von däm aulet Läwen kjemt” (Psalm 36:10). Daut aules wiest, daut daut Läwen een Jeschenkj von Gott es.

2. Waut deit Gott, om aules aum läwen to hoolen?

² Jehova es uk dee, waut aules aum läwen helt (Aposteljeschicht 17:28). Hee haft de Ieed jemoakt un jeft Noarunk toom äten, Wota toom drinkjen un Loft toom odmen (läs Aposteljeschicht 14:15-17). Jehova haft aules soo jemoakt, daut wie kjennen Freid aum läwen haben. Oba daut ons daut Läwen werkjlich scheen jeit, mott wie Gott siene Jebooten kjanen lieren un dee nokomen (Jesaja 48:17-18).

3. Woo docht Gott doaräwa, daut Kain Abel dootmuak?

³ Gott well, daut wie ons Läwen achten un uk daut von aundre. Kain biejlikj, eent von Adam un Eva äare Säns, deed daut nich. Dee wort sea doll äwa sienen jinjren Brooda  Abel. Jehova säd to Kain, hee sull oppaussen, daut siene Wutt am nich doatoo brocht, to sindjen. Oba Kain horcht doa nich no. Daut kjeem schlieslich soo wiet, daut dee sienen Brooda dootschluach (1. Mose 4:3-8). Jehova bestroft Kain doafäa (1. Mose 4:9-11).

4. Woo wees Gott en daut Jesaz Moses, woo eena äwa daut Läwen denkjen sull?

⁴ Ojjefäa 2 400 Joa lota jeef Jehova de Israeliten Jebooten, waut an weesen, woo see am rajcht deenen kunnen. Wiels hee an dee derch dän Profeet Moses jeef, woat daut uk daut Jesaz Moses jenant. Een Jeboot wia: “Jie sellen kjeenem daut Läwen nämen” (5. Mose 5:17). Dit wees de Israeliten, daut daut Läwen fa Gott sea wieetvoll wia un daut daut uk sull fa de Menschen wieetvoll sennen.

5. Es daut rajcht, Bäbes auftodoktren?

⁵ Es daut Läwen von een Bäbe, waut noch nich jebuaren es, uk wieetvoll? Nom Jesaz no wia daut faulsch, een Bäbe em Muttalief doottomoaken. Daut sajcht: “Wan Mana feiten un dee doabie eene schwangre Fru velazen un dee äare Kjinja doaderch too schwind komen, oba kjeena stoaft, mott betolt woaren, waut dee velangt, wäm de Fru jehieet . . . Wan oba wäa stoaft, dan sell jie Seel fa Seel jäwen” (2. Mose 21:22-23, NW). Daut wiest, daut fa Jehova uk daut Läwen wieetvoll es, waut noch nich jebuaren es (läs Psalm 127:3). Bäbes aufdoktren ooda loten wajchmoaken es aulsoo faulsch.

6. Wuarom sell wie aundre Menschen nich haussen?

⁶ Daut Läwen achten haft uk doamet to doonen, woo wie äwa aundre denkjen. De Schreft sajcht: “Wäa sienen Brooda fient es, es een Merda. Un wie weeten, daut een Merda nich daut eewje Läwen haft” (1. Johanes 3:15). Wan wie daut eewje Läwen haben wellen, dan mott wie doaraun schaufen, daut wie kjeenen Hauss jäajen aundre Menschen en ons haben, wiels Hauss fieet foaken to Grausomkjeit (1. Johanes 3:11-12). Wie motten onbedinjt lieren, ons unjarenaunda goot to sennen.

