1-2. Waut wia de Unjascheet tweschen Ahab un Manasse, un waut woa wie nu seenen?

 SEE wie mol, waut twee Kjennichs en de Bibeltiet beläwden. Eena von dee harscht äwa daut Kjennichrikj Israel met de tieen Stam un de aundra äwa daut Kjennichrikj Juda met de twee Stam. Dee läwden en veschiedne Tieden, oba dee hauden väl äwareen. Beid Kjennichs stalden sikj jäajen Jehova un brochten uk daut Volkj bat doa to sindjen. Beid deeden Aufjetta aunbäden un muaken Menschen doot. Oba waut wia de Unjascheet tweschen dise beid? Eena von dee deed schlajchtet, bat hee storf, oba de aundra haud een Leetsennen un Jehova hilt dän daut schlajchte togood, waut dee jedonen haud. Wäa wieren dise Kjennichs?

² Eena wia Ahab, de Kjennich von Israel, un de aundra wia Manasse, de Kjennich von Juda. Von dee äare Jeschicht kjenn wie väl wichtjet lieren (Apj. 17:30; Reem. 3:23). Waut bediet daut, opp iernst een Leetsennen to haben, un aun waut es daut to seenen? Daut mott wie weeten, wiels wie wellen je, daut Jehova ons vejeft, wan wie sindjen. Doawäajen woa wie ons nu mol unjastonen, waut dise beid Kjennichs beläwden un waut wie von dee lieren kjennen. Un dan woa wie noch seenen, waut Jesus äwa daut Leetsennen lieed.

3. Waut fa een Kjennich wia Ahab?

³ Ahab wia de säwenda Kjennich von daut Kjennichrikj Israel met de tieen Stam. Hee befried sikj met Isebel. Dee äa Voda wia de Kjennich von Sidon, eene rikje Staut em Nuaden von Israel. Doaderch daut dee sikj toopfrieden, wia daut fa de Israeliten woomäajlich leichta, Jelt to vedeenen. Oba  daut brocht dee uk noch wieda auf von Jehova. Isebel deed Baal aunbäden un see brocht uk Ahab bat doa, fa de Baalsaunbädunk to strieden. To dise schlajchte Aunbädunk jehieeden Huarendeenst em Tempel un mau rajcht Kjinjaopfa. Aus Isebel de Kjennijin wia, wieren aule Profeeten von Jehova en Jefoa un see leet väle von dee dootmoaken (1. Kjen. 18:13). Ahab “deed waut däm HARN schlajcht jefoll, un dolla aus aule waut ver am jewast wieren” (1. Kjen. 16:30). Jehova wist krakjt, waut Ahab un Isebel deeden, un hee wudd daut nich tochloten. Oba ut Metleet schekjt hee dän Profeet Elia no sien Volkj, om dee to sajen, daut see sikj endren sullen, ea daut too lot wia. Oba Ahab un Isebel horchten nich no dee.

4. Woo wull Jehova Ahab bestrofen, un waut deed dee dan?

⁴ Irjentwanea wia Jehova siene Jedult to Enj. Hee leet Ahab un Isebel derch Elia sajen, woo hee an bestrofen wudd. Dee äare gaunze Famielje wudd utjerot woaren. Dit muak Ahab sea truarich un hee deed waut, wua kjeena met jeräakjent haud. Dis stolta Maun bekjt sikj ver Jehova (1. Kjen. 21:19-29).

5-6. Woo wees sikj daut ut, daut Ahab nich opp iernst een Leetsennen haud?

⁵ Bie dise Jeläajenheit deemootijd Ahab sikj ver Jehova, oba lota wees sikj ut, daut hee nich opp iernst een Leetsennen haud. Hee schauft nich doaropp, en sien Kjennichrikj een Enj to moaken met de Baalsaunbädunk, un holp de Menschen nich, daut see wada sullen Jehova aunbäden. Un daut wia uk noch bie aundret to seenen, daut Ahab nich opp iernst een Leetsennen haud.

⁶ Lota fruach Ahab dän gooden Kjennich Joschafat von Juda, aus dee met am toop wull jäajen de Aramäa Kjrich fieren. Joschafat säd, see sullen ieescht mol met eent von Jehova siene Profeeten räden. Ieeschtlich wull Ahab daut nich un säd: “Doa es noch een Maun, Micha, . . . derch däm wie no een Wuat vom HARN froagen kjennen. Oba ekj räakjen däm nuscht. Dee profezeit nienich goodet fa mie, bloos beeset.” Oba dee fruagen dän Profeet Micha doch. Un dee brocht Ahab werkjlich eene schlajchte Norecht. Enne Städ daut Ahab een Leetsennen haud un Jehova om Vejäwunk fruach, leet hee dän Profeet enstoppen (1. Kjen. 22:7-9, 23, 27). Oba doamet kunn hee nuscht doajäajen doonen, daut de Profezeiunk sikj nich erfeld. Un aus see dan em Kjrich wieren, wort Ahab dootjemoakt (1. Kjen. 22:34-38).

7. Waut säd Jehova von Ahab, nodäm daut dee jestorwen wia?

⁷ No Ahab sienen Doot säd Jehova, woo hee äwa dän docht. Aus de gooda Kjennich Joschafat jlekjlich vom Kjrich no Hus kjeem, schekjt Jehova dän Profeet Jehu no am. Dee wees Joschafat trajcht, wiels dee Ahab jeholpen haud, un säd to am: “Saust du soo däm gottloosen halpen un dee goot sennen, waut däm HARN nich lieden kjennen?” (2. Chr. 19:1-2). Wudd de Profeet jesajcht haben, daut Ahab een gottloosa Maun wia, dee Jehova nich lieden kunn, wan dee opp iernst een Leetsennen jehaut haud? Daut wiest, daut Ahab daut nich werkjlich leet wia.

8. Waut kjenn wie von Ahab lieren äwa een Leetsennen haben?

⁸ Waut kjenn wie von Ahab lieren? Aus Elia to Ahab säd, woo siene Famielje wudd jestroft woaren, bekjt Ahab sikj ver Jehova. Daut wia een gooda Aunfank. Oba daut, waut hee lota deed, wees, daut hee nich opp iernst een Leetsennen haud. Bie een Leetsennen es aulsoo mea met en aus bloos to sajen, daut ons daut schod es.  Well wie noch een aundret Biespel unjasieekjen toom seenen, waut doa aules met en es.

9. Waut fa een Kjennich wia Manasse?

⁹ Rom tweehundat Joa no daut wort Manasse de Kjennich von Juda. Hee wia woomäajlich noch een jratra Sinda aus Ahab! De Schreft sajcht: “[Hee] deed väl, waut däm HARN schlajcht jefoll, om däm sien Oaja äwa sikj to brinjen” (2. Chr. 33:1-9). Manasse stald Aultoaren opp fa faulsche Jetta un brocht soogoa en Jehova sienen heiljen Tempel “een Gottesbilt” nenn, waut woomäajlich von eene Fruchtboakjeits-Jettin wia. Hee dreef Zaubarie un haud met Woasajarie to doonen un deed de beese Jeista befroagen. Hee brocht uk “väl oschuldje Menschen om” un leet mau rajcht “siene ieejne Säns . . . aus Opfa vebrennen” fa faulsche Jetta (2. Kjen. 21:6-7, 10-11, 16).

10. Woo wees Jehova Manasse trajcht, un waut deed de Kjennich dan?

¹⁰ Krakjt soo aus Ahab horcht Manasse nich no Jehova siene Profeeten. “Doawäajen leet de HAR de Befälshaba von däm Kjennich von Assur met äare Truppen jäajen . . . [Juda] komen. See neemen Manasse faust un schluagen eenen Hoaken derch siene Kjeew un brochten am met Kjäden jebungen no Babel.” Daut späat sikj soo, daut Manasse doa em Jefenkjnis opp iernst doaräwa nodocht, waut hee jedonen haud. Hee “deed sikj unja siene Vodasch äaren Gott deemootjen”. Un waut deed hee noch? Hee “prachad [Jehova] om Metleet”. Manasse hilt aun “däm HARN, sienen Gott”, to prachren. Dis schlajchta Mensch endad sikj. Hee funk aun Jehova aus “sienen Gott” to talen un bäd aunhoolent to dän (2. Chr. 33:10-13).

11. Aun waut wia daut no 2. Chronik 33:15-16 no to seenen, daut Manasse opp iernst een Leetsennen haud?

¹¹ Met de Tiet horcht Jehova no Manasse siene Jebäda, wiels hee aun dee seenen kunn, daut dee sikj werkjlich jeendat haud. Doawäajen hilt Jehova dän togood un muak dän wada toom Kjennich. Un Manasse deed sien bastet, om to bewiesen, daut hee opp iernst een Leetsennen haud. Hee deed daut, waut Ahab kjeenmol jedonen haud: Hee endad sien Vehoolen, schauft sea jäajen de faulsche Aunbädunk un muntad de Menschen opp, wada Jehova auntobäden (läs 2. Chronik 33:15-16). Doatoo brukt Manasse väl Gloowen un Moot, wiels hee wia joarenlank een schlajchtet Biespel jewast fa siene Famielje, fa siene Beaumte un fa daut Volkj. Oba nu, aus hee oolt wia, proowd hee eenjet von daut schlajchte, waut hee jedonen haud, wada goottomoaken. Secha wia daut een goodet Biespel fa sienen kjlienen Grootjung Josia, waut lota een sea feina Kjennich wort (2. Kjen. 22:1-2).

