1. Waut sajcht een Enjel, un waut bediet daut fa ons?

 WAN een Enjel wudd to die räden, wurscht du dän toohorchen? Vondoag dän Dach rät een Enjel to “aule Menschen von aule Velkja, Raussen, Stam un Sproaken”. Waut sajcht dee? Hee sajcht: “Fercht Gott un jäft am de Iea . . . bät dän aun, dee Himmel un Ieed . . . jemoakt haft!” (Opb. 14:6-7). Jehova es de eensja woara Gott, dän aule deenen sellen. Woo dankboa wie nich kjennen sennen, daut wie daut wundascheene Väarajcht haben, am en sienen grooten, jeisteljen Tempel to deenen!

2. Waut es Jehova sien jeistelja Tempel? (See uk dän Kausten “ Waut daut nich es”.)

² Waut krakjt es de jeistelja Tempel un wua woaren de Eenselheiten doavon utjelajcht? Na jo, de jeistelja Tempel es nich werkjlich een Jebied. Daut es Jehova siene Enrechtunk, woo wie am sellen rajcht deenen, un daut stett sikj opp daut Leesjelt, waut Jesus jeef. De Apostel Paulus räd von dise Enrechtunk en dän Breef, waut hee don aun de hebräische Christen en Judäa schreef. b

3-4. (a) Waut vonne Sorjen muak Paulus sikj äwa de hebräische Christen von Judäa? (b) Woo holp Paulus dee?

³ Wuarom schreef Paulus disen Breef aun de hebräische Christen en Judäa? Woomäajlich wäajen twee Uasoaken. Ieeschtens: toom dee Moot jäwen. De mieeschte von dee wieren en dän Judengloowen oppjetrocken. De judische Gloowesleidasch  hauden sikj veleicht domm äwa dee, wäajen see Christen worden. Wuarom? Wiels de Christen hauden nich eenen Tempel, wua see kunnen Gott aunbäden; nich mol eenen Aultoa, wua see kunnen een Opfa moaken fa Gott; uk nich Priesta, waut an bedeenden. Dit wudd Christus siene Nofolja haben kunt mootloos moaken un dee wudden haben kunt schwak em Gloowen woaren (Heb. 2:1; 3:12, 14). Eenje von dee dochten veleicht mau rajcht doaräwa no, trigjtogonen no dän judischen Gloowen.

⁴ Tweedens: Paulus säd to dise hebräische Christen, daut see sikj nich aunstrenjen deeden, de niee ooda deepe jeistelje Lieren to vestonen, waut “stoakje Kost” von Gott sien Wuat es (Heb. 5:11-14). Dit wiest, daut eenje sikj noch emma aun Moses sien Jesaz hilden. Oba Paulus muak an dietlich, daut an nich kunnen aule Sinden vejäft woaren, derch de Opfa, waut daut Jesaz velangd. Doawäajen wort daut Jesaz “auntsied jestalt”. Un Paulus deed an wieda deepe Lieren ut de Schreft lieren. Paulus holp de Christen doaraun denkjen, daut see derch Jesus sien Opfa “eene bätre Hopninj” hauden, un daut see doaderch werkjlich “no Gott komen” kunnen (Heb. 7:18-19).

5. Waut mott wie von daut Bibelbuak Hebräa vestonen, un wuarom?

⁵ Paulus vetald de hebräische Breeda, wuarom daut väl mea enhilt, Jehova aus Christen to deenen, aus woo see daut ea jedonen hauden. De Judengloowen stett sikj opp daut Jesaz Moses, oba daut wieren bloos “Schautenbilda von daut waut noch komen sull. De Werkjlichkjeit es Christus selfst” (Kol. 2:17). Een Schauten wiest bloos ojjefäa, woo daut werkjelje lat. Woo de Juden Gott ieeschtemma deenden, wia bloos soo aus een Schauten, wäajen dee wudden Gott noch opp eene bätre Wajch deenen. Wie motten vestonen, daut Jehova eene Enrechtunk jemoakt haft, om ons de Sinden to vejäwen. Doaderch kjenn wie am soo deenen, aus hee daut fa rajcht talt. Well wie mol kjikjen, woo de “Schauten” (woo de Juden Gott ieeschtemma deenden) un “de Werkjlichkjeit” (woo de Christen Gott nu deenen) en daut Buak Hebräa utjelajcht woat. Doaderch woa wie bäta vestonen, waut de jeistelja Tempel es un waut wie doamet to doonen haben.

