MSOLO 23
“Bveserani mawu yangu yodziteteza”
Paulo adateteza chonadi pamaso pa gulu yachiwawa komasoti pamaso pa Tiribunali Ikulu ya Ayuda
Nkhani mweyi yachokera pa Machitidwe 21:18–23:10
1, 2. Ndawa chani ntumi Paulo adayenda ku Yerusalemu ndipo adagumana na mabvuto yaponi padafika kumuko?
PAULO adafika pomwe ku Yerusalemu ndipo ambafamba m’mimsewu yang’onoyang’ono momwe mweze wanthu azinji. Kwa magole yazinji thaundi ya Yerusalemu, yenze likulu yapadziko yose ya wanthu omwe angatumikira Yahova ndipo wanthu wa mu thaundi momu angamekera maninge ndawa ya mbiri mweyi. Paulo ambadziwa kuti Akhrisitu azinji wa mu thaundi momu ambakhulupirira maninge Chilamulo cha Mose, ndipo vimbawachupa kuchinja kuti ayambe kutewedza njira yamanjemanje yomwe Yahova angapfunzisira wanthu wake. Patogolo pake, pa nthawe yomwe Paulo wenze ku Efeso, adaganizira vakuti ayende ku Yerusalemu na cholinga chofuna kukawathandiza Akhrisitu wakumuko. Sikuti ambandofuna kukawapasa vinthu vodekana pa moyo neye, koma ambafuna pomwe kukawathandiza kuti ambaone vinthu moyenera. (Mac. 19:21) Iye alibe kuchinja maganizo mwaya podiya kuti ambadziwa kuti akagumane na vinthu vogopsya.
2 Ko Paulo adagumana na mabvuto yaponi ku Yerusalemu? Mabvuto yanango yomwe adagumana nayo, yadachokera kwa ateweri wa Khrisitu omwe adasokonezeka na mphekesera yabodza yonena va Paulo. Ndipo mabvuto yakulu maninge yadachokera kwa azondi wa Khrisitu. Wanthu mwawo adamunamizira Paulo pa vinthu vizinji, adamumenya komasoti adamugopsya kuti amuphe. Mabvuto yose mwaya yadapereka mwayi kwa Paulo kuti ayankhule mawu yodziteteza. Vomwe Paulo adachita poonesa kudzichepesa, kulimba ntima komasoti chikhulupiriro pakugwebana na mabvuto yose mwaya, ni chitsanzo chabwino maninge kwa Akhrisitu ntsiku zino. Naboni tione momwe Akhrisitu angatewedzere chitsanzo mwechi.
“Adayamba kutamanda Mulungu” (Machitidwe 21:18-20a)
3-5. (a) Ko Paulo padafika ku Yerusalemu adagumana na mbani, ndipo adakambirana chani? (b) Ko pana mpfundo ziponi zomwe tinkupfunzirapo tikaganizira nsonkhano womwe Paulo adachita na akulu wa ku Yerusalemu?
3 Paulo na anzake wale padafika ku Yerusalemu, mangwana yake adayenda kukagumana na akulu. Palibe ntumi aliyese yemwe adatomolewa pa nkhani mweyi ndawa panango pa nthawe mweyi atumi wose enze adayenda kukatumikira ku madera yakutali. Koma yemwe wenzepo wenze Yakobo m’bale wake wa Yesu. (Agal. 2:9) Vinkuoneka kuti Yakobo ni yemwe angatsogolera pomwe “akulu wose”adagumana na Paulo.—Mac. 21:18.
4 Paulo adawapasa moni akulu mwawo ndipo patsogolo pake adayamba “kuwafotokozera mwevenzere vomwe Mulungu adachita pakati pa wanthu wamakhaindi yanango pangachita utumiki wake.” (Mac. 21:19) Abale mwawo adalimbikisiwa maninge padabva vimwevi. Nasembo ntsiku zino tilimbikisiwa maninge tikabva momwe basa inkuyendera patsogolo m’madziko yanango.—Miy. 25:25.
5 Pomwe adauziwa vimwevi, Paulo adawauza pomwe va mphaso zomwe adabweresa kuchokera ku Europa. Abale mwawo adakondwa komasoti adatembeja maninge padaona kuti abale wawo wamadera yakutali, achawakonda na kuwaganizira maninge. Ndipomwapa ni vosadabwisa kuti akulu mwawo “adayamba kutamanda Mulungu.” (Mac. 21:20a) Ntsiku zinombo Akhrisitu omwe ankupirira mabvuto yakulu ninge matsoka panango matenda yakulu alimbikisiwa, Akhrisitu anzawo akambawathandiza komasoti akambawalimbikisa.
Azinji okhulupirira ndipo wose mwawa ni “odzipereka pankhani yotewedza Chilamulo” (Machitidwe 21:20b, 21)
6. Ko Paulo adabva va bvuto iponi yomwe yenze ku Yudeya?
6 Patsogolo pake akulu mwawo adauza Paulo kuti pana bvuto inango mu Yudeya yomwe idayamba ndawa ya mphekesera yofotokoza va iye, iwo adati: “M’bale, ko ukuwona kuwanda kwa okhulupirira omwe ali pakati pa Ayuda? Wose mwawa ni odzipereka pankhani yotewedza Chilamulo. Koma iwo adabva mphekesera yakuti iwepo wakhala unkupfunzisa Ayuda wose omwe ali pakati pa wanthu wa makhaindi yanango kuti aleke kutewedza Chilamulo cha Mose. Ati unkuwauza kuti osati ambachite mdulidwe wa wana wawo komasoti osati ambatewedze miyambo yomwe takhala tinkuyatewedza kuchokera kalekale.” a—Mac. 21:20b, 21.
7, 8. (a) Ko Akhrisitu azinji wa ku Yudeya enze na maganizo yaponi yophonyeka? (b) Ndawa chani tingalewelini kuti Akhrisitu mwawo enze wa m’patuko?
7 Ndawa chani Akhrisitu azinji angangingimira Chilamulo cha Mose podiya kuti pa nthawe mweyi penze padapita magole yoposha 20 Chilamulo mwecho pachidaleka kuphatisiwa basa? (Akol. 2:14) Mu 49 EC atumi na akulu omwe adasonkhana ku Yerusalemu adatumiza kumipingo kalata yofotokoza kuti, Akhrisitu wose wamakhaindi yose achadekalini kuchitiwa mdulidwe komasoti kutewedza Chilamulo cha Mose. (Mac. 15:23-29) Koma kalata mwiyo iribe kutomola Akhrisitu wa Chiyuda ndipo azinji mwa wanthu mwawo alibe kubvesa mpfundo yakuti Chilamulo cha Mose chinkuphatalini pomwe basa.
8 Ko Ayuda mwawo enze osadekana kukhala Akhrisitu ndawa yakuti enze na maganizo yophonyeka ? Neye. Sikuti iwo enze ninge wanthu omwe pakuyamba ambatumikira milungu yabodza ndipo ankupitiriza kutewedza miyambo ya chipembedzo chawo choyambirira. Komasoti Yahova ni yemwe adapereka Chilamulo chomwe Akhrisitu wa Chiyuda mwawo angachiwona kuti ni chodekana maninge. Mu Chilamulo mwechi mwenze mulibe mpfundo iriyose yophonyeka panango yochokera kwa Satana. Kundoti Chilamulo mwecho chenze chobverana na pangano yakalekale, koma Akhrisitu enze na pangano inyowani. Koma nthawe mweyi Akhrisitu chaiwo angadekanalini kutewedza miyambo yobverana na pangano ya Chilamulo ndawa pangano mweyo yenze idaleka kuphatisiwa basa. Akhrisitu wa Chiheberi omwe ambangingimira Chilamulo mwecho, alibe kubvesa kuti ankufunika kuleka kutewedza miyambo yobverana na pangano ya Chilamulo ndawa manje enze na pangano inyowani. Iwo ambaonesa kuti ambathembalini mpingo wa Chikhrisitu ndipo ambafunika kuchinja maganizo yawo, kuti abverane na mpfundo zinyowani zomwe Mulungu adawaonesa zolewa va pangano ya Chilamulo. b—Yer. 31:31-34; Luka 22:20.