12. Waut kjenn wie von Manasse siene Jeschicht lieren?

 ¹² Waut kjenn wie von Manasse lieren? Hee bäd un prachad Gott no sien Erboarmen. Oba hee deemootijd sikj nich bloos. Hee endad uk sien Läwen. Hee schauft sea, om dän Schoden wada goottomoaken, waut hee aunjerecht haud, un strenjd sikj aun, Jehova to deenen un aundre to halpen, dautselwje to doonen. Manasse siene Jeschicht jeft mau rajcht dän schlemsten Sinda noch Hopninj. Dee bewiest, daut Jehova Gott “goot un reed to vejäwen” es (Psa. 86:5). Hee woat deejanje vejäwen, waut opp iernst een Leetsennen haben.

13. Waut es bie een Leetsennen aules met en? Saj, met waut daut to vejlikjen jeit.

¹³ Manasse wia daut nich bloos schod, waut hee jedonen haud, oba hee deed uk waut. Von daut kjenn wie waut wichtjet lieren. Saj wie mol, wie gonen nom Stua un wellen eenen Kjieekj kjeepen. Oba de Stuaklarkj jeft ons een Ei. Wudd wie doamet tofräd sennen? Secha nich! Un waut, wan de Stuaklarkj säd, daut eena Eia brukt toom eenen Kjieekj baken? Secha wudd wie doawäajen nich tofräd sennen, wiels toom eenen Kjieekj baken es noch mea needich aus bloos Eia. Biejlikj soo well Jehova, daut de Sinda een Leetsennen haben. Daut es goot, wan dee daut schod es, waut see jedonen haben. Oba doa es noch mea needich toom bewiesen, daut dee een Leetsennen haben. Waut motten dee noch doonen? Daut kjenn wie von een feinet Jlikjnis lieren, waut Jesus vetald.

14. Aun waut wia daut bie dän veloarnen Sän to seenen, daut dee een Leetsennen haud?

¹⁴ En Lukas 15:11-32 vetald Jesus daut scheene Jlikjnis von dän veloarnen Sän. Een junga Maun stald sikj jäajen sienen Voda “un reisd wiet von Hus en een framdet Launt”. Doa fieed hee een orreinet, schlajchtet Läwen. Aus am daut schlajcht jinkj, kjeem hee em nodenkjen. Hee wort en, daut daut väl bäta jewast wia, wan hee wudd tus bie sienen Voda jebläwen sennen. Jesus säd, daut de junga Maun “to Besennunk kjeem”. Hee wort sikj eenich, trigj no Hus to gonen un sienen Voda om Vejäwunk to froagen. Daut wia wichtich, daut de Sän enwort, woo schlajcht daut wia, waut hee jedonen haud. Oba daut wia nich jenuach. Hee must uk sien Läwen endren!

15. Woo bewees de veloarna Sän, daut hee een Leetsennen haud?

¹⁵ De veloarna Sän bewees, daut am daut opp iernst leet wia, waut hee jedonen haud. Hee muak de lange Reis no Hus un säd to sienen Voda: “Ekj hab jäajen die uk jäajen dän Himmel jesindicht, un sie daut nich mea wieet, dien Sän to heeten” (Luk. 15:21). Dise opprechtje Wieed weesen, daut hee wada Frint met Jehova sennen wull.  Hee stunt uk too, daut hee sienen Voda weejedonen haud. Un hee wia reed sikj sea auntostrenjen, daut sien Voda wada eenen Jefaulen aun am haben kunn. Hee säd mau rajcht, dee sull am soo behaundlen aus eenen von siene Oabeida! (Luk. 15:19). Dit Jlikjnis es eene groote Help fa de Eltestasch, wan dee sikj unjastonen, aus eena, waut eene schwoare Sind begonen haft, opp iernst een Leetsennen haft.

16. Wuarom es daut eenjemol schwoa fa de Eltestasch, ruttofinjen aus eena opp iernst een Leetsennen haft?

¹⁶ Fa de Eltestasch es daut nich leicht, ruttofinjen aus een Sinda opp iernst een Leetsennen haft. Wuarom nich? Wiels dee nich em Hoat kjikjen kjennen, motten dee seenen, aus daut Bewies doafäa jeft, daut dänjanjen daut nu werkjlich jäajenaun es, waut hee jedonen haft. Eenjemol twiewlen de Eltestasch, waut sikj de Sach unjastonen, aus dänjanjen daut opp iernst leet es, wäajen dee soo schwoa jesindicht haft.