6. Fa waut brukten se daut Aunbädungszelt?

⁶ Woo daut bie de Israeliten wia. Paulus  räd en sienen Breef von daut Aunbädungszelt, waut von Moses aune 1512 v.Chr. oppjestalt wort (see daut Poat “Woo daut bie de Israeliten wia – Woo daut bie de Christen nu es”). Daut Aunbädungszelt wia een Zelt, waut de Israeliten emma metneemen, wan see von eene Städ no eene aundre trocken. Daut Aunbädungszelt brukten see fa meist 500 Joa, bat de Tempel en Jerusalem jebut wort (2. Mo. 25:8-9; 4. Mo. 9:22). Dit “Vesaumlungszelt” wia de wichtichste Städ, wua de Israeliten toopkjeemen, om Jehova Opfa to moaken un am auntobäden (2. Mo. 29:43-46). Oba daut Aunbädungszelt stald noch waut bätret väa, waut de Christen haben wudden.

7. Von wanea jeft daut dän jeisteljen Tempel aul?

⁷ Woo daut bie de Christen nu es. Daut ieeschtemmasche Aunbädungszelt wia “een Schauten . . . von daut himlische”, un daut stald Jehova sienen grooten, jeisteljen Tempel väa. Paulus säd, daut daut Aunbädungszelt “een Jlikjnis fa de jäajenwuatje Tiet es” (Heb. 8:5; 9:9, JHF). Daut bediet, daut et dän jeisteljen Tempel aul jeef, aus Paulus sienen Breef aun de Hebräa schreef. Disen Tempel jeef daut von daut Joa 29 n.Chr. aun. En dit Joa leet Jesus sikj deepen, hee wort met dän heiljen Jeist jesaulft un hee funk uk aun, aus groota Huaga Priesta en dän jeisteljen Tempel to deenen (Heb. 4:14; Apj. 10:37-38). c

8-9. Wuarom es daut bie Jesus Christus gaunz aundasch aus bie de Huage Priesta en Israel, no Hebräa 7:23-27 no?

⁸ Woo daut bie de Israeliten wia. De Huaga Priesta wia aunjestalt, fa daut Volkj bie Gott entostonen. De Israeliten äa ieeschta Huaga Priesta wia Aaron. Hee wort dan von Jehova aunjestalt, aus daut Aunbädungszelt enjesäajent wort. Oba Paulus säd: “Doa sent väle jewast, dee Priesta worden, oba wiels see storwen, kunnen see daut nich bliewen” (läs Hebräa 7:23-27). d Un wiels de Huage Priesta onvolkomne Mana wieren, musten dee uk fa äare ieejne Sinden Opfa brinjen. En disen Stekj es de groota Huaga Priesta, Jesus Christus, väl aundasch aus de Huage Priesta von de Israeliten.

⁹ Woo daut bie de Christen nu es. Jesus Christus es ons “Huagapriesta . . . em woaren Aunbädungszelt, daut Gott selfst oppjestalt haft, un nich een Mensch” (Heb. 8:1-2). Paulus säd, Jesus haft “een Priesta Aumt, daut nich opphieet”, “wiels hee eewich läft”. Un hee säd noch, daut Jesus “rein, von de Sinda aufjesondat” es, un daut hee “daut nich needich [haft], soo aus jane Huagepriesta, aule Dach ieescht fa siene ieejne Sind to opfren”. Räd wie nu mol von de Aultoaren un von de Opfa. Woo wia daut bie de Israeliten un woo es daut nu?

10. Waut stalden de Opfa väa, waut opp dän Aultoa von Koppa jemoakt worden?

¹⁰ Woo daut bie de Israeliten wia. Buten ver dän Engank von daut Aunbädungszelt wia een Aultoa, waut von Koppa jemoakt wia. Doabowen worden Tieren jeopfat fa Jehova (2. Mo. 27:1-2; 40:29). Oba dise Opfa muaken de Menschen nich gaunz frie von äare Sinden (Heb. 10:1-4). Daut en daut Aunbädungszelt emma wada Tieren jeopfat worden, stald daut Opfa väa, wuaderch de Menschen noch mol wudden gaunz friekomen von äare Sind.

