Mogani

Mogani muyende pa ndandanda ya nkhani

MSOLO 20

“Mawu ya Yahova yadapitiriza kuwanda ndipo palibe angayakangisa” podiya kuti ambatsutsiwa maninge

“Mawu ya Yahova yadapitiriza kuwanda ndipo palibe angayakangisa” podiya kuti ambatsutsiwa maninge

Vomwe Apolo na Paulo adachita kuti ntontholo wabwino ufike kwa wanthu azinji

Nkhani mweyi yachokera pa Machitidwe 18:23–19:41

1, 2. (a) Ko ni vinthu viponi vogopsya vomwe vidachitikira Paulo na anzake ku Efeso? (b) Ko mu msolo uno tikambirane chani?

 MU THAUNDI ya Efeso mwenze chipiringu, m’misewu ya mu thaundi mweire mwenze wanthu balalabalala ankuthamanga ndipo ambakuwa maninge. Wanthu mwawo enze adaphata awiri mwa wanthu omwe angafamba na ntumi Paulo pa basa yake yolalikira. Ka nthawe pang’ono wanthu omwe enze mu msewu womwe umbagwata pakati pa mabanka adayenda komwe kwenze wanthu mwawo, ndipo chipiringu chidakula maninge. Wanthu mwawo adayenda ku malo yanango yochitira masenzeka yosiyanasiyana mu thaundi mweyo. Ndipo malo mwayo yenze yakulu maninge mwakuti wanthu okwana 25 000 ambakwanisa kungenamo nkumbanyang’anira masenzeka. Azinji mwa wanthu mwawo ambadziwalini chomwe chidayambisa chipiringu mwecho, koma ambandoganiza kuti wanthu anango ankufuna kudzonga kachisi wawo komasoti mulungu wawo wochemera Atemi yemwe ambamukonda maninge. Ndipomwapa iwo adayamba kukuwa mobwerezabwereza kuti: “Nkulu ni Atemi mulungu wa wanthu wa ku Efeso!”—Mac. 19:34.

2 Pamwapa tinkuwona kuti Satana adayesa kuphatisira basa gulu ya chiwawa pakufuna kuti ntontholo wabwino wa Ufumu uleke kufika kwa wanthu azinji. Ndipo Satana aphatisiralini basa njira ibodzi pakufuna kukwanilisa cholinga chake. Mu msolo uno tikambirane njira zinganani zomwe Satana adaphatisira basa pakufuna kusokoneza basa yolalikira, komasoti m’bverano wa Akhrisitu mu nthawe ya atumi. Ndipo chofunika maninge ni chakuti tiwone kuti njira zose zomwe adaphatisira basa zidakangika ndawa yakuti “mawu ya Yahova yadapitiriza kuwanda ndipo palibe angayakangisa.” (Mac. 19:20) Manje ni chani chomwe chidathandiza atumi mwawa kuti awine? Ni chomwe chitithandizambo isembo kuti tiwine ntsiku zino. Shuwadi, Yahova ni yemwe awina osati isepano. Ndipomwapa ninge momwe adachitira Akhrisitu wa mu nthawe ya atumi, isembo tichadekana kutewedza malangizo yomwe tapasiwa. Mzimu wa Yahova ungatithandize kukhala na makhalidwe yomwe yangatithandize kukwanirisa utumiki wathu. Koma chakuyamba naboni tikambirane chitsanzo chomwe Apolo adawonesa.

“Iye . . . ambayadziwa bwino Malemba” (Machitidwe 18:24-28)

3, 4. Ko Akula na Purisikila adaona kuti Apolo ambadziwalini chani, ndipo iwo adachitapo chani?

3 Pomwe Paulo angayenda ku Efeso, paulendo wake wachitatu wa umishonale Muyuda munango dzina yake Apolo wenze adafika kale mu thaundi mweyo. Iye wenze wa mu thaundi inango yobvekera ya Alekizandiriya, mu dziko ya Iguputo. Apolo wenze na buya yapadera ya kuyankhula bwino maninge. Kuingizira pamwapa “iye ambayadziwa bwino Malemba,” komasoti “wenze na mzimu uchena.” Pakuti Apolo wenze na khama maninge yolalikira, iye ambakwanisa kuyankhula molimba ntima kwa Ayuda mu sunagoge.—Mac. 18:24, 25.

