1. Woo wichtich wia daut Broot fa de ieeschtemmasche Menschen?

 TO DE ieeschtemmasche Tiet wia Broot eent von daut Wichtichste fa de Menschen (1. Mo. 14:18; Luk. 4:4). Daut wia soo wichtich, daut de Bibel eenjemol von “Broot” rät, wan dee daut Äten em auljemeenen meent (Mat. 6:11; Apj. 20:7, Erkjläarunk toom studieren). En twee von Jesus siene bekaunde Wunda brukt hee uk Broot (Mat. 16:9-10). En Johanes, Kapitel 6 finj wie eent von dise Wunda. Wan wie ons de Jeschicht nu unjastonen, well wie doano kjikjen, waut wie doa fa onse Tiet ut lieren kjennen.

2. Woo kjeem daut bat doa, daut dusende Menschen to äten fäld?

² Opp eene Sauz, aus Jesus siene Apostel von eene Prädichtreis kjeemen, wullen dee sikj vereiwen. Doawäajen neem Jesus dee met een Boot met no de aundre Kaunt von de Galiläische Likj (Mar. 6:7, 30-32; Luk. 9:10). Dee kjeemen doa no eene eensome Städ en Betsaida. Oba doa kjeemen meist fuaz dusende Menschen han. Jesus wees dee nich auf. Hee neem sikj leeftolich Tiet un lieed dee von Gott sien Kjennichrikj un heeld de Kranke. Aus daut lot wort, wundaden de Jinja, woo dise Menschen wudden waut to äten kjrieen. Eenje von dee hauden veleicht noch een bät Äten met, oba de Mieeschte musten no de Darpa gonen un sikj Äten kjeepen (Mat. 14:15; Joh. 6:4-5). Waut wudd Jesus nu doonen?

 BROOT DERCH EEN WUNDA

3. Waut säd Jesus to siene Apostel? (See uk daut Bilt oppe.)

³ Jesus säd to siene Apostel: “Dee brucken nich veloten. Jäft jie dee waut to äten” (Mat. 14:16). Daut wia een Trubbel, wäajen doa rom 5,000 Mana wieren. Un met Frues un Kjinja toop wieren daut rom 15,000 Menschen, waut Äten fäld (Mat. 14:21). Dan säd Andreas: “Hia es een kjliena Jung un dee haft fief Bieta Joascht-Broot un twee kjliene Fesch. Oba waut es dit fa soo väl Menschen?” (Joh. 6:9). Joascht-Broot wia fa de Oame un fa de aundre Menschen waut jeweeneljet, un de kjliene Fesch wieren veleicht jedrieejde un solte Fesch. Oba daut, waut de Jung doa haud, wia nich jenuach, daut de gaunze Häad äten kunn, ooda jo?

4. Waut lia wie von Johanes 6:11-13? (See uk de Bilda.)

⁴ Jesus wull oppnäment sennen. Doawäajen säd hee to de Menschen, daut see sikj en Gruppen oppem Grauss dolsaten sullen (Mar. 6:39-40; läs Johanes 6:11-13). Dan säd Jesus dankscheen to sienen Voda fa daut Broot un de Fesch. Daut wia paussent, Gott doafäa to danken, wiels von am aulet Äten kjemt. Waut lia wie von dit? Wie kjennen Jesus nodoonen, wan wie ver jieda Moltiet bäden, endoont aus wie auleen sent ooda met aundre toop. Dan leet Jesus daut Äten mank de Menschen vedeelen, un dee eeten sikj saut. Doa bleef mau rajcht waut äwa, un Jesus wull nich, daut et vekwost wort. Doawäajen leet hee daut toopsaumlen, daut see daut veleicht lota brucken kunnen. Jesus es een goodet Biespel, daut wie de Sachen, waut wie haben, nich vekwosen.  Wan jie Kjinja haben, wuarom go jie nich mol met dee toop dise Jeschicht derch un räden doaräwa, waut jie äwa daut Bäden un Oppnäment- un Friejäwrich-Sennen lieren kjennen?

