Trigj nom Enhault

No de Enhaultslist gonen

1918 – hundat Joa trigj

1918 – hundat Joa trigj

De enjlischa Woaktorm vom 1. Jaunewoa 1918 funk met de Wieed aun: “Waut woat daut Joa 1918 brinjen?” En Europa wia noch emma de Ieeschta Weltkjrich, oba aunfangs 1918 sach daut soo, daut doa wudden bätre Tieden komen fa de Bibelforscha un uk fa de aundre Menschen.

DE WELT RÄT VON FRÄD

Dän 8. Jaunewoa 1918 räd de stätscha Präsident Woodrow Wilson to een deel Rejierungsbeaumte von 14 veschiedne Dinj, waut hee fa needich tald, daut doa kunn “opp eene jerajchte Wajch Fräd jemoakt woaren, waut lang väahilt”. Hee schluach väa, daut de Lenda unjarenaunda räden sullen toom jratre Schwierichkjeiten väabieejen un daut dee äa Kjrichsjereetschoft weinja muaken un daut se tweschen de Velkja eenen Bunt muaken, waut “de groote uk de kjlandre Lenda” togood kjeem. De 14 Dinj, wua hee von räd, brukten se lota, aus se de Organisazion oppstalden, waut “Velkjabunt” jenant wort un fa Fräd sorjen sull, un aus se dän Frädensvetrach von Versailles muaken, derch dän de Ieeschta Weltkjrich to Enj jinkj.

DE JÄAJNA VESPÄLEN

No de Schwierichkjeiten von daut väaje Joa * leet daut nu soo, daut de Tieden fa de Bibelforscha wudden frädelja woaren. Daut wia biejlikj bie de Joaresvesaumlunk von de Watch Tower Bible and Tract Society to seenen.

Bie dit Toopkomen aum 5. Jaunewoa 1918 vesochten miere bekaunde Mana, waut se aul ea utem Betel rutjeschekjt hauden, de Kontroll äwa de Organisazion to kjrieen. Richard H. Barber, een trua reisenda Oppsechta, funk dit Toopkomen met een Jebäd aun. Ieescht jeef daut eene Räd doavon, woo daut Woakj tojoa wiedajekomen wia, un dan worden, soo aus jieda Joa, de Väaschte jewält von de Watch Tower Bible and Tract Society. Brooda Barber schluach Joseph Rutherford väa un noch sas aundre Breeda. Dan schluach een Ofkot, waut opp de Jäajna äare Sied wia, säwen aundre Mana väa, un doa wieren dee met en, waut se ea utem Betel rutjeschekjt hauden. Oba dee vespälden, un de groote Mierheit stemd doafäa, daut Brooda Rutherford un sas aundre true Breeda de Väaschte sennen sullen.

Väl Breeda, waut bie dit Toopkomen wieren, säden, daut see “noch bie kjeenen Kongress soo väl Säajen jespäat hauden aus doa”. Oba äare Freid wia boolt wada to Enj.

WAUT DAUT MET DAUT BUAK DAS VOLLENDETE GEHEIMNIS DEED

De Bibelforscha hauden aul miere Moonat daut Buak Das vollendete Geheimnis vedeelt un opprechtje Menschen lieeden doaderch de biblische Woarheit kjanen.

E. F. Crist, een reisenda Oppsechta en Kanada, vetald von een Poa Lied, waut daut Buak Das vollendete Geheimnis jeläst hauden un en fief Wäakj de Woarheit aunneemen. Hee säd: “Aule beid jeewen sikj Gott han un komen em jeisteljen bosich veraun.”

Een Maun, waut dit Buak läsd, vetald siene Frind doa fuaz von. Dit Buak deed sea väl aun am un hee kjrieech daut opp eene besondre Wajch. Hee vetald: “Ekj jinkj velenjd de Gauss [un] opp eemol foll mie waut oppem Schulla. Ekj docht, daut wia eene Tieejel, oba daut wia daut Buak ‘Das vollendete Geheimnis’. Ekj neem daut met no Hus un läsd daut gaunz derch. . . . Lota wort ekj en, daut een Priesta . . . daut Buak toom Fensta rutjeschmäten haud, wäajen dee soo doll wia . . . Ekj sie mie gaunz secha, daut de Priesta derch dit mea Menschen eene Hopninj jejäft haft aus derch irjentwaut, waut dee sest en sien Läwen deed. . . . Wäajen dän siene Wutt preis wie nu Gott.”

