Ndeye fundo didi milonga

Ndeye gu mito ya milonga

Mihu Yana Guhula Athu ana Gutanga Mikanda Yetu

Mihu Yana Guhula Athu ana Gutanga Mikanda Yetu

Fundo dia gunginyila dia tempelo ya Salomo diakhalele nu bametre guvula gutshi?

Fundo dia gunginyila diakhalele mukuatesa ha gungina ha Fundo dia Gijila dia tempelo. Biblia Gubalumuna gua Mavu Ahe-ahe yazolewe gutuama dia givo 2023 yana zuela egi: “Gutuama dia fundo dia gunginyila guakhalele guleha bakude 20, guakhalele gukoma gumoshi nu inzo, guakhalele guleha 120.” (2 Gudi. 3:4) Biblia jiko jiana zuela egi fundo dia gunginyila diakhalele nu “bakude 120” yakotelesa egi yakhalele nu ulehelo wa bametre 53!

Uvi Biblia Gubalumuna gua Mavu Ahe-ahe ya Anglais yazogele mu 2023 yana zuela mukunda nu fundo dia gunginyila mu tempelo ya Salomo egi: “Yakhalele nu ulehelo wa bakude 20,” nga ndo yakhalele hehi nu bametre 9. a Tutadilenu ndaga jiazonda jiatutumine ha gukalagala usombegeshi wene.

Mukanda wa 1 Mafumu 6:3 ushigo muhana ulehelo wa fundo dia gunginyila. Mu verse eyi, Yelemiya wasonegele phamba ukomelo nu ulehelo ya fundo dia gunginyila dia tempelo, gasonegelego gitala giayo. Uvi mu mukhapho walandula, wahanele ukoteleshi wa ima iko yavula yakhalele mu tempelo. Mukatshi dia ima yene muakhalele nu Kianga nu utadi wa guzoza nu phusu-phusu 10 nu makunji mbadi a kuivre akhalele a gumagesa hanze ya fundo dia gunginyila. (1 Maf. 7:15-37) Gula fundo dia gunginyila diakhalele diago nu ulehelo wa bametre 50, mukunda natshi Yelemiya gatangelego gitala giayo? Ikhale tangua enya Yuda ako ajile musonega ivo yavula gungima, amoneselego egi fundo dia gunginyila diakhalele dialeha gubalega mafundo ako a tempelo ya Salomo.

Enya ndunge ana tshigina ndo egi ibayi ya tempelo yakhalele nu ngolo jia gukuata fundo dia gunginyila dinyi diakhalele nu ulehelo wa bakude 120. Jinzo jia mu tangua dikulu jiakhalele mutungiwa nu maseso aleha nu babrike gifua luholo mifulo ya tempelo ya Egypte yatungiwe. Jinzo jiene jiakhalele jiakoma gu mbongo, guthunda jiazonda uvi jialeha. Uvi tempelo ya Salomo yakhalelego ngenyi. Enya ndunge ana zuela egi ibayi yenji yakhalelego nu bakude avula gubalega 6 nga ndo yakhalele bametre 2,7. Muenya ndunge mumoshi mu jina dia Theodor Busink wasugishile nu mbimbi eji: “Ha gutadila gibayi gia mukatshi gia mufulo wa tempelo, fundo dia gunginyila diakhalelego nu ulehelo wa bakude 120.”

Yajiya gukhala egi mbimbi jiazudiwe mu mukanda wa 2 Gudilanduluila 3:4 jiazudiwego muabonga. Ikhale mu ba manuscrits ako a mu tangua dikulu akhalele mumonesa egi fundo dia gunginyila mu tempelo diakhalele nu ulehelo wa “120” mu verse eyi, uvi mikanda iko nji yatagana ha gushila mutshima gifua Codex Alexandrinus yazogele mu siekle ya thano nu Codex Ambrosianus yazogele mu siekle ya 6, yakhalele muzuela egi fundo dia gunginyila mu tempelo diakhalele nu ulehelo wa “bakude 20.” Yajiya gukhala egi mukunda natshi musonegi owu wajimbidile hasonegele muene egi “120”? Mbimbi “lukhama” nu mbimbi “kude” idi luholo lumoshi nu mbimbi ya Hebelu ya sonegewe mu verse yene. Yajiya gukhala egi yene ndaga yatumine musonegi muene ha gusonega egi “lukhama” ha fundo dia “kude.”

Idi yadiago egi ikhale tuana tshita ngolo ha gukotelesa ima eyi yagasue yakhalele mu tempelo ya Salomo, uvi tuana kamba thomo gujiya ndaga tempelo yene yakhalele mumonesa. Yakhalele mumonesa tempelo yakoma ya mu nyuma. Tuana suanguluga muavula luholo Yehowa watamegele akombeledi enji agasue ha gumukombelela mu tempelo yene!​—Heb. 9:11-14; Gumo. 3:12; 7:9-17.

a Mbimbi goshi’a diyiji idi mumonesa haphelo egi “ba manuscrits ako a mu tangua dikulu akhalele agusonega egi ‘120,’ uvi ba manuscrits ako nu Biblia jiko jiakhala jia gusonega egi ‘20 kude.’”