11. Opp waut von Aultoa opfad Jesus sikj selfst? (Hebräa 10:5-7, 10).

 ¹¹ Woo daut bie de Christen nu es. Jesus wist, daut Jehova am no de Ieed jeschekjt haud, om sien Läwen hantojäwen un de Menschen loostokjeepen (Mat. 20:28). Doawäajen säd Jesus aus hee sikj deepen leet, daut hee jekomen wia, Jehova sienen Wellen to doonen (Joh. 6:38; Gal. 1:4). Jesus opfad sien Läwen opp eenen bilteljen Aultoa. Dis Aultoa stald Gott sienen “Wellen” väa. Jehova sien Wellen wia, daut sien Sän sien volkomnet Läwen fa de Menschen hanjeef. Jesus opfad sien Läwen “een un fa aulemol” toom deejanje veseenen, ooda dee gaunz frie von Sind to moaken, dee aun dän Christus jleewden (läs Hebräa 10:5-7, 10). Daut näakjste well wie doavon räden, waut daut väastald, waut en daut Aunbädungszelt bennen wia.

12. (a) Wäa kunn en daut Heilje nenngonen? (b) Wäa kunn en daut Aulaheilichste nenngonen?

¹² Woo daut bie de Israeliten wia. Daut Aunbädungszelt un de Tempels, waut lota en Jerusalem jebut worden, leeten ernoa äwareen von bennen. Doa wieren twee Stowen bennen: “daut heilje” un “daut Aulaheilichste”. Tweschen dise Stowen honk eene Gardien (Heb. 9:2-5; 2. Mo. 26:31-33). En daut Heilje wia een goldna Laumpenhoola bennen, een Ruakopfa-Aultoa un een Desch fa daut jeweide Broot. Bloos de Priesta, waut “enjesaulft un bestäticht” wieren, kunnen doa nenngonen, om äare heilje Oabeit to doonen (4. Mo. 3:3, 7, 10). En daut Aulaheilichste wia de goldne Bundeskjist bennen, waut daut väastald, daut Jehova doa wia (2. Mo. 25:21-22). Bloos  de Huaga Priesta kunn en daut Aulaheilichste een mol daut Joa nenngonen, aun dän Veseenungsdach (3. Mo. 16:2, 17). Jieda Joa jinkj hee doa met daut Bloot von Tieren nenn, om no Vejäwunk to froagen fa siene ieejne Sinden un fa de Sinden von daut gaunze Volkj. Lota muak Jehova daut derch dän heiljen Jeist dietlich, waut de Sachen em Aunbädungszelt väastalden (Heb. 9:6-8). e

13. Waut bediet daut Heilje un daut Aulaheilichste en daut Aunbädungszelt fa de Christen nu?

¹³ Woo daut bie de Christen nu es. Eenje von Christus siene Jinja sent met dän heiljen Jeist jesaulft worden un haben een besondret Veheltnis met Jehova. Dit sent de 144,000, waut met Jesus toop em Himmel aus Priesta deenen woaren (Opb. 1:6; 14:1). Daut Heilje von daut Aunbädungszelt bediet, daut Jehova dee aus siene Kjinja aunjenomen haft, wäarent dee noch oppe Ieed sent (Reem. 8:15-17). Daut Aulaheilichste von daut Aunbädungszelt stalt dän Himmel väa, wua Jehova wont. De Gardien, waut tweschen daut Heilje un daut Aulaheilichste honk, stalt Jesus sienen Kjarpa väa. Soo lang aus hee noch eenen fleescheljen Kjarpa haud, kunn hee nich em Himmel nennkomen un doa aus groota Huaga Priesta von dän jeisteljen Tempel deenen. Aus Jesus sienen fleescheljen Kjarpa aus een Opfa fa de Menschen hanjeef, muak hee daut mäajlich, daut aule jesaulwde Christen em Himmel nennkomen kunnen. Oba dee motten uk äaren fleescheljen Kjarpa oppjäwen, om de jeistelje Beloonunk to kjrieen (Heb. 10:19-20; 1. Kor. 15:50). Nodäm Jesus vom Doot oppjestonen wia, jinkj hee en daut Aulaheilichste von dän jeisteljen Tempel nenn, wua uk aule jesaulwde Christen nennkomen woaren.

14. Wuarom helt daut no Hebräa 9:12, 24-26 no väl mea en, woo wie Jehova en dän jeisteljen Tempel aunbäden, aus woo de Israeliten daut deeden?

