Waut Läsa weeten wellen
Eeten de Israeliten en de Wiltnis noch waut aundret aus bloos Mauna un Väajel?
De 40 Joa, waut de Israeliten en de Wiltnis wieren, eeten dee mieeschtens bloos Mauna (2. Mo. 16:35). Opp twee Sauz jeef Jehova dee uk Väajel (2. Mo. 16:12-13; 4. Mo. 11:31). Oba de Israeliten hauden doawäajen noch een poa aundre Sachen, waut dee äten kunnen.
Jehova leid sien Volkj biejlikj no eene Städ, wua daut Wota un Äten jeef, un “wua see sikj reiwen sullen” (4. Mo. 10:33). Eent von dee wia de fruchtboare Städ en Elim, wua daut “twalw Kjwalen un 70 Paulmbeem” jeef – woomäajlich Dotlen-Paulmbeem (2. Mo. 15:27). Daut Buak Plants of the Bible sajcht, daut dise Beem opp veschiedne Städen waussen kjennen, un daut dee enne Wiltnis dee Beem sent, wua de Menschen daut mieeschte von äten. Dee Beem jäwen millionende Menschen Noarunk, Fat un Schutz.
De Israeliten hilden woomäajlich uk bie de groote, fruchtboare Städ aun, waut vondoag dän Dach Feiran heet. Dise fruchtboare Städ es en de Schlucht, waut Wadi Feiran heet. Daut Buak Discovering the World of the Bible sajcht, daut dise Schlucht “130 Kilomeeta [81 Miel] lank es, un eent von de lenjste un schmokste un bekauntste Schluchten en Sinai es”. Daut Buak sajcht uk, daut wan eena 45 Kilomeeta [28 Miel] velenjd de Schlucht jeit von doa, wua dee aum Mäa naunkjemt, dan kjemt eena bat de fruchtboare Städ, waut Feiran heet. Dise Städ es rom 610 Meeta [2,000 Schoo] bowa dän Mäares-Spieejel un es 4.8 Kilomeeta [3 Miel] lank. Doa sent aulawäajen Paulmbeem un daut lat doa soo schmock, daut väle daut met dän Goaden Eden vejlikjt haben. Aul fa väl Joaren komen de Menschen doahan, wäajen daut doa dusende Dotlen-Paulmbeem jeft.
Dotlen-Paulmbeem en de fruchtboare Jäajent Feiran
Aus de Israeliten Ägipten veleeten, neemen dee Dieech un Dieechkommen un veleicht uk Jeträajd un Fat met. Oba dise Sachen woaren irjentwanea sennen aula jeworden. Dee hauden uk “sea väl Schop un Kosen un Rintvee” (2. Mo. 12:34-39). Waut von dee Tieren haben de Israeliten veleicht jeschlacht. Un waut von dee haben see woomäajlich jeopfat; mau rajcht fa faulsche Jetta (Apj. 7:39-43). a Oba wiels daut Läwen enne Wiltnis sea schwoa wia, sent woomäajlich uk väl Tieren dootjegonen. Un doch hauden de Israeliten waut Tieren, wiels daut es aun daut to hieren, waut Jehova to an säd, aus dee am ojjehuarsom wieren: “June Kjinja sellen 40 Joa Vee heeden en de Wiltnis” (4. Mo. 14:33). Doaderch hauden see woomäajlich uk Malkj un bieaun Fleesch, oba daut wia nich jenuach, daut rom dree Millionen fa 40 Joa doavon kunnen läwen bliewen. b
Woo kjrieejen de Tieren to fräten un to supen? c Daut es goot mäajlich, daut et to dee Tiet noch mea jeräajent haft un daut et doawäajen mea to fräten jeef enne Wiltnis. Daut Buak Einsichten über die Heilige Schrift, Band 1 sajcht, daut doa 3,500 Joa trigj “mea Wota wia, wua de Israeliten don wieren, aus waut doa vondoag dän Dach es. Wie weeten daut, wiels daut doa drieeje, deepe Schluchten jeft, wua ea Wota jeschält haft.” Oba doawäajen wia daut noch eene Wiltnis, waut veloten un toom grulen wia (5. Mo. 8:14-16). Wan Jehova dee nich haud derch een Wunda Wota jejäft, wudden de Israeliten met äare Tieren toop nich haben kunt äwaläwen (2. Mo. 15:22-25; 17:1-6; 4. Mo. 20:2, 11).
Moses säd to de Israeliten, daut Jehova an Mauna jeef toom äten, “om . . . [an] weeten to loten, daut de Mensch nich von Broot auleen läft, sonda daut de Mensch von aulem läft, waut ut däm Mul Gottes jeit” (5. Mo. 8:3, JHF).
a De Bibel rät von twee mol, daut de Israeliten Jehova Tieren opfren deeden enne Wiltnis. Daut ieescht mol wia dan, aus de Priesta enjesat worden un daut tweede mol wia, aus dee daut Passafast hauden. Beides wia en daut Joa 1512 v.Chr.; rom een Joa nodäm, aus de Israeliten Ägipten veloten hauden (3. Mo. 8:14 – 9:24; 4. Mo. 9:1-5).
b Meist opp Enj von de 40 Joa enne Wiltnis, neemen de Israeliten de Menschen grulich sea väl Tieren fuat, aus see met dee Kjrich jefieet hauden (4. Mo. 31:32-34). Oba dee eeten doawäajen wieda daut Mauna, bat see en daut vesproakne Launt nennkjeemen (Jos. 5:10-12).
c Wie kjennen ons dietlich moaken, daut de Tieren nich von daut Mauna freeten, wiels Jehova säd to de Menschen, daut see sikj sullen soo väl toopläsen, daut see jieda Dach to äten hauden. Jehova räd doa nich von de Tieren (2. Mo. 16:15-16).
