1, 2. Ko kulambiza kuti wanthu wa Mulungu aleke kulalikira ntontholo wabwino kudathandiza tani kuti ntontholo muyo ufalikire kumadera yanango yakutali mu nthawe ya Atumi?

 AKHRISITU adayamba kudzudziwa maninge ndipo Saulo wenze m’bodzi mwa wanthu omwe ambadzudza “mpingo mwankhanza.” (Mac. 8:3) Opfunzira wa Yesu adathawa, ndipo panango anango ambakumbuka kuti cholinga cha Saulo chofuna kumalisiratu Chikhrisitu chidakakwanirisika. Koma kumwazikana kwa Akhrisitu mwawa kudachitisa kuti pachitike vinthu vinango vomwe ambavidikhiralini. Ko ni chani chidachitika?

² Akhrisitu omwe adamwazikana wale adayamba ‘kulalikira ntontholo wabwino’ kumadera komwe adathawira. (Mac. 8:4) Vimwevi ni vopasa chidwi. Wanthu wa Mulungu wale alibe kuleka kufalisa ntontholo wabwino ndawa yodzudziwa. M’malo mwake, kudzudziwa kwawo kule kudachitisa kuti ntontholo ufalikire. Wanthu omwe angadzudza na kubalalisa Akhrisitu wale mosadziwa adathandizira kuti basa ya Ufumu ifike kumadera yakutali. Mu ndime zomwe ziri kutsogolo uku zionese kuti vimwevi vinkuchitikambo ntsiku zino.

3. (a) Ko Filipo wenze mbani? (b) Ndawa chani wanthu azinji enze akalibe abvako ntontholo wabwino, ndipo ko Yesu wenze adaleweratu kuti chidzachitike ni chani kudera mweire?

³ M’bodzi mwa opfunzira omwe “adamwazikana wenze Filipo.” a (Mac. 8:4; wonani bokosi yakuti:  “Filipo ‘wenze mulaliki,’” pa tsamba 59.) Iye adayenda ku thaundi yaku Samariya komwe wanthu azinji enze akanati kubvako ntontholo wabwino. Wanthu azinji enze akanati kubvako  ntontholo wabwino ndawa yakuti, pa nthawe inango Yesu adawuza atumi kuti: “Ayi kuyenda mu nsewu wa wanthu wa khaindi inango, ndipo ayi kungena mu thaundi iriyose ya Asamariya. Koma nthawe zose mumbayende kwa nkhosa zosokera za nyumba ya Izirayeli.” (Mat. 10:5, 6) Olo kuti viri teno, Yesu ambadziwa kuti opfunzira wake adzachitire umboni mokwana ku Samariya muko, ndawa akalibe kuyenda kudzulu adalewa kuti: “Mudzakhale Mboni zangu ku Yerusalemu, ku Yudeya kose na ku Samariya mpakana kumamaliziro ya dziko yapasi.”—Mac. 1:8.

4. Ko Asamariya adachita tani Filipo padawalalikira, ndipo chani chidachitisa vimwevi?

⁴ Filipo adawona kuti mu thaundi ya Samariya “mwachena kale ndipo munkufunika kukololewa.” (Yoh. 4:35) Ntontholo wake wenze ninge kamphepo kazizizi kwa wanthu okhala kumuko ndipo ni vodziwikiratu kuti Ayuda ambabveranalini na Asamariya ndipo vochita va Ayuda azinji vimbawoneseratu kuti ambawazonda maninge Asamariya. Koma Asamariya padabva ntontholo wabwino adawona kuti ntontholo muyo unkupereka chidikhiro chabwino kwa aliyese mosachita kusankhula, ndipo vimwevi venze vosiyana maninge na vomwe Afarisi watsankho angapfunzisa. Filipo adalalikira Asamariya modzipereka komasoti mosasankhula, ndipo vimwevi vidawonesa kuti iye angatewedzeralini tsankho yomwe wanthu omwe anganyoza  Asamariya enze nayo. Ndipomwapa ni vosadabwisa kuti Asamariya azinji ‘adabvesera vomwe Filipo ambanena.’—Mac. 8:6.

5-7. Perekani vitsanzo vowonesa kuti kumwazikana kwa Akhrisitu kwachitisa kuti ntontholo wabwino ulalikiriwe m’madera yanango.

⁵ Molingana na nthawe ya Atumi, ntsiku zinombo wanthu wa Mulungu alekalini kulalikira ndawa yodzudziwa. Nthawe zinango Akhrisitu achichimiziwa kuchoka kudera inango nkukakhala kudera inango, kudjeri panango ku dziko inango. Ndipo vimwevi vachitisa kuti ntontholo wabwino wa Ufumu ulalikiriwe kudera yomwe ayendauko. Mwakulinganiza, pa nkhondo yachiwiri ya padziko yose, Mboni za Yahova zimbapitiriza kulalikira olo pomwe enze mudjeri ya chipani cha Nazi chodzudzirako wanthu. Muyuda munango yemwe adagumana na Mboni kudjeri muuko adalewa kuti: “Wanthu wa Mboni za Yahova omwe enze mudjeri enze olimba ntima, ndipo vimwevi vidanitsimikizira kuti chikhulupiriro chawo chenzedi chochokera m’Malemba ndipomwapa inembo nidakhala wa Mboni.”

⁶ Nthawe zinango tikwanisa kulalikira olo kwa wanthu womwe ankutidzudza ndipo iwo abvesera ntontholo wabwino. Mwakulinganiza, munthu munango wa Mboni dzina yake Franz Desch padamufulusa kudjeri inango yodzudzirako wanthu ya ku Gusen mudziko ya Austria, adayamba kupfunzira Baibolo na msocha munango. Indoganizani momwe amuna awiri mwawa adakhalira okondwa padagumana pomwe pa nsonkhano wachigawo wa Mboni za Yahova payadapita magole yazinji, nkuti wose ni wofalisa ntontholo wabwino.

⁷ Vimwevi vidachitika pomwe Akhrisitu anango omwe adathawa mu dziko yawo nkuyenda ku dziko inango ndawa yodzudziwa. Mwakulinganiza, mu magole ya 1970 Mboni za ku Malawi zomwe zidathawira ku Moçambique zidaphata basa ikulu yolalikira wanthu wa dziko mweyi. Basa yolalikira idapitiriza olo pomwe Mboni zidayamba kudzudziwa ku Moçambique. M’bale munango dzina yake Francisco Coana adalewa kuti: “Ni shuwadi kuti anango wa isepano tidamangiwa mobwerezabwereza ndawa ya basa yathu yolalikira. Olo kuti viri teno, pakuwona kuti wanthu azinji ankubvesera ntontholo wa Ufumu, tenze wotsimikiza kuti Mulungu ankutithandiza ninge momwe adathandizira Akhrisitu mu nthawe ya atumi.”

8. Ko kuchinja kwa vinthu pa nkhani zandale na zachuma kwathandiza tani pa basa yolalikira?

⁸ Koma ni kudzudziwalini kokha kwa Akhrisitu komwe kwachitisa kuti Chikhrisitu chifike m’madera yanango. M’magole ya manjemanjepa, kuchinja kwa vinthu vandale na vachuma kwachitisa kuti ntontholo wabwino ulalikiriwe kwa wanthu wa viyankhulo na makhaindi yosiyasiyana. Wanthu anango adathawa kumadera komwe kunkuchitika nkhondo na mabvuto yachuma, nkuyenda kumadera yanango ndipo kumuko adayamba kupfunzira Baibolo. Wanthu mwawa ayankhula viyankhulo vosiyanasiyana ndipo  vimwevi vachitisa kuti pakhale makonzedwe yakuti wanthu mwawa ambalalikiriwe mu viyankhulo vawo. Ko munkuyesesa kulalikira kwa wanthu wa “mudziko iriyose, dzinza iriyose na chiyankhulo chirichose” omwe ali mu dera yanu?—Chiv. 7:9.

9. Ko Simoni wenze mbani, ndipo ndawa chani ambadabwa na vomwe Filipo ambachita?

⁹ Filipo adachita vinthu vizinji vodabwisa ku Samariya. Mwakulinganiza, ambapolesa wanthu opunduka komasoti ambabulisa mizimu yoipa. (Mac. 8:6-8) Munthu munango adachita chidwi maninge na mphaso yochita vodabwisa yomwe Filipo wenze nayo. Munthu moyu ni Simoni yemwe ambachita vamatsenga. Ndawa ya vimwevi wanthu ambamulemekeza maninge, ndipo ambalewa kuti: “Munthu moyu anamphanvu ikulu ya Mulungu.” Koma Simoni padaona Filipo ankuchita vodabwisa, adaona mphanvu chaiyo ya Mulungu yomwe Filipo ambaphatisira basa, pamwapo Simoni adakhala wokhulupirira. (Mac. 8:9-13) Koma ko cholinga chake pakukhala Mkhrisitu chenze chiponi?

10. (a) Ko nchani chomwe Petulo na Yohani adachita ku Samariya? (b) Ko Simoni adachita tani padaona kuti opfunzira wamanjemanje ankutambira mzimu uchena pomwe Petulo na Yohani padawaphata pa msolo?

¹⁰ Atumi padadziwa kuti opfunzira ankuwandirawandira ku Samariya, iwo adatumiza ntumi Petulo na ntumi Yohani. (Onani bokosi yakuti: “ Petulo adaphatisira basa ‘makhiyi ya Ufumu.’”) Atumi mwawa padafika adaikha  manja yawo pa opfunzira wamanjemanje wale ndipo aliyese mwa opfunzira mwawo adatambira mzimu uchena. b Simoni padaona vimwevi adadabwa maninge. Ndipo adauza atumi wale kuti: “Inembo munipasembo mphanvu mweyi, kuti aliyese yemwe ningamuphate pamsolo ambatambire mzimu uchena.” Ndipo Simoni adafika mpakana kufuna kupereka kobiri kwa atumi wale pokumbuka kuti angakwanise kugula mphanvu zomwe Mulungu adapereka zire!—Mac. 8:14-19.

11. Ko Petulo adapereka malangizo yaponi, ndipo Simoni adachita chani?

¹¹ Petulo adadawira Simoni mosabisa mawu. Ntumi moyu adati: “Siliva wako muyo udzongeke naye pabodzi, ndawa ukuganiza kuti mphaso ya fovolo ya Mulungu ungaigule na kobiri. Iwepo ulibe mbali iriyose pa basa mweyi ndawa ulibe maganizo yabwino pamaso pa Mulungu.” Patsogolo pake Petulo adalimbikisa Simoni kuti alape na kupemphera kuti machimo yake yakhululukiriwe. Iye adati “Ukumbire Yahova mogwigwirira kuti peno ni vokwanisika akukhululukire ndawa ya maganizo yoipa yomwe yali muntima mwako.” Vinkuoneka kuti Simoni wenzelini munthu woipa ndawa ambafuna kuchita vinthu vabwino kundoti pa nthawe mweyi adachita vinthu mosazindikira. Ndipomwapa adagwigwirira atumi wale kuti: “Nipempherereni kwa Yahova mogwigwirira kuti vose vomwe mwanena ivi vileke kunichitikira.”—Mac. 8:20-24.