17. (a) Haft een Sinda aul een Leetsennen, wan dee bloos truarich es? Jeff een Biespel. (b) Waut mott eena no Matäus 3:8 no doonen, wan eena opp iernst een Leetsennen haft?

¹⁷ Saj wie mol, doa es een Brooda, waut joarenlank emma wada Ehebruch bejeit. Enne Städ daut hee no Help frajcht, helt hee daut plietsch fa siene Fru, fa siene Frind un fa de Eltestasch. Oba tolatst woat daut openboa. De Eltestasch sajen to am, daut et Bewies jeft, daut hee de Ehe jebroaken haft, un hee steit daut uk fuaz too un daut lat soo, daut am daut sea leet deit. Bewiest daut aul, daut hee een Leetsennen haft? De Eltestasch, waut de Sach unjasieekjen, woaren nich bloos doano kjikjen, aus dee truarich es. Hee haft je nich ut Schwakheit eemol jesindicht, oba hee haft joarenlank waut sea schlajchtet jedräwen. Un de Sinda deed daut nich bekjanen. Een aundra säd de Eltestasch daut. Doawäajen woaren de Eltestasch doano kjikjen, aus daut werkjlich soo es, daut de Sinda nu aundasch denkjt, feelt un haundelt (läs Matäus 3:8). Daut kaun lang dieren, bat dee sikj endat. Doawäajen es daut goot mäajlich, daut dee fa eene Tiet ut de Vesaumlunk utjeschloten woat (1. Kor. 5:11-13; 6:9-10).

18. Aun waut es daut to seenen, daut een Utjeschlotna opp iernst een Leetsennen haft, un woo woat daut utkomen?

¹⁸ Aun waut es daut to seenen, daut een Utjeschlotna opp iernst een Leetsennen haft? Dee woat pinkjlich no de Toopkomes wanken un bäden un de Bibel studieren, soo aus de Eltestasch am daut toojerot haben. Dee woat sikj uk sea aunstrenjen aules utem Stich to gonen, waut am wada vesieekjen kunn. Wan dee sikj sea aunstrenjt, wada Frint met Jehova to woaren, dan kaun dee sikj secha sennen, daut Jehova am aules togood hoolen woat un  daut de Eltestasch am wada oppnämen woaren. Wan de Eltestasch unjasieekjen, aus wäa een Leetsennen haft, woaren dee oppaussen, daut dee nich too strenj rechten, un dee woaren uk doaraun denkjen, daut jieda Loag veschieden es.

19. Waut es doa aules met en, wan eena opp iernst een Leetsennen haft? (Hesekiel 33:14-16).

¹⁹ Soo aus wie jeseenen haben, es bie een Leetsennen mea met en, aus bloos to sajen, daut ons daut schod es, waut wie jedonen haben. Eena mott sien denkjen un siene Enstalunk endren un daut derch Woakjen bewiesen. Eena mott opphieren, schlajchtet to doonen, un wada soo läwen, aus Jehova daut haben well (läs Hesekiel 33:14-16). Een Sinda saul daut ieeschte doarom todoonen sennen, wada een gooda Frint met Jehova to woaren.

20-21. Woo kjenn wie wäm halpen, waut schwoa jesindicht haft?

²⁰ Waut wia eent, wuarom Jesus no de Ieed kjeem? Hee säd: “Ekj sie jekomen, de Sinda auntospornen omtokjieren” (Luk. 5:32). Doaropp sell wie uk schaufen. Waut sell wie biejlikj doonen, wan wie enwoaren, daut een gooda Frint schwoa jesindicht haft?

²¹ Daut wudd onsen Frint bloos toom Schoden sennen, wan wie proowen wudden, siene Sind unjare Dakj to hoolen. Daut wudd uk nuscht halpen, wiels Jehova sitt je daut aulmols (Spr. 5:21-22; 28:13). Du kaust dienen Frint doaderch biestonen, daut du am sajchst, daut de Eltestasch am halpen wellen. Wan dee de Help nich aunnemt, kaun dee nich Frint met Jehova bliewen. Un wan dien Frint nich met de Eltestasch räden well, dan wurscht du dee daut sellen weeten loten un opp dee Wajch bewiesen, daut du dän opp iernst halpen west.

22. Waut woa wie en dän näakjsten Artikjel seenen?

²² Waut, wan een Sinda soo lang un soo schwoa jesindicht haft, daut de Eltestasch sikj eenich woaren, dän uttoschluten? Bediet daut dan, daut dee kjeen Erboarmen met dän hauden? En dän näakjsten Artikjel woa wie seenen, woo väl Metleet Jehova haft, wan hee Sinda trajchtwiest, un woo wie am nodoonen kjennen.