Jan Priesta wia nich de eensja, waut dit Buak nich jleicht. En Kanada wort dit Buak dän 12. Feebawoa 1918 veboden, wäajen se säden, daut veleid de Menschen un räd jäajen dän Kjrich. Nich lang lota vebooden se daut uk en de Stäts. Rejierungsbeaumte sochten daut Betel derch un uk de Offizen en New York, Pennsylvanien un Kalifornien. See sochten no Bewies, daut de Väaschte von de Organisazion irjentwaut veschulcht hauden. Dän 14. Moaz 1918 wort daut Buak Das vollendete Geheimnis en de Stäts dan veboden, wäajen se säden, wan soon Buak jemoakt un vedeelt wort, wudd daut de Stäts schwaka moaken em Kjrich un soont wia jäajen een Jesaz, waut se Spionagegesetz nanden.

DE BREEDA WOAREN FAUSTJENOMEN

Dän 7. Mei 1918 kjrieejen Rejierungsbeaumte de Frieheit, de Breeda Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William Van Amburgh un Clayton Woodworth fausttonämen. Dee worden beschulcht, daut see “met Fliet jäajen daut Jesaz schauften un utem schlajchten Senn de stätsche Soldoten wullen bat doa brinjen, daut dee jäajenaun wieren, äa Launt nich mea tru wieren un nich mea äare Oabeit doonen wullen”. Daut Jerecht funk dän 5. Juni 1918 aun, oba daut wia meist secha, daut de Breeda wudden schuldich jesproaken woaren. Wuahäa?

De Breeda wieren verem Jerecht, wiels dee beschulcht worden, daut dee daut Spionagegesetz sullen jebroaken haben. De väaschta Beaumta fa Jesazes- un Jerechtssachen von de Stäts nand dit Jesaz “een goodet Meddel jäajen dee, waut aundre veleiden wullen”. Een Stootje ea, aum 16. Mei 1918, hauden de Beaumte, waut met Jesazessachen schauften, doaräwa jerotschlust, aus bie daut Spionagegesetz waut biejedonen sull, daut soone nich veuadeelt worden, waut doa “utem gooden Senn un met goode Uasoak” waut rutjeewen, “waut woa wia”. Biem rotschlussen wort dan väl äwa daut Buak Das vollendete Geheimnis jerät un de Beaumte worden sikj eenich, nuscht bie dit Jesaz bietodoonen. En dän Berecht, waut de Beaumte doaräwa schreewen, säd daut: “Von de Sachen, waut jemoakt woaren toom aundre veleiden, es daut Buak ‘Das vollendete Geheimnis’ eent von de jefäadlichste . . . Dit Buak bilt de Soldoten bloos en, daut de Kjrich nich eene goode Sach es, un brinjt de Menschen bat doa, . . . daut dee nich wellen Soldot woaren.”

Dän 20. Juni 1918 worden de acht Breeda dan schuldich jesproaken fa aul daut, wuamet se an beschulcht hauden, un dän näakjsten Dach säd de Rechta, waut daut Uadeel wia. Hee säd: “De Glooweslieren, wua de Aunjekloagde fäa strieden un waut dee . . . bekauntmoaken, sent eene jratre Jefoa aus eene groote Häad dietschlendsche Soldoten. . . . Dee sellen strenj bestroft woaren.” Twee Wäakj lota worden de acht Breeda no daut Jefenkjnis en Atlanta, Georgia, jebrocht, wua see 10 bat 20 Joa bliewen sullen.

DAUT PRÄDICHTWOAKJ JEIT WIEDA

To dee Tiet hauden de Bibelforscha väl Jäajenstaunt. De Poliezen (FBI) unjastunden sikj dee äa Woakj jrintlich un schreewen dusende Berechten doaräwa. Aun dise Berechten es to seenen, daut onse Breeda sikj eenich wieren, wiedatoprädjen.

De Väaschta von de Postoffiz en Orlando, Florida, schreef no de Poliezen un säd: “[De Bibelforscha] gonen en de Staut von Hus to Hus un mieeschtens lot zeowes. . . . Daut sitt soo, dee bliewen aunhoolent bie äa Woakj, waut de Menschen stieet.”

Een Väaschta von de Soldoten schreef no de Poliezen un leet dee weeten, waut Frederick W. Franz deed, waut lota em Väastaunt von Jehova siene Zeijen wia. Hee schreef: “F. W. Franz . . . holp met, dusende von de Bieekja ‘Das vollendete Geheimnis’ to vekjeepen.”

Charles Fekel, waut lota uk em Väastaunt wia, wort uk sea vefolcht. Hee wort faustjenomen, wäajen hee daut Buak Das vollendete Geheimnis vedeeld, un siene Breew worden nojeseenen. Hee wort fa eene Moonat en Baltimore, Maryland, enjestopt un fa eenen jefäadeljen Utlenda jetalt, wäajen hee von Oostareich wia. Aus hee dee, waut am befruagen, forchtloos Zeichnis jeef, docht hee aun 1. Korinta 9:16, wua Paulus säd: “Woo wudd mie daut doch gonen, wan ekj daut Evangelium nich prädjen wudd!” *

De Bibelforscha prädijden flietich un schreewen uk eenen Breef, daut se de Breeda, waut en Atlanta enjestopt wieren, sullen frieloten. Dan schekjten de Bibelforscha dän Breef rom un sagen doano, daut soo väl aus mäajlich dän unjaschreewen. Anna K. Gardner vetald: “Wie wieren emma drock. Nodäm aus se de Breeda enstopten, jinj wie met dän Breef von Hus to Hus un leeten dän von de Menschen unjaschriewen. Dusende unjaschreewen dän! Wie säden aulem, daut de Breeda enjestopt wieren, wäajen daut woare Christen wieren, un daut dee nuscht veschulcht hauden.”

KONGRESSEN

En dise schwoare Tiet jeef daut väl Kongressen toom de Breeda em Gloowen stoakjen. De Wacht-Turm säd: “En dit Joa . . . haud wie äwa 40 Kongressen . . . Von aul dee Kongressen hab wie väl goodet jehieet. Ea haud wie bloos utgangs Somma ooda aunfangs Hoafst Kongressen, oba nu hab wie dee jieda Moonat.”

Daut jeef uk noch emma opprechtje Menschen, waut no de goode Norecht horchten. Bie eenen Kongress en Cleveland, Ohio, wieren soo bie 1 200 Toohiera un 42 leeten sikj deepen. Mank dee wia een junga Jung, “waut Gott soo väl räakjend un am soo jieren deenen wull, daut väl Elre sikj schämen wudden, wan see dän sienen Gloowen sagen.”

WOO WOAT DAUT WIEDAGONEN?

Aus daut Joa 1918 to Enj jinkj, wisten de Bibelforscha nich krakjt, woo daut wiedagonen wudd. See vekoften jewesset von äare Städen en Brooklyn un de Hauptoffiz wia dan en Pittsburgh, Pennsylvanien. De väaschte Breeda wieren noch emma enjestopt. Oba dän 4. Jaunewoa 1919 sull wada eene Joaresvesaumlunk sennen. Waut wudd daut dan jäwen?

Onse Breeda muaken met daut Woakj wieda. See vetruden soo sea doaropp, daut aules wudd goot utkomen, daut see Jesaja 54:17 aus Varsch fa daut Joa 1919 utläsden, waut säd: “Kjeena kaun soont häastalen, waut junt venichten woat”. Dee äare schwoare Loag sull sikj boolt endren un daut wudd an em Gloowen stoakjen un reedmoaken fa aul de Oabeit, waut ver an lieech.

^ Varsch 6 See dän Artikjel Vor 100 Jahren . . . 1917en daut Jahrbuch der Zeugen Jehovas 2017, S. 172-176.

^ Varsch 22 See de Läwesjeschicht von Charles Fekel Freuden durch Ausharren in guten Werkenem Wachtturm vom 1. Juni 1969.