12. Ko “chisimoni” ni chani, ndipo ni chani chinkuonesa kuti chichitika kazinjikazinji m’matchetchi?

¹² Chenjezo yomwe Petulo adapereka kwa Simoni, inkuphatambo basa kwa  Akhrisitu ntsiku zino. Ndipo mawu yakuti “chisimoni” yadayamba ndawa ya vomwe vidachitika pa nthawe mweyi. Mawu mwaya yatanthauza kugula panango kugulisa udindo mu vipembedzo. Vimwevi vichitika kazinjikazinji m’matchetchi ya mpatuko. Ndipo bukhu inango yomwe idanembewa mugole ya (1878) idanena kuti: “Munthu ambapfunzira mbiri ya misonkhano yomwe yambachitika akakhala kuti ankufuna kusankhula Papa. Ambakhala otsimikiza kuti palibe chisankho chomwe chidachitikapo palibe chisimoni ndipo m’misonkhano yomwe ambasankhula Papa, mumbachitika chisimoni chochitisa manyazi maninge komasoti mosachita kubisa.”—The Encyclopædia Britannica.

13. Ko Akhrisitu afunika kupewa chisimoni mu njira ziponi?

¹³ Akhrisitu afunika kupewa chimo yachisimoni. Mwakulinganiza, Akhrisitu afunikalini kupereka mphaso panango kutamanda maninge wanthu pakuganiza kuti angawapase udindo mu mpingo na cholinga chakuti ambawakonde. Komasoti wanthu omwe ankukumbukiriwa kuti anamphanvu zopereka udindo achadekana kupewa kukondera wanthu omwe ni odala. Vose vimwevi ni chitsanzo cha chisimoni. Shuwadi atumiki wose wa Mulungu afunika kukhala odzichepesa ndipo afunika kudikhira mzimu wa Yahova kuti uyikhe munthu paudindo. (Luka 9:48) Wanthu omwe ‘afagafaga okha ulemerero’ alibe malo mu gulu ya Yahova.—Miy. 25:27.

14, 15. (a) Ko “nduna ya ku Itiyopiya” wenze mbani, ndipo adagumana tani na Filipo? (b) Ko munthu wa ku Itiyopiya ule adachita tani padabva ntontholo wa Filipo, ndipo ndawa chani tingalewe kuti alibe kuchita gugu kubatizika? (Onani mawu ya m’nyantsi.)

¹⁴ Manje mngelo wa Yahova adauza Filipo kuti ayende mu msewu wochokera mu Yerusalemu kuyenda ku Gaza. Panango Filipo ambadzibvunza kuti ndawa chani ankumuuza kuti ayende kumuko. M’bvunzo moyu udadawiriwa pomwe adagumana  na nduna yaku Itiyopiya yomwe “imbawerenga mokuwa ulosi wa mneneri Yesaya.” (Onani bokosi yakuti: “ Ko ‘nduna’ ya ku Itiyopiya ile yenze yothenewa?” pa tsamba 63.) Mzimu uchena wa Yahova udalimbikisa Filipo kuti afenderere ngolo ya munthu ule. Filipo ankuthamanga m’mbali mwa ngolo ire, adabvunza munthu wa ku Itiyopiya ule kuti. “Ko munkubvesesa vomwe munkuwerenga?” Podawira iye adati: “Ningabvese tani palibe wonifotokozera?”—Mac. 8:26-31.

¹⁵ Nduna ya ku Itiyopiya ire, idakumbira Filipo kuti apakire mu ngolo mule. Vinkuoneka kuti iwo adakambirana mpfundo zolimbikisa maninge! Kwa nthawe itali wanthu ambadziwalini tanthauzo ya mawu yakuti ‘nkhosa,’ panango kuti ‘ntumiki,’ yotomolewa mu ulosi wa Yesaya moyu. (Yes. 53:1-12) Koma pomwe enze mu ngolo mule Filipo adafotokozera nduna ya ku Itiyopiya kuti ulosi moyu udakwanirisika mwa Yesu Khrisitu. Molingana na wanthu omwe adabatizika pa Pentekosite mu gole ya 33 EC, nduna ya ku Itiyopiya nthawe mwiyo idadziwa vofunika kuchita ndawa yenze idangena kale mu chipembedzo chachiyuda. Iye adauza Filipo kuti: “Onani madzi ayo! Chinkunikangisa kubatizika nchani?” Nthawe mweyo Filipo adabatiza nduna ya ku Itiyopiya! c (Onani bokosi yakuti “ Adabatiziwa ‘m’madzi yazinji.’”) Patsogolo pake mzimu wa Yahova udatsogolera Filipo kuti ayende ku Asidodi komwe adapitiriza kulalikira ntontholo wabwino.—Mac. 8:32-40.