“Mphekesera zomwe adabva pankhani ya iwepo nkundokunamizira” (Machitidwe 21:22-26)
9. Ko Paulo angapfunzisa chani pa nkhani ya Chilamulo cha Mose?
9 Manje tani mphekesera zakuti Paulo ankupfunzisa Ayuda omwe enze pakati pa wanthu wamakhaindi yanango, kuti ayi kuti ambachite mdulidwe panango kuchita mdulidwe wana wawo na kutewedza miyambo yomwe akhala ankuyatewedza kuyambira kalekale? Paulo wenze ntumi wa wanthu wamankhaindi yanango, ndipo iye adapitiriza kuwapfunzisa mpfundo yomwe bungwe yotonga idagamula yakuti ayi kuti ambatewedze Chilamulo. Iye adaonesa bwinobwino kuti wanthu omwe ambalimbikisa Akhrisitu wamakhaindi yanango kuti ambachitiwe mdulidwe komasoti ambatewedzere Chilamulo cha Mose, enze na maganizo yophonyeka. (Agal. 5:1-7) Paulo adalalikira pomwe ntontholo wabwino kwa Ayuda wa mu thaundi iriyose yomwe iye angayenda. Iye adawafotokozera pomwe wanthu wachidwi kuti impfa ya Yesu, idamalisa Chilamulo komasoti kuti munthu angakhale olungama ndawa ya chikhulupiriro osati kutewedza Chilamulo.—Aro. 2:28, 29; 3:21-26.
10. Ko Paulo adaonesa tani kuti angalemekeza maganizo ya anango pa nkhani ya Chilamulo komasoti kuchita mdulidwe?
10 Koma Paulo adaonesa kuti angawabvesa wanthu omwe ambatewedza miyambo yanango ya Chiyuda, ninge kupewa kuphata basa pa ntsiku ya Satade panango kupewa kudya vakudya vinango. (Aro. 14:1-6) Ndipo iye alibe kuikha malamulo yokhudza mdulidwe. Mwakulinganiza, Paulo adamuchita mdulidwe Timoteyo pakusafuna kukhumudwisa Ayuda omwe ambadziwa kuti ababa wake enze Agiriki. (Mac. 16:3) Munthu aliyese wenze na ufulu wosalula kuchitiwa mdulidwe panango neye, ndawa yake Paulo adauza Agalatiya kuti: “Ndawa peno munthu ni wobverana na Yesu Khrisitu, kuchitiwa mdulidwe panango kusachitiwa mdulidwe kukhala kulibe basa. Koma chofunika maninge ni kukhala na chikhulupiriro chomwe chionekera powonesa chikondi.” (Agal. 5:6) Koma kwenze kuphonya kuti munthu achite mdulidwe potewedza Chilamulo panango pakuganiza kuti mwevi ni vodekana kuti ambakondewe na Yahova ndawa omwe angachita vimwevi angaonesa kuti alibe chikhulupiriro.
11. Ko akulu adapereka malangizo yaponi kwa Paulo, ndipo iye angafunika kuchita chani kuti abvere malangizo mwawo? (Onani pomwe mawu ya mnyantsi.)
11 Akhrisitu wa Chiyuda adakalipa maninge podiya kuti mphekesera zomwe adabva zenze zabodza. Pamwapo akulu adamupasa malangizo Paulo kuti: Tiri nawo amuna 4 omwe adachita polomisi. Utenge wanthu mwawa ndipo ukachite nawo mwambo wa kudzichenesa. Uwalipire vose vofunika kuti agere tsitsi yawo. Ukachita teno, aliyese adziwe kuti mphekesera zomwe adabva pankhani ya iwepo nkundokunamizira. Adzawone kuti unkuchita vinthu motewedza dongosolo nakuti usunga Chilamulo.” c—Mac. 21:23, 24.
12. Ko Paulo adawonesa tani kuti wenze wokonzeka kuchinja komasoti kubvera malangizo ya akulu wa ku Yerusalemu?
12 Paulo adakakwanisa kuwuza akulu mwawo, kuti mphekesera zomwe adabva izo zenze zilibe bvuto, koma Akhrisitu wa Chiyuda mwawo omwe ambangingimira maninge Chilamulo cha Mose, ni omwe enze na bvuto. Koma iye wenze wofunisisa kuchinja kuti abverane na vinthu vose vomwe akulu adamuwuza kuti achite peno vinthu mwevo vidakachitisalini kuphwanya mpfundo za Mulungu. M’mambuyo umu, iye adanemba kuti: “Kwa Ayuda nidakhala ninge Muyuda, kuti nithandize Ayuda. Kwa wanthu wotewedza Chilamulo, nidakhala ninge wotewedza Chilamulo kuti nithandize wanthu wotewedza Chilamulo, podiya kuti nitewedzalini Chilamulo.” (1 Akor. 9:20) Pankhani mweyi Paulo adachita vinthu mobverana na akulu wa ku Yerusalemu ndipo adakhala “ninge otewedza Chilamulo.” Pochita vimwevi iye adatipasa chitsanzo chabwino maninge. Pamwapa iye adatipasa chitsanzo chabwino tsiku zino kuti timbabvere akulu ndipo ayi kuti timbaumilire kuchita vinthu vomwe isepano tinkufuna.—Aheb. 13:17.
Paulo adagonjesa chirichose chosabverana na mpfundo za m’Malemba. Ko imwepo muchitambo teno?
“Afunikalini kukhala na moyo!” (Machitidwe 21:27–22:30)
13. (a) Ndawa chani Ayuda anango adayambisa chipiringu nkachisi? (b) Ko Paulo adapulumusiwa tani?
13 Vinthu vilibe kumufambira bwino Paulo ku kachisi ndawa kwenze kudasala ntsiku zing’onong’ono kuti amalize vinthu vose vobverana na polomisi ya amuna wale, Ayuda ochokera ku Ásia adamuwona. Ayuda mwawo adayambisa chipiringu ndipo adamunamizira kuti adabweresa wanthu wa makhaindi yanango nkungena nawo nkachisi. Adayamba kumumenya maninge mwakuti nkulu wa masocha ya Aroma adakaleka kungenererapo adakaphewa. Koma nkulu wa masocha muyo adamutenga nkumufungira mu djeri. Kuyambira ntsiku mweyo, padapita magole yanayi kuti Paulo amasuliwe. Podiya kuti nkulu wa masocha muyo adateteza Paulo nthawe mwiyo, mabvuto yomwe adakagumana nayo pa ntsiku mweyo yenze yakanati yamala. Iye adawabvunza kuti afotokoze ndawa yake adamumenyera Paulo. Iwo adandolewa vinthu vosiyanasiyana mokuwa ndipo nkulu wa masocha muyo alibe kubva chirichose. Vinthu vidashupa maninge mwakuti masocha yadachita kumutakula Paulo nkumuchosa pamwapo. Paulo na masocha ya Chiroma yale padasala pang’ono kungena mu mpanda momwe mwenze masocha, iye adauza nkulu wa masocha ule kuti: “Pulizi nikukukumbirani, nibvumizeni niyankhule kwa wanthu awa.” (Mac. 21:39) Iye adabvuma ndipo Paulo adayankhula mawu yoteteza chikhulupiriro chake molimba ntima.
14, 15. (a) Ko Paulo adafotokoza chani kwa Ayuda? (b) Ko nkulu wamasocha ya Aroma adatewedza njira ziponi pakufuna kudziwa chomwe chidakalipisa Ayuda?
14 Paulo adayamba na mawu yakuti: “Manje nibvesereni mawu yangu yodziteteza.” (Mac. 22:1) Iye adayamba kuyankhula na wanthu mwawo mu Chiheberi ndipo vimwevi vidawachitisa kuti abvesere. Iye adafotokoza mowona ntima ndawa yake adakhala nteweri wa Khrisitu. Pakuchita vimwevi, Paulo adatomola mwabuya mpfundo zomwe Ayuda mwawo adakakwanisa kufagafaga peno adakafuna kuchita vimwevo. Mwakulinganiza, iye adalewa kuti adapfunzisiwa na Gamaliyeli komasoti ambadzudza ateweri wa Khrisitu ndipo wanthu anango omwe enze pa gulu mwapo ambadziwa vimwevi. Koma pomwe enze paulendo oyenda ku Damasiko, iye adaona masomphenya ya Khrisitu yemwe wenze adamukisiwa ndipo adayankhula naye. Wanthu omwe enze na Paulo paulendo muyo nawombo adaona kugaka kwa masophenya mwayo komasoti adabva mawu yochokera kudzulu, olo kuti alibe kubvesa tanthauzo yake. (Mac. 9:7; 22:9) Patsogolo pake anzake mwawo adachita kumuphata djanja pakuyenda ku Damasiko ndawa masomphenya mwayo yadamuchisa khungu. Padafika ku Damasiko munthu munango dzina yake Hananiya yemwe Ayuda wa mu dera mwiyo ambamudziwa bwino, adathandiza Paulo kuti ayambepomwe kuona.
15 Paulo adapitiriza kufotokoza kuti padabwerera ku Yerusalemu, Yesu adaonekera pomwe kwa iye nkachisi. Padandolewa vimwevi, Ayuda mwawo adakalipa maninge nkuyamba kukuwa kuti: “Munthu moyu afunikalini kugumanika pomwe padziko yapasi! Afunikalini kukhala na moyo!” (Mac. 22:22) Pakufuna kuteteza Paulo, nkulu wamasocha ule adamutenga nkuyenda naye ku mpanda kwawo. Pofunisisa kudziwa chomwe chidachitisa Ayuda kukalipira Paulo, nkulu wa masocha adalamula kuti wanthu amubvunze mibvunzo uku ankumukwapula. Pamwapa Paulo adagumanirapo mwayi wophatisira basa malamulo ndipo adalewa kuti iye ni nzika ya Aroma. Ntsiku zinombo, wanthu omwe ankutumikira Yahova aphatisira basa malamulo ya dziko yawo pakuteteza chikhulupiriro chawo. (Onani bokosi yakuti: “ Momwe malamulo ya Aroma yambathandizira nzika zawo,” pa tsamba 210 komasoti na yakuti: “ Mboni za Yahova zidamenyera ufulu awo M’matiribunali,” pa tsamba 212.) Padandobva kuti Paulo wenze nzika ya Aroma, nkulu wamasocha ule adazindikira kuti angadekana kugumana njira inango yomubvunzira vomwe vidachitika ivo. Mangwana yake iye adamuyendesa Paulo ku Tiribunali Ikulu ya Ayuda.
“Inepano ndine Mfalisi” (Machitidwe 23:1-10)
16, 17. (a) Fotokozani vomwe vidachitika Paulo padayamba kuyankhula mu tiribunali ikulu ya Ayuda. (b) Padamenyewa, ko Paulo adapereka chitsanzo chabwino chiponi pa nkhani ya kudzichepesa?
16 Pakuyamba kuyankhula mawu yake yodziteteza mu Tiribunali Ikulu ya Ayuda, Paulo adalewa kuti: “Wanthu imwe, abale wangu, nachita vinthu mosashupiwa na chikumbuntima changu pamaso pa Mulungu mpakana lero.” (Mac. 23:1) Padandomaliza mawu mwaya alibe kukwanisa kumaliza kuyankhula. Nkhani mweyi ichati: “Hananiya nkulu wa antsembe padabva vimwevi, adalamula wanthu omwe enze adaimirira naye pafupi kuti amumenye pakamwa.” (Mac. 23:2) Imweyi yenze nkhanza ikulu maninge. Komasoti vidaonekeratu kuti mulandu moyu ulibe kutongewa mwachilungamo ndawa vomwe adamuchitira vinkuonesa kuti angaona kuti iye ni wabodza. Ndipomwapa nivosadabwisa kuti Paulo adati: “Uti uwone, Mulungu akulange, chipupa chopintali iwe, koma chodzongeka nkati. Wakhala pamwapo kuti uniweruze motewedza Chilamulo, manje unkuphwanya pomwe Chilamulo mwicho pakulamula kuti animenye?”—Mac. 23:3.
17 Wanthu anango omwe enzepo adadabwa, osati ndawa ya kumenyewa kwa Paulo, koma ndawa ya vomwe iye adanena. Iwo adamubvunza kuti: “Ko unkunyoza nkulu wa antsembe wa Mulungu?” Podawira, Paulo adawapasa pfunziro yabwino pa nkhani yakudzichepesa komasoti kulemekeza chilamulo. Iye adati: “Abale, nilibe kudziwa kuti ni nkulu wa antsembe. Ndawa Malemba yanena kuti: ‘Wotonga wanthu wa ntundu wako ayi kumuyankhulira mawu yoipa.’” d (Mac. 23:4, 5; Eks. 22:28) Manje Paulo adasankhula njira inango yoyankhula nawo. Padaona kuti oweruza wa mu Tiribunali Ikulu ya Ayuda enze Afarisi na Asaduki, iye adati: “Wanthu imwe, abale wangu, inepano ndine Mfalisi, mwana wa Afalisi. Pano ninkuweruziwa ndawa ya chidikhiro chakuti wakufa adzamuke.”—Mac. 23:6.
Molingana na Paulo, isembo tiyankhula na wanthu wa vipembedzo vinango, tichatomola mpfundo zomwe iwo abverana nazo
18. Ndawa chani Paulo adalewa kuti iye ni Mfalisi ndipo tingaphatisire tani basa njira imweyi pakukambirana na wanthu anango?
18 Ndawa chani Paulo adanena kuti iye ni Mfalisi? Ndawa yakuti iye wenze “mwana wa Mfalisi,” kutanthauza kuti iye adachokera m’banja ya Mfalisi. Pakuchita vimwevi wanthu azinji ambamuwona kuti ni Mfalisi. e Koma ko ndawa chani Paulo adabverana na vomwe Afalisi angakhulupirira vakuti wakufa adzamukisiwe? Afalisi ambakhulupirira kuti munthu ana mzimu womwe ukufalini munthu muyo akafa, komasoti kuti mizimu ya wanthu olungama idzabwererepomwe m’mathupi mwa wanthu ndipo wanthu mwawo adzakhale pomwe na moyo. Koma Paulo angakhulupiriralini vimwevi. Iye angakhulupirira kuti wakufa adzamukisiwe ninge momwe Yesu angapfunzisira. (Yoh. 5:25-29) Koma Paulo angabverana na Afarisi pa mpfundo yakuti wanthu omwe adamwalira adzakhalepomwe na moyo. Vimwevi ni vosiyana na vomwe Asaduki angakhulupirira. Tingatewedzere njira imweyi tikambakambirana na wanthu wa vipembedzo vinango omwe akhulupirira kuti Mulungu aliko. Tingafotokoze kuti isepanombo tikhulupirirambo Mulungu ninge imwepo. Shuwadi, iwo akhulupirira kuti kuna milungu yatatu mwa mulungu m’bodzi, koma isepano tikhulupirira Mulungu wotomolewa m’Baibolo. Koma tose tikhulupirira kuti Mulungu aliko.
19. Ndawa chani nsonkhano wa oweruza wa mu Tiribunali Iikulu ya Ayuda udamala na chipiringu?
19 Vomwe Paulo adalewa vidachitisa kuti Tiribunali Ikulu ya Ayuda igawanike. Nkhani mweyi ichati: “Padabwera chisokonezo chikulu ndipo alembi anango wamu gulu ya Afalisi adayimirira nkuyamba kumutsutsa mwakukalipa kuti: ‘Tinkugumanalini chophonyeka chirichose mwa munthu moyu. Koma mzimu panango mngelo wayankhula naye.’” (Mac. 23:9) Asaduki omwe angakhulupirirarini kuti kuli angelo angabvumalini mpfundo yakuti mngelo adayankhula na Paulo! (Onani bokosi yakuti: “ Asaduki na Afalisi,” pa tsamba 214.) Pomwe vidachitika vimwevo chiwawa chidakula maninge mwakuti masocha ya Aroma yadabwera pomwe kudzamupulumusa ntumi moyu. (Mac. 23:10) Koma sikuti mabvuto ya Paulo yadamalira pamwapa neye. Ko chidamuchitikira ni chani? Tibve vizinji mu msolo unkubwera.
a Pakuti penze Akhrisitu azinji wa Chiyuda, panango penze mipingo yazinji yomwe yambasonkhana mu nyumba za abale.
b Payadapita magole yanganani, ntumi Paulo adanemba kalata yoyenda kwa Aheberi, ndipo adaonesa kuti pangano inyowani ni yoposha pangano yakalekale. Mu kalata mweyo iye adawoneseratu kuti pangano inyowani idamalisa pangano yakalekale. Paulo adalewa mpfundo yophata ntima, yomwe Akhrisitu wachiyuda adakaiphatisira basa pakudawira Ayuda anzawo omwe angangingimira Chilamulo cha Mose. Koma mpfundo za mphanvu zomwe iye adalewa zidalimbikisa chikhulupiriro cha Akhrisitu anango, omwe pakuyamba angangingimira Chilamulo cha Mose.—Aheb. 8:7-13.
c Mashasha yanango achalewa kuti amuna mwawo adachita polomisi ya M’naziri. (Num. 6:1-21) Shuwadi kuti Chilamulo cha Mose chenze na mpfundo zolewa va polomisi yomwe enze idalekewa kuphatisiriwa basa. Koma, Paulo adaganiza kuti palibe chophonyeka chirichose peno amuna mwawo adachita vomwe adapolomisa Yahova. Ndipomwapa penze palibe bvuto iriyose peno iye adakawalipirira vose vodekana komasoti kutewerana nawo. Tinkudziwalini kuti wanthu mwawo adachita polomisi iponi, koma vinkuoneka kuti Paulo alibe kuwathandiza wanthu mwawo kuti apereke tsembe za nyama (ninge momwe Anaziri angachitira) ndawa angadziwa kuti ntsembe za nyama zingacheneselini munthu pakumuchosera machimo. Ntsembe yangwiro ya Khrisitu idachitisa kuti ntsembe za nyama zikhale zilibe mphanvu yochosa machimo. Ndipo tinkukhulupirira kuti Paulo alibe kubvuma kuchita chirichose chosabverana na chikumbuntima chake.
d Anango adanena kuti Paulo wenze na bvuto ya maso yomwe idamukangisa kudziwa nkulu wa antsembe. Panango penze padapita nthawe itali maninge kundoti chokeni ku Yerusalemu, mwakuti ambadziwalini nkulu wa ntsembe yemwe wenzepo pa nthawe mwiyo. Panango Paulo ambakwanisalini kuona bwinobwino munthu yemwe adalamula kuti iye amenyewe, ndawa penze wanthu azinji.
e Mu 49 EC, pomwe atumi na akulu adakambirana peno nikodekana kuti wanthu wa makhaindi yanango, ambatewedzere Chilamulo cha Mose panango neye. Akhrisitu anango omwe enzepo “adadziwika kuti enze mu gulu ya wanthu wa mpatuko ya Afalisi” ndipo adakhala Akhrisitu. (Mac. 15:5) Vinkuwoneka kuti Akhrisitu mwawa ambadziwika kuti ni Afalisi.