5. Waut deeden de Menschen, aus dee Jesus sagen Wunda moaken? Un waut deed hee dan?

⁵ De Menschen wieren vewundat, aus dee Jesus siene Wunda sagen un woo hee aundre lieed. Wäajen dee daut wisten, daut Gott derch Moses vesproaken haud, eenen besondren Profeet to schekjen, wundaden dee veleicht: “Es Jesus dis Profeet?” (5. Mo. 18:15-18). Wan Jesus dee wia, wudd je hee een butaweenelja Harscha sennen, waut veleicht daut gaunze Volkj met Äten vesorjen kunn. Doawäajen wia de Häad Menschen “meist bat doa …, [Jesus] met Jewault mettonämen un toom Kjennich to moaken” (Joh. 6:14-15). Wan Jesus daut toojeloten haud, wudd hee Poat von de Politikj jewast sennen. Waut deed hee nu? Daut sajcht, daut Jesus auleen nom Boajch jinkj. Wan aundre am uk unja Druck saden, menjd hee sikj oba nich enne Politikj nenn. Es daut nich eene goode Lia fa ons?

6. Woo kjenn wie Jesus nodoonen? (See uk daut Bilt.)

⁶ Secha woaren de Menschen nich von ons velangen, daut wie derch een Wunda Broot moaken ooda Kranke heelen sellen. Dee woaren uk nich proowen, ons toom Kjennich ooda Harscha to moaken. Oba veleicht hucken dee ons aun, daut wie ons mank de Politikj menjen sellen, doaderch daut wie wälen ooda wiesen, daut wie wäm unjastetten,  waut de Sachen minkj vebätren woat. Oba Jesus sien Biespel wiest, waut wie doonen sellen. Hee menjd sikj nich mank de Politikj un säd lota mau rajcht: “Mien Kjennichrikj es nich Poat von dise Welt” (Joh. 17:14; 18:36). De Christen vondoag dän Dach sellen soo denkjen un haundlen aus Jesus. Wie unjastetten Gott sien Kjennichrikj, vetalen aundre doavon un bäden doarom (Mat. 6:10). Räd wie wada von Jesus sien Wunda, aus hee een deel Menschen Broot jeef, un see wie mol, waut wie noch doarut lieren kjennen.

“DE LIA VON DAUT BROOT”

7. (a) Waut fa een Wunda deed Jesus noch? (Johanes 6:16-20). (b) Waut säden de Apostel, aus dee daut Wunda sagen, oba waut kunnen dee doawäajen nich vestonen?

⁷ Nodäm daut Jesus de Häad Menschen haud to äten jejäft, schekjt hee siene Apostel met een Boot trigj no Kapernaum. Hee jinkj dan auleen nom Boajch un brocht sikj doaderch fa de Menschen utem Stich, waut am wullen toom Kjennich moaken (läs Johanes 6:16-20). Aus de Apostel hinjawäajes oppem Wota wieren, kjeem doa een Storm opp. De Wint wia sea stoakj un doa wieren groote Walen. Dan kjeem Jesus no dee oppem Wota jegonen un säd to dän Apostel Petrus, daut hee uk kunn oppem Wota gonen (Mat. 14:22-31). Aus Jesus ieescht oppem Boot wia, wort daut wintstell. Doawäajen säden de Jinja: “Du best werkjlich Gott sien Sän” (Mat. 14:33). a Oba dee kunnen noch emma nich vestonen, waut dit Wunda met daut Wunda von daut Broot to doonen haud. Markus schreef: “[De Apostel] wieren … bloos sea vewundat, wiels dee hauden de Lia von daut Broot noch nich kunt bejriepen, un en dee äa Hoat hauden dee daut noch emma nich kloa” (Mar. 6:50-52). Dee kunnen daut noch nich vestonen, waut vonne groote Krauft Jehowa Jesus jejäft haud toom veschiedne Wunda doonen. Oba Jesus räd meist fuaz wada von daut Wunda von daut Broot, un lieed ons doaderch waut.

8-9. Wuarom socht de Häad Menschen no Jesus? (Johanes 6:26-27).

⁸ De Häad Menschen, waut Jesus to äten jejäft haud, wia bloos doano ut, em Tieteljen vesorcht to woaren. Wuarom saj wie daut? Dän näakjsten Dach worden dee en, daut Jesus un siene Apostel veloten wieren. Doawäajen fuaren dee met Boots met, waut von Tiberias jekomen wieren, no Kapernaum, om doa no Jesus to sieekjen (Joh. 6:22-24). Deeden dee daut, wiels dee mea von daut Kjennichrikj weeten wullen? Nä. Dee dochten hauptsechlich aun daut Broot, waut Jesus äant jäwen kunn. Woo weet wie daut?