16, 17. Ko angelo ankuphatambo tani basa yolalikira ntsiku zino?

 ¹⁶ Akhrisitu ntsiku zino, anamwayi wophatambo basa yomwe Filipo adaphata. Kazinjikazinji iwo alalikira ntontholo wa Ufumu olo kwa wanthu omwe andogumana nawo mwamwayi akakhala kuti ali paulendo. Akagumana na munthu wachidwi, nthawe zizinji vikhala voonekeratu kuti vimwevi viribe kuchitika vokha. Iwo adziwa kuti vinthu ninge vimwevi ni vofunika, ndawa Baibolo idalewa mobveka bwino kuti angelo ankutsogolera basa yolalikira na cholinga chakuti ntontholo ufike kwa wanthu wa “dzinza iriyose chiyankhulo chirichose na khaindi iriyose.” (Chiv. 14:6) Yesu adaleweratu kuti angelo adzatitsogolere pa basa yathu yolalikira. Mu fanizo yake ya Tirigu na nyansongole, Yesu adalewa kuti pa nthawe yokolola panango kuti mapeto ya nthawe ino, omwe adzaphate basa ‘yokolola mweyi ni angelo.’ Iye adalewa pomwe kuti angelo mwawa “adzachose mu Ufumu wake vinthu vose vosokoneza na wanthu wosabvera malamulo.” (Mat. 13:37-41) Pa nthawe mweyi angelo mwawa adzaunganise wanthu omwe adzatonge mu Ufumu wakudzulu. Patsogolo pake adzaunganize pomwe “gulu ikulu” ya wanthu wa “nkhosa zinango” omwe Yahova ankufuna kuwakwekwetera mu gulu yake.—Chiv. 7:9; Yoh. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Vomwe vinkuonesa kuti vimwevi vinkuchitika ni vakuti anango mwa wanthu omwe tigumana nawo mu utumiki, iwo alewa kuti ambapemphera kuti Mulungu awathandize. Naboni tione vomwe vidachitikira ofalisa Ufumu awiri omwe adayenda kukalalikira na kamwana kanango. Adalalikira mpakana masikati adakumbuka vakuti akotoke koma kamwana kale kambafunisisa kuti ayende pomwe pa nyumba inango. Ndipo adayenda yekha kukagogodza pa msuwo! Patsogolo pake m’nyumba mule mudabula mtsikana, ndipo ofalisa awiri wale adayenda kukacheza naye. Iwo adadabwa maninge padabva ntsikana ule ankulewa kuti ambapemphera kuti kubwere munthu kuti adzamuthandize kubvesesa Baibolo. Ntsikana ule adabvuma kuti apfunzire Baibolo.

18. Ndawa chani tifunikalini kumbauchepesa utumiki wathu?

¹⁸ Pakuti imwepo muli mu mpingo wa Chikhrisitu, munamwayi wophata basa pabodzi na angelo pomwe basa yolalikira inkufika kwa wanthu azinji. Mumbatembeje mwayi umuyu ndipo ayi kumbauchepesa. Mukambalimbikira kuphata basa mweyi, mudzakondwe maninge nkupitiriza kulalikira “ntontholo wabwino wolewa va Yesu.”—Mac. 8:35.