7. Waut sent eenje Sachen, wuaraun to seenen es, daut eena daut Läwen nich acht?

 ⁷ Woo kjenn wie wiesen, daut wie ons ieejnet Läwen achten? Jeweenlich well de Mensch nich stoawen, un doch saten eenje äa Läwen en Jefoa bloos fa Spos. Väle biejlikj schmieekjen, keiwen Koka, supen ooda brucken Droggs. Daut schot dän Kjarpa un kaun soogoa toom Doot fieren. Wäa sikj soont aunwant, betracht daut Läwen nich aus heilich. Fa Gott sent soone Sachen orrein (läs Reema 6:19; 12:1; 2. Korinta 7:1). Om Gott rajcht to deenen, mott eena doamet opphieren. Daut kaun eenjemol sea schwoa sennen, oba met Jehova siene Help jeit daut. Hee freit sikj sea, wan wie no ons Läwen oppaussen un daut soo seenen aus een besondret Jeschenkj von am.

8. Wuarom sell wie emma om Sechaheit bedocht sennen?

⁸ Wan wie daut Läwen achten, woa wie uk emma om Sechaheit bedocht sennen. Wie sent dan nich endoontich ooda brinjen ons onneedich en Jefoa, soo aus derch onveschämdet foaren ooda Tietvedrief, wua eena sikj selfst ooda aundre schoden kaun (Spricha 3:31). Gott jeef daut Volkj Israel een Jeboot, waut doa säd: “Wan wäa een nieet Hus but, saul hee eenen Tun aun de Kaunt von een plautet Dak moaken. Dan woa jie nich schuldich sennen wan doa wäa von daut Dak felt un sikj doabie dootschleit” (5. Mose 22:8). Waut kjenn wie von dit lieren? Biejlikj, daut wie ons Hus soo enrechten sellen, daut doa kjeena wua rauffaulen kaun un sikj velazen, soo aus von de Trap. Un wan wie eene Koa haben, mott dee goot en Ordninj sennen. Wie wellen nich, daut ons Hus ooda onse Koa fa irjentwäm eene Jefoa es.

9. Woo go wie met Tieren om, wan wie daut Läwen achten?

⁹ Es daut Läwen von Tieren fa Gott uk heilich? Jo, daut es. Gott lat ons Tieren dootmoaken toom äten un fa Kjleedie ooda wan dee fa ons eene Jefoa sent (1. Mose 3:21; 9:3; 2. Mose 21:28). Oba Tieren kjwälen ooda fa scheengonen dootmoaken es gaunz orrajcht. Wäa soont deit, wiest, daut  hee daut Läwen nuscht acht un nich aus heilich betracht (Spricha 12:10).

10. Woo wees Jehova, daut daut Läwen un daut Bloot toopjehieet?

¹⁰ Aus Kain sienen Brooda Abel dootjemoakt haud, säd Jehova to dän: “Dien Brooda sien Bloot [schricht] von oppe Ieed no mie” (1. Mose 4:10). Aus Jehova von Abel sien Bloot räd, meend hee doamet dän sien Läwen. Kain haud Abel daut Läwen jenomen un doafäa must dän bestroft. Daut wia soo aus wan Abel sien Bloot, aulsoo sien Läwen, to Jehova no Jerajchtichkjeit schrieech. Uk no de Sintflut en Noah siene Tiet wort daut wada dietlich jemoakt, daut daut Läwen un daut Bloot toopjehieet. Ver de Sintflut eeten de Menschen bloos Frucht un Jreens un Jeträajd un Nät. Oba no de Sintflut säd Jehova to Noah un dän siene Säns: “Jieda Sort von Tieren oppe Ieed es doa fa junt toom äten.” Eent oba sullen dee nich äten. Jehova säd: “Oba jie sellen nich Fleesch met daut Läwensbloot doa noch bennen äten” (1. Mose 1:29; 9:3-4). Daut wiest ons, daut bie Jehova Läwen un Bloot toopjehieet.

11. Waut säd Jehova aul to Noah, waut wie met daut Bloot nich doonen sullen?

¹¹ Wie wiesen, daut wie daut Bloot achten, wan wie daut nich äten. Ojjefäa 800 Joa no Noah siene Tiet jeef Jehova daut Volkj Israel een Jeboot, waut doa säd: “Un wan een Israelit . . . oppe Jacht jeit un deit een Tia ooda een Voagel scheeten, waut eena äten doaf, dan saul hee daut Bloot von daut jeschotne Raup utranen loten un met Ieed unjaschoawen . . . Jie sellen von kjeen Fleesch daut Bloot äten” (3. Mose 17:13-14). Jehova sien Jeboot, waut hee ieeschtemma Noah jeef, wia aulsoo noch emma jeltich: Daut Bloot von Tieren sull nich jejäten. Jehova siene Deena hauden de Frieheit, daut Fleesch von Tieren to äten, oba onen daut Bloot. Daut sull oppe Ieed jegoten. Daut wia soo, aus wan eena daut Läwen von daut Tia Gott trigjeef.

12. Waut fa een Jeboot äwa daut Bloot es Christen derch dän heiljen Jeist jejäft?

 ¹² Vondoag jeft daut fa Christen biejlikj soon Jeboot. En de Tiet von de ieeschte Christen kjeemen de Apostel un aundre Eltestasch toop, om to seenen, waut vonne Jebooten fa aule Christen jeltich wieren. Dee säden: “De Heilja Jeist un wie sagen daut fa goot en, junt kjeene jratre Laust opptolajen aus dit waut doa needich es: daut jie von aules wajch bliewen daut derch dän Deenst fa Aufjetta veorreinicht es, un von Huararie, von Bloot un von Fleesch von aufjewarjdet [ooda: nich utjebladet] Vee” (Aposteljeschicht 15:28-29; 21:25). Wie motten aulsoo von Bloot wajchbliewen. Wan wie daut nich nokomen, talt Gott daut fa krakjt soo schlemm aus Jettadeenst ooda Huararie.

13. Sajcht Gott sien Jeboot ons daut auf, daut wie ons kjennen loten Bloot enlakjen? Met waut kjenn wie daut vejlikjen?

¹³ Meent daut uk, daut wie ons nich sellen Bloot enlakjen loten? Jo, daut deit. Saj wie mol, de Dokta sajcht, du saust nuscht stoakjet mea drinkjen. Wurscht du die dan loten eenen stoakjen Drinkj enlakjen enne Städ dän drinkjen? Secha nich! Krakjt soo es daut uk met daut Bloot. Von Bloot wajchbliewen meent nich mau bloos, daut nich to äten. Daut meent, opp kjeene Wajch Bloot to nämen. Wäa sikj aun Gott sien Jeboot helt, lat sikj nich Bloot enlakjen.

14-15. Waut, wan Doktasch säden: “Die mott Bloot enjelakjt”? Waut wudd een Christ dan doonen, un wuarom?

¹⁴ Waut es oba, wan eena sea veojjlekjt es ooda sikj mott loten opperieren? Eenjemol sajen Doktasch veleicht: “Die mott Bloot enjelakjt, sest woascht du stoawen.” Oba daut wudd jäajen Gott sien Jeboot sennen. Stoawen well wie oba uk nich, wiels daut Läwen es je een wieetvollet Jeschenkj von Gott. Doawäajen woa wie no aundre Wäaj sieekjen, woo wie ons kjennen loten behaundlen onen Bloot enlakjen. Jeweenlich jeft daut miere Mäajlichkjeiten, waut wie sondasorj aunnämen kjennen.

¹⁵ Daut wudd sikj uk nich mol loonen, Gott sien Jeboot  äwa daut Bloot to äwaträden, bloos om en dise Tiet noch een Stootje lenja to läwen. Jesus säd: “Wäa sien Läwen raden well, woat daut velieren. Oba wäa sien Läwen om mient haulwen velieren deit, woat daut wada finjen” (Matäus 16:25). Uk wan wie daut Läwen schazen, wudd wie doch kjeenmol Gott sien Jeboot äwaträden, bloos om ons vondoagschet Läwen to raden. Doaderch kunn je wie opplatst daut eewje Läwen vespälen. Wie kjennen ons secha sennen, daut Gott sien Jeboot ons toom gooden es. Un wan wie nu oba wäajen irjentwaut stoawen, kaun Gott ons daut Läwen trigjäwen. Hee woat secha nich von ons vejäten, wan hee de Doodes oppwakjt (Johanes 5:28-29; Hebräa 11:6).

16. To waut mott wie ons eenich sennen, wan wie Gott rajcht deenen wellen?

¹⁶ Wan wie Gott rajcht deenen wellen, mott wie ons gaunz eenich sennen, ons aun sien Jeboot äwa daut Bloot to hoolen. Wie woaren dan nuscht äten, wua Bloot mank es, un ons uk nich loten met Bloot doktren. * Jehova haft daut Bloot jemoakt un doawäajen kjenn wie ons secha sennen, daut hee weet, woo daut jebrukt saul, daut de Menschen daut toom gooden es.

17. Mau to waut sullen de Kjinja Israel Bloot brucken?

¹⁷ Daut Jesaz Moses jeef kloa to vestonen, daut Bloot mau fa  eene eensje Sach jebrukt sull. Aus Jehova de Kjinja Israel väaschreef, woo see am deenen sullen, säd hee: “Em Bloot es daut kjarpaliche Läwen, un ekj hab junt daut fa dän Aultoa jejäft, daut jie doamet veseent woaren. Daut Bloot es de Veseenunk, wiels doabennen daut Läwen es” (3. Mose 17:11). Daut de Israeliten kunnen äare Sinden vejäft woaren, musten dee een Tia opfren un waut von daut Bloot opp dän Aultoa doonen, waut ieescht bie daut Aunbädungszelt stunt un lota em Tempel. Soone Opfa wieren daut eensje, wuatoo Bloot jebrukt sull.

18. Waut fa eenen Nutzen haft daut fa ons, daut Jesus sien Bloot vegoten haft?

¹⁸ Vondoag dän Dach motten Christen nich mea daut Jesaz Moses hoolen uk kjeene Tieren opfren un daut Bloot opp eenen Aultoa doonen (Hebräa 10:1). Daut de Israeliten ieeschtemma daut Bloot oppem Aultoa deeden, stald daut wieetvolle Opfa von Gott sienen Sän, Jesus Christus, väa. Soo  aus wie en daut fefte Kapitel jeläst haben, jeef Jesus sien Läwen aus Mensch fa ons han un vegoot sien Bloot aus een Opfa. Jesus fua dan nom Himmel un brocht doa soo to sajen sien vegotnet Bloot ver Gott (Hebräa 9:11-12). Soo kjennen ons de Sinden vejäft woaren un wie kjennen mol eewjet Läwen haben (Matäus 20:28; Johanes 3:16). Haud daut nich eenen grooten Nutzen, Bloot opp dise Wajch to brucken? (1. Petrus 1:18-19). Bloos wan wie doaraun jleewen, woo wieetvoll Jesus sien Bloot es, kjenn wie jerat woaren.

19. Waut mott wie doonen, om “aun kjeenen Mensch sien Bloot schuldich” to sennen?

¹⁹ Wie kjennen Jehova Gott werkjlich dankboa sennen fa daut Läwen! Wudd wie nich uk sellen aundre doavon vetalen, daut dee kjennen eewich läwen, wan dee aun Jesus sien Opfa jleewen? Daut woa wie secha wellich doonen, wan wie om aundre krakjt soo bekjemmat sent aus Gott (läs Hesekiel 3:17-21). Un wan wie dise Oppgow tru nokomen, dan kjenn wie krakjt soo aus de Apostel Paulus sajen: “Ekj [sie] aun kjeenen Mensch sien Bloot schuldich . . ., wiels ekj hab mie nich jeschut, junt aules to sajen waut Gott em Senn haud” (Aposteljeschicht 20:26-27). Well wie aulsoo aundre von Gott un von dän sien Väanämen vetalen, wiels doaderch kjenn wie wiesen, daut wie daut Läwen un daut Bloot sea achten.