4 Akula na nkazi wake Purisikila, adabvesera ulaliki wa Apolo ndipo nivosakaikisa kuti iye adakomedzewa maninge kubva Apolo ankupfunzisa “chaivo pankhani ya Yesu.” Podiya kuti Apolo ambapfunzisa chaivo pankhani ya Yesu, palibe kupita nthawe Akula na Purisikila adazindikira kuti pa na mpfundo zodekana maninge zomwe iye ambazidziwalini. Iye angandodziwa “va ubatizo wa Yohani wokha basi.” Banja mweyi yomwe imbaphata basa yokonza matenti, iribe kuchita mantha na Apolo yemwe ambadziwa kuyankhula komasoti wopfunza maninge. Koma iwo “adamutenga na kumufotokozera njira chaiyo ya Mulungu.” (Mac. 18:25, 26) Ko munthu wopfunza komasoti wodziwa kuyankhula moyu adachita chani? Ni vodziwikiratu kuti adawonesa khalidwe yofunika maninge ya kudzichepesa, yomwe Mkhrisitu aliyese achadekana kuyesesa kukhala nayo.

5, 6. Ndawa chani Yahova adaphatisira basa maninge Apolo, manje isepano tingamutewedzele tani ntumiki moyu?

5 Apolo adakhala ntumiki othembeka, ndawa yakuti adabvuma kuthandiziwa na Akula na Purisila. Iye adayenda ku Akaya komwe “adathandiza maninge” atumiki wa Mulungu. Apolo adachitira pomwe umboni kwa Ayuda wa mu dera mweyo, omwe ambangingimira mpfundo yakuti Yesu wenzelini Mesiya wopolomisiwa. Luka adanena kuti: “Mwamphanvu iye adawatsimikizira Ayuda pachena kuti enze ophonya ndipo adawaonesa Malemba kuti Yesu wenzedi Khrisitu.” (Mac. 18:27, 28) Vinkuonekeratu kuti Apolo adathandiza maninge mipingo. Tingalewe kuti nayembo adathandiza kuti wanthu azinji abve “mawu ya Yahova”. Ko tingapfunzire chani pa chitsanzo cha Apolo?

6 Akhrisitu wose achadekana kuyesayesa kukhala odzichepesa. Aliyese wa isepano anaphaso zosiyanasiyana, ninge buya ya chibadwa panango adapfunzira kuchita bwino vinthu vinango. Koma olo nteno, timbayesese kuti khalidwe yathu ya kudzichepesa imbawonekere maninge kuposha mphaso zomwe tinazo. Peno tingachitelini vimwevo, mphaso zomwe tinazo zingatichitise kukhala na bvuto ninge kudzikuza. (1 Akor. 4:7; Yak. 4:6) Peno ndisedi odzichepesa tidzayesese kuwona anango kukhala otiposha. (Afil. 2:3) Tidzalambelini malangizo panango kuzonda anango kuti ambatipfunzise. Tidzangingimirelini maganizo yathu modzikonda tikadziwa kuti maganizo yathu mwayo niyosabvelana na mpfundo zinyowani zomwe mzimu uchena watithandiza kuzibvesa. Tikapitiriza kukhala odzichepesa, Yahova na Mwana wake adzapitirize kutiphatisira basa.—Luka 1:51, 52.

7. Ko Paulo na Apolo adawonesa chitsanzo chiponi cha kudzichepesa?

7 Kudzichepesa kuthandiza ponwe kuti wanthu apewe mpikisano. Satana ambafunisisa kuti agawanise Akhrisitu oyambirira mwawo. Ni vodziwikiratu kuti adakakondwa maninge amuna othembeka ninge Apolo na ntumi Paulo, adakayamba kupikisana na kuchitirana ntsanje panango ndawa yofuna kuti mipingo yabvekere. Ndipo kwenze kosashupa kwa iwo kuchita vimwevi ndawa ku Korinto Akhrisitu anango adayamba kunena kuti, “inepano ndine wa Paulo,” ndipo anango ambanena kuti, “inepano ndine wa Apolo.” Ko Paulo na Apolo adalimbikisa wanthu kuti ambanene mawu yogawanisa mwayo? Neye. Modzichepesa Paulo adanena kuti Apolo adathandiza maninge pa basa yolalikira, ndipo adamupasa mautumiki yanango yapadera. