Ngavualewe mu 19 Mai 1940 mu dimbo dia Amioûn gu Liban. Gungima dia ivo yazonda tuayile gu Tripoli nu fami yetu, guene ngakudile. Fami yetu yakhalele nu gusuanguluga handaga akhalele mujiya Yehowa Nzambi nu akhalele gumuzumba. Tuavualewe 5, akhetu thathu mala mbadi. Ame ngakhelele mona wa suga. Mvuaji jiami jiakhalelego muhaga mbongo ha fundo dia thomo mu monyo. Mu fami yetu ndaga ya gubalega ndando yakhalele gulonguga Biblia, guya mu gudibungisa gua mu hungu nu gukuatesa athu ako ha gujiya Nzambi.

Hungu dietu diakhalele nu Aklisto avula ambiwe maji mu nyuma. Mumoshi mukatshi diawo jina dienji diakhalele Michel Aboud, muene wakhalele mutuameza gulonguga gua mukanda. Wa longugile giamatshidia gu New York, gu gisendeselo gia givo 1920 wayile mulongesa enya gu Liban giamatshidia giene. Wakhalele muthu wa thomo wa nginyishile giamatshidia guene. Ngudi muwunguluga luko luholo phangi Michel Aboud wakhalele munemesa nu luholo akhalele mukuatesa aphangi mbadi akatugile gu khalasa dia Gileade—Anne nu Gwen Beavor. Aphangi ene abuile mafuta etu akola. Ivo yavula gungima, ngakhalele nu gusuanguluga ha gudimona luko nu phangi Anne gu États-Unis. Gungima ngadimonele nji nu phangi Gwen, wakhalele wadizudile gale mu ulo nu Wilfred Gooch. Akhalele mukalagala mudimo gu Betele ya gu Londres gu Angleterre.

Tangua ngakhalele muvuala Matemue a Yehowa akhalelego  avula gu Liban. Mafumu ako a ikombelelo akhalele gutuluisa, uvi tualandudile gulongesa athu Biblia nu gikhesa giagasue. Ame muwunguluga ndaga jiko jiatubuidile.

Lusugu lumoshi ame nu phangi’ami wa mukhetu Sana tuakhalele mulongesa athu Biblia mu inzo imoshi ya etaje. Yajiya gukhala egi athu ayile muwambela muphe, hene ajile fundo tuakhalele. Wasendesele gushinga phangi’ami wa mukhetu. Wavuile khabu jiavula walutuile Sana mu escalier, Sana wabuile nu wanamenele. Muthu mumoshi watamegele maphulushi gu telefone, tangua ahetele awambelele muthu mumoshi ha gukuatesa Sana. Maphulushi akuatele muphe muene ayile nenji gu biro diawo. Tangua ahetele guene amumonele nu uta wa gusuega. Fumu wa maphulushi wamuhudile egi: “Aye udi fumu wa gikombelelo nga udi fumu wa mbundudi?”

Lusugu lumoshi tuanginyile mu bis nu aphangi a mu hungu dietu ha guya mulongesa lukuma luabanga mu dimbo diko dia gualeha. Tuakhalele getu mulongesa muabonga, uvi tangua muphe wa mu dimbo diene wavuile egi tudi mulongesa watumile athu avula ha gutuluisa. Athu ene asendesele gutusagesa, akhelele gutusonona maseso, anamesele tata. Ngudi muwunguluga luko luholo mahatshi akhalele gumubulumuga avula guphala. Wavutugile mu bis nu mama, uvi mukut’etu agasue tuasalele tuayile nu gualandula gungima nu gikenene. Ngudi muwunguluga luko tangua mama wakhalele mukungula mahatshi akhalele mubulumuga gu phala ya tata, wazuelele egi: “Yehowa atotesele, ashigo mujiya ndaga adi mukalagala.”

Lusugu lumoshi tuayile mutala aphangi’etu mu dimbo dietu dia givuadiwa. Tangua tuahetele guene tuasangele fumu mumoshi wa gikombelelo gumbodia khakha. Fumu muene wakhalele mujiya egi mvuaji jiami jiakhala Matemue a Yehowa. Ngakhalele nu Ivo 6 uvi fumu muene wakhalele mukamba gunguhana musonyi. Wanguhudile egi: “Mukunda natshi khenji wabatijiwe gale ndo?” Ngamuwambelele egi ngudi mona wazonda, hagula ngubatijiwe ngudi naye thomo gulonguga Biblia nu gukolesa gutshigina guami. Fumu muene asuangulugilego nu mvutu ngamuhanele wawambelele khakha egi ngana nemesa athu ndo.

Mene jia gikenene jiakhalelego diago jiavula. Uvi enya gu Liban avula akhala nu gisemo nu khadilo dia guyamba athu. Tualongesele athu avula lukuma luabonga, tualongugile nji Biblia nu athu avula.

Tangua ngakhalele mona wa khalasa phangi mumoshi wa yala wa muvuala wakatugile gu Vénézuéla wajile mu gifutshi gia Liban. Wakhalele muza mu gudibungisa mu hungu dietu. Wahudile phangi’ami wa mukhetu Wafa ulo. Gungima adizudile mu ulo ayile mukhala gu Vénézuéla. Wafa wakhalele musonegela tata mikanda nu gumububila hagula mukut’etu agasue tuye gu Vénézuéla. Wakhalele mutshita ngenyi handaga wakhalele muvua uhote wetu. Hene tuayile guene!

Tuahetele gu Vénézuéla mu 1953, tuakhalele gu Caracas hehi nu inzo ya prezida. Luholo ngakhalele muvuala ngakhalele musuanguluga muavula tangua prezida wakhalele mubalega nu shofere wenji mu gamiyo (voiture) ga ndando. Uvi yakhalelego  yaleba gudi mvuaji jiami ha gujidila nu gifutshi gihe-gihe, zuelelo diko, ndaga jia mu gifutshi giene, ima ya gudia nu climat. Uvi tangua asendesele “gujidila” nu gifutshi giene ndaga imoshi ya lamba yatubuidile.

Tata wakhalele genji muabonga wakhalele nu ngolo, wakhalele diago nu sante yabonga. Uvi wasendesele gukata, ndaga yene yatusagesele muavula. Khenji akatele gale ngenyi ndo. Amukuatele nu misongo ya cancer, hene amuphandele. Uvi gungima dia phoso imoshi wafuile genji.

Tuavile diago gikenene giavula, mutangua diene ngakhalele nu ivo 13. Tuakhalelego mutangiza egi tata wajiya gufua ngenyi. Tuakhalele mumona egi, tuajiyilego luko gukhala nu gusuanguluga. Matangua ako, mama wakhalele gudisagesa muavula luholo tata afuile. Uvi tuamonele egi tudi naye gulandula guya gutuama, Yehowa nji watukuatesele ha gukolesela. Tangua ngatagenesele ivo 16, ngazudile diplome gu Caracas. Ngakhalele diago mutshigina gukuatesa enya fami yami.

Phangi Rubén Araujo, wazudile diplome gukhalasa dia Gileade. Gungima wavutugile gu Vénézuéla. Wazudile phangi’ami wa mukhetu Sana mu ulo. Gungima ayile gawo gu New York. Fami yami yazudile desizio egi ngudi naye gungina université, hene ngayile gu New York. Ngayile mukhala gumbodia phangi’ami wa mukhetu. Muene nu mulumi’enji angukuatesele muavula ha gukula mu nyuma. Uvi tuakhalele nji nu aphangi avula agukula mu nyuma mu hungu dietu dia espagnol gu Brooklyn. Mukatshi diawo, ngadijiyile nu phangi Milton Henschel nu Frederick Franz. Ngakhalele musuanguluga nawo muavula, akhalele mutshita gu Betele ya gu Brooklyn.

Tangua ngakhalele mutshigina gutagenesa givo gimoshi gu université ya gu New York, ngasendesele gutangiza ndaga ngakhalele mukalagala mu monyo. Ngatangele longo dimoshi mu Inzo Yaleha ya Mutaledi, yakhalele muzuelela Aklisto anyi adi nu mafelela mu mudimo wa Yehowa. Ngatangijile nji muavula mukunda nu ndaga yene. Ngakhalele mumona nji gusuanguluga guakhalele nu avundji a njila nu ba Betelite a mu hungu dietu. Ngakhalele mutshigina gukhala gifua ene. Uvi ngakhalele khenji ngubatijiwa gale ndo. Ngakhalele mujiya egi ngudi naye guhana monyo wami gudi Yehowa. Ngatshitshile diago ngenyi, gungima ngabatijiwe mu 30 Mars 1957.

Gungima dia gubatijiwa ngasendesele gutangiza luholo ngudi naye gusendesa mudimo wa muvundji wa njila. Ngakhalele diago mutshigina gubua muvundji wa njila, uvi ngakhalele mumona egi, mbayikhala lamba. Ngadihudile egi: Luholo lutshi ngajiya gukalagala mudimo wa muvundji wa njila nu gulandula guya gu université? Tuakhalele gudisonegela mikanda nu enya fami yami ha guzuelela desizio dia gubemba université, guvutuga gu Vénézuéla ha gukalagala mudimo wa muvundji wa njila.

Mu Juin 1957 ngavutugile gu Caracas. Tangua ngahetele guene ngasangele enya fami yami mu lamba. Akhalele diago nu funu ya muthu muko mu fami ha guakuatesa nu makuta. Ngadihudile gamba: Luholo lutshi ngajiya guakuatesa? Ngahetele mudimo gu banke uvi ngakhalele diago mutshigina  gubua muvundji wa njila, handaga wene mudimo ngavutugile guene. Ngazudile desizio dia gukalagala yagasue mbadi. Ivo yavula yabalegele, ngakhalele mukalagala mudimo matangua avula gu banke, uvi ngakhalele nji muvundji wa njila. Ngakhalele nu mudimo wavula uvi ngakhalele nji nu gusuaguluga guavula!

Ngakhalele luko nu gusuanguluga guavula tangua tuadizudile mu ulo nu Sylvia, wakhalele mukhetu wawaha lume. Wakhalele muzumba Yehowa muavula, wakhalele muenya gu Allemagne. Wakatugile guene nu mvuaji jienji ha guza gu Vénézuéla. Tuavualele ana mbadi. Mun’etu wa yala Michel (Mike) nu mun’etu wa mukhetu Samira. Mutangua diene, ngakhalele nu ginemo gia gukuatesa mama, hene ajile gumbodi’etu. Ngabembele mudimo wa muvundji wa njila ha gukuatesa enya fami yami. Uvi ngalanduile gukalagala mudimo wa gulongesa nu gikhesa giagasue. Gula tuazula konje ame nu Sylvia tuakhalele mukalagala mudimo wa muvundji wa njila wa tangua diazonda.

Ndaga ngazuelela mu gisendeselo gia lumene elu, jiakalegewe tangua an’etu akhalele mungina khalasa. Ngakhalele gami diago muabonga. Athu tuakhalele mutshita nawo mudimo gu banke akhalele gungunemesa. Ngakhalele mutshigina athu agasue angujiye egi ngakhala Temue wa Yehowa. Ngatangijile ndaga ngajiya gutshita hagula athu akhale mujiya egi, ngakhala Temue wa Yehowa. Hene, ame nu mukhaji’ami tuazuelele muavula luholo tuana kalegela makuta. Tuamonele egi, gula ngabemba mudimo wami gu banke mbaanguhana makuta avula gifua luholo ana hana muthu wabembi mudimo. Tuakhalelego nu mikudi, hene tuamonele egi gula tuasombegesa ndaga mu monyo wetu. Mbatukhala nu makuta avula mbatukuatesa diago.

Yakhalelego yaleba ha guzula desizio diene. Uvi mama nu mukaji’ami angukuatesele. Ngakhalele naye gusendesa luko mudimo wa muvundji wa njila wa tangua diagasue. Ngakhalele diago nu gusuanguluga guavula, uvi mu tangua diene ndaga jiko jiatubuidile.

Lusugu lumoshi munganga watuwambelele egi Sylvia wakhalele gu vumo. Tuakhalelego mutangiza ndaga yene nga hazonda, uvi tuakhalele nu gusuanguluga guavula. Ngasendesele gutangiza desizio diami dia gubua muvundji wa njila. Ngakhalele gudihula egi: Luholo lutshi ngajiya gukalagala luko mudimo wene? Tuasombegesele matangi etu, hene tuasendesele gudilonda ha guyamba muthu muko mu fami. Uvi ngakhalele gudihula gula  mbangukhala luko nu tangua dia gukalagala mudimo wa muvundji wa njila.

Tuazuelele ndaga yene, tuazudile desizio egi ngudi naye gubua muvundji wa njila wa tangua diagasue. Mun’etu wa yala Gabriel wavualewe mu Avril 1985. Uvi mu mbeji ya Juin ya givo giene, ngabembele gukalagala mudimo gu banke. Hene, ngasendesele gukalagala mudimo wa muvundji wa njila wa tangua diagasue. Gungima ngahetele luendu lua gukalagala mudimo hamoshi nu Komite ya Filiale yetu. Uvi Betele yakhalele 80 km nu Caracas, ngakhalele naye gutshita masugu mbadi nga thathu ha guheta guene.

Betele yakhalele mu dimbo dia La Victoria, hene tuayile nu enya fami yami guene ha gukhala hehi nu Betele. Yakhadile desizio diakoma mukunda nu esue. Ngana zumba fami yami muavula, ngana guahana mersi tangua diagasue. Angukuatesele muavula diago, phangi’ami wa mukhetu Baha watshiginyile ha gubamba mama. Mike wakhalele wadizudi gale mu ulo, uvi Samira nu Gabriel akhalele khenji akatuga gale ndo gu inzo. Akhalele naye gubemba mafut’awo gu Caracas ha guya gu La Victoria. Mukaji’ami Sylvia wakhadile naye gujidila nu dimbo dia La Victoria handaga diakhalago diakoma gifua Caracas. Mukut’etu agasue tuakhalele naye guya mukhala mu inzo yazonda. Yadiago gukatuga gu Caracas ha guya gu La Victoria yakhalelego ndaga yaleba.

Uvi ndaga jiasombegesele luko. Gabriel wazudile mukhetu mu ulo, uvi Samira wakatugile gu inzo ha guya gudikhalela. Gungima, ame nu Sylvia atutamegele gu Betele mu 2007 guene tudi uu nu mangino. Mun’etu wa thomo Mike udi mukulu, wana kalagala mudimo wa muvundji wa njila hamoshi nu mukaji’enji Monica. Gabriel nji udi mukulu, muene nu mukaji’enji Ambra ana khala gu Italie, Samira udi muvundji wa njila, wana khala nji volontere gu Betele (télévolontaire).

Ngazudile ba desizio akoma mu monyo wami. Ngushigo nu gikenene nga hazonda. Ngudi nu gusuanguluga luholo ngazudi ba desizio ene agasue. Ngudi nji nu gusuanguluga mukunda nu ndaga jiagasue ngana kalagala mu mudimo wa Yehowa. Mu ivo eyi yagasue yabalega, ngakotelese egi gukhala nu ufuta wakola nu Yehowa gudi nu ndando yavula. Desizio diagasue tudi mutshigina guzula ikhale diakoma nga diazonda, muene wajiya gutuhana guhuima ‘guabalega ndaga jiagasue athu ajiya gukotelesa.’ (Fili. 4:6, 7) Ame nu Sylvia tuana suanguluga gukalagala mudimo gu Betele, tuana jiya nji egi Yehowa washimbigile ba desizio tuazudile handaga tuakhalele gumuhaga tangua diagasue ha fundo dia thomo mu monyo wetu.