⁹ Waut passieed, aus de Häad Menschen Jesus dicht bie Kapernaum funk? Jesus säd gaunz frie, daut dee no am jesocht hauden, wiels dee wullen em Tieteljen vesorcht woaren. Hee säd, daut dee “eeten un saut worden” met “soon Äten …, waut vejeit”. Oba hee rood äant too, sikj soon “Äten towäaj [to schaufen], waut blift un eewjet Läwen jeft” (läs Johanes 6:26-27). Jesus säd, daut sien Voda soon Äten jäwen wudd. De Menschen wieren sea vewundat doaräwa, daut et soon Äten jeef, waut eewjet Läwen jäwen kunn! Waut von Äten wia daut un woo kunnen dee daut kjrieen?

10. Waut musten de Menschen doonen, om daut eewje Läwen to kjrieen?

¹⁰ Dise Juden dochten veleicht, see wudden irjentwaut doonen motten, om dit Äten to kjrieen. Veleicht hauden see de Woakjen von daut Jesaz Moses em Senn. Oba  Jesus säd to dee: “Jie kjennen Gott sienen Wellen doonen, wan jie wiesen, daut jie aun dän jleewen, dän hee jeschekjt haft” (Joh. 6:28-29). Dee musten wiesen, daut see Gloowen aun Jesus hauden, om “daut eewje Läwen [to] haben”. Rajcht jesajcht haud Jesus dit aul ea mol jesajcht (Joh. 3:16-18, 36). Un lota wudd hee noch mea doaräwa sajen, woo wie daut eewje Läwen kjrieen kjennen (Joh. 17:3).

11. Aun waut es to seenen, daut de Juden bloos doano ut wieren, em Tieteljen vesorcht to woaren? (Psalm 78:24-25).

¹¹ Dise Juden neemen daut Niee nich aun, waut Jesus äant lieed, äwa woo see “Gott sienen Wellen” doonen kunnen. Dee fruagen am: “Waut fa een Wunda woascht du doonen, daut wie daut seenen kjennen un aun die jleewen?” (Joh. 6:30). Dee säden, daut äare Väavodasch to Moses siene Tiet Mauna jekjräajen hauden, waut soo wia aus Broot (Neh. 9:15; läs Psalm 78:24-25). Dauts dietlich, daut see bloos doano ut wieren, em Tieteljen vesorcht to woaren. Dee fruagen Jesus nich mol, waut daut bedied, aus hee von “daut woare Broot vom Himmel” räd, waut äant daut eewje Läwen jäwen kunn (Joh. 6:32). Dee dochten bloos aun daut, waut äant em Tieteljen fäld, un wullen von daut Jeistelje nuscht weeten, waut Jesus äant proowd to sajen. Waut kjenn wie von dise Jeschicht lieren?

NO WAUT WIE DAUT IEESCHTE KJIKJEN SELLEN

12. Woo wees Jesus, waut daut Wichtichste wia?

¹² Ut Johanes, Kapitel 6 kjenn wie eene wichtje Lia rutnämen. Daut ieeschte sell wie emma doano kjikjen, waut ons em Jeisteljen fält. Daut wees Jesus gaunz dietlich, aus hee dän Soton aufwees (Mat. 4:3-4). En de Boaj-Prädicht muak hee daut uk gaunz dietlich, daut wie ons doa motten em Kloaren äwa sennen, daut ons daut aun daut Jeistelje fält (Mat. 5:3). Doawäajen kjenn wie mol äwalajen: “Es daut aun mien Läwen to seenen, daut ekj dolla no daut Jeistelje hinjaraun sie aus no daut, waut mie em Tieteljen jankat?”

13. (a) Wuarom es doa nuscht met orrajcht, daut Äten to jeniessen? (b) Waut vonne Woarnunk jeef Paulus? (1. Korinta 10:6-7, 11).