¹⁴ Jehova siene Enrechtunk fa de woare Aunbädunk stett sikj opp Jesus Christus sien Opfa un opp sienen Deenst aus Huaga Priesta. Dise Enrechtunk helt väl mea en. Wuarom? De Huaga Priesta en Israel kjeem en daut Aulaheilichste nenn, waut Menschen jebut hauden, un brukt daut Bloot von Tieren, waut se jeopfat hauden. Jesus oba “jinkj em Himmel selfst nenn” – de heilichste Städ, waut daut jeft, un doa kjeem hee ver Jehova. Hee haud sien volkomnet Läwen oppe Ieed jeopfat, un daut wia sea wieetvoll. Dit Wieetvolle brocht hee ver Jehova. Soo haft hee “met sien ieejen Opfa de Sind äwatsied jebrocht” (läs Hebräa 9:12, 24-26). Derch Jesus sien Opfa kjennen ons de Sinden fa emma vejäft woaren. Daut näakjste woa wie lieren, daut wie aula Jehova en sienen jeisteljen Tempel deenen kjennen, endoont aus wie de Hopninj haben em Himmel ooda oppe Ieed to läwen.

15. Wäa deend oppem Hoff von daut Aunbädungszelt?

¹⁵ Woo daut bie de Israeliten wia. Daut Aunbädungszelt haud eenen grooten Hoff met eenen Tun doa rom, un doa schauften de Priesta bennen. Opp disen Hoff wia de groota Aultoa un de Wauschkomm, wua de Priesta sikj wauschen deeden, ea dee äare heilje Oabeit doonen kunnen (2. Mo. 30:17-20; 40:6-8). De Tempels, waut lota jebut worden, hauden twee Häwa. Daut ieeschte kjeem eena en dän Butahoff nenn, wua aulemaun Gott aunbäden kunn. Un de Priesta schauften en dän Bennahoff.

16. (a) Wäa deent en dän Bennahoff von dän jeisteljen Tempel? (b) Wäa deent en dän Butahoff?

 ¹⁶ Woo daut bie de Christen nu es. Ea de Jesaulwde em Himmel komen un doa met Jesus toop aus Priesta deenen, deenen dee tru hia oppe Ieed en dän Bennahoff von dän jeisteljen Tempel. De groote Wauschkomm halpt dee un uk aule Christen doaraun denkjen, daut see sellen een reinet Läwen fieren un em jeisteljen uk rein sennen. Oba wua deit de groote Häad, waut de Jesaulwde tru unjastett, Jehova deenen? De Apostel Johanes sach, daut see “ver dän Troon” stonen un Gott “Dach un Nacht en sienen Tempel” deenen. De groote Häad deent hia oppe Ieed en dän Butahoff von dän jeisteljen Tempel (Opb. 7:9, 13-15). Woo dankboa sent wie nich, daut Jehova ons de Jeläajenheit jeft, am en sienen grooten jeisteljen Tempel to deenen!

17. Waut vonne Opfa kjenn wie Jehova jäwen?

¹⁷ Vondoag dän Dach kjennen aule Christen Jehova Opfa brinjen, wan see äare Tiet, Krauft un waut see em tieteljen haben brucken, om am to deenen. Soo aus de Apostel Paulus to de Hebräa säd, kjenn wie “Gott emma lowen, un wan aus een Opfa. Daut meent, onse Leppen sellen am bekjanen un lowen” (Heb. 13:15). Wan wie Jehova emma ons bastet jäwen, dan wies wie, daut wie daut väl räakjnen, daut wie am deenen kjennen.

18. Äwa waut sell wie no Hebräa 10:22-25 no nich endoontich woaren, un waut sell wie kjeenmol vejäten?

¹⁸ Läs Hebräa 10:22-25. Om Enj von sienen Breef aun de Hebräa, räd de Apostel Paulus von eenje Sachen, von onsen Deenst fa Jehova, wuaräwa wie nich wellen endoontich woaren. Doa es met en to Jehova bäden, to aundre prädjen, aus Vesaumlunk toopkomen un ons unjarenaunda Moot moaken. “Un daut es wichtich, wiels de latsta Dach noda kjemt, soo aus . . . [wie] seenen kjennen”. Aum Enj von de Openboarunk säd Jehova sien Enjel twee mol: “Bäd Gott aun!” (Opb. 19:10; 22:9). De Woarheit äwa Jehova sienen grooten jeisteljen Tempel es eene deepe jeistelje Lia. Well wie dee nienich vejäten un well wie emma doaraun denkjen, waut fa een grootet Väarajcht daut es, onsen grooten Gott to deenen!