¹³ Dauts goot, om de tietelje Sachen to bäden un doaraun Freid to haben (Luk. 11:3). Derch schwoa schaufen kjenn wie Freid haben aun äten un drinkjen, wiels “daut kjemt aula von Gott” (Liera 3:12-13; 8:15; Jak. 1:17). Oba wie sellen oppaussen, daut de tietelje Sachen fa ons nich de wichtichste sent. Wie kjennen een deel doavon lieren, waut de Apostel Paulus aun de ieeschtemmasche Christen schreef. Hee räd von eenjet, waut daut Volkj Israel beläwd, biejlikj aus dee doa dicht bie dän Boajch Sinai wieren. Hee woarnd de Christen, sikj “nich waut jankren loten, waut toom Schoden es, soo aus de [Israeliten] daut deeden” (läs 1. Korinta 10:6-7, 11). Wäajen dee soo bejierich wieren no Äten, wort soogoa daut, waut Jehowa äant derch een Wunda jeef, waut, “waut toom Schoden wia” (4. Mo. 11:4-6, 31-34). Un aus dee daut goldne Kaulf aunbäden deeden, weesen dee, daut äten un drinkjen un eene goode Tiet haben fa dee wichtja wia, aus Jehowa jehuarsom sennen (2. Mo. 32:4-6). Paulus räd von dise Biespels, aus hee de Christen woarnd, waut en dee Tiet läwden, jroz ea Jerusalem un de Tempel venicht worden aune 70 n.Chr. Wie läwen nu uk en eene Welt, waut boolt woat to Enj gonen, un doawäajen sell wie no Paulus sienen Rot horchen.

14. Waut sajcht de Bibel äwa daut Äten enne niee Welt?

¹⁴ Jesus säd, daut wie om “daut Broot, waut ons vondoag fält”, bäden sullen, oba uk doarom, daut Gott sienen Wellen “oppe  Ieed krakjt soo jedonen woaren [sull] aus em Himmel” (Mat. 6:9-11). Woo stalst du die dise Tiet väa? De Bibel sajcht, daut et Gott sien Wellen es, daut et oppe Ieed jenuach Äten jeft. Jesaja 25:6-8 sajcht, daut em Paradies een deel Äten woat sennen, waut de Menschen woaren jeniessen kjennen. Psalm 72:16 (NW) vesprakjt: “Doa woat jenuach Jeträajd oppe Ieed sennen; bowen oppe Boaj woat äwajenuach sennen.” Freist du die aul doatoo, diene baste Sort Broot to baken ooda niee Rezapta to proowen? Du woascht uk de Frucht von ut dienen Wiengoaden jeniessen kjennen (Jes. 65:21-22). Un bie jiedrem eenen woat daut soo aus dit sennen.

15. Waut woaren deejanje, waut vom Doot oppstonen, lieren motten? (Johanes 6:35).

¹⁵ Läs Johanes 6:35. Denkj noch mol aun de Menschen, waut von daut Broot un de Fesch eeten, waut Jesus jeef. Wan de Doodes ieescht oppstonen woaren, woa wie veleicht eenje von dee kjanen lieren. Wan dee ea uk nich Gloowen weesen, kaun daut oba sennen, daut dee vom Doot oppstonen woaren (Joh. 5:28-29). Soone woaren lieren motten, waut Jesus doamet meend, aus hee säd: “Ekj sie daut Broot, waut daut eewje Läwen jeft. Wäa no mie kjemt, dän woat kjeenmol mea hungren”. Dee woaren motten Gloowen aun daut Leesjelt wiesen – aulsoo doaraun, daut Jesus sien Läwen fa äant jeef. En dee Tiet, wan de Doodes oppstonen woaren, woaren dee un de Kjinja, waut dan veleicht jebuaren woaren, de Woarheit äwa Jehowa un sien Väanämen lieren motten. Daut woat eene groote Freid sennen, doa mettomoaken, wan dee dise besondre Sachen lieren. Aundre to halpen, Frind met Jehowa to woaren, woat väl scheena gonen, aus aul daut scheene Broot äten, waut wie enne niee Welt haben woaren.

16. Waut woa wie en dän näakjsten Artikjel seenen?

¹⁶ Wie haben nu bloos een Poat von de Jeschicht en Johanes, Kapitel 6 jeseenen, oba Jesus haft noch mea äwa daut eewje Läwen jelieet. De Juden to jane Tiet musten no daut horchen, waut Jesus säd, un wie motten daut uk. En dän näakjsten Artikjel woa wie noch mea von Johanes, Kapitel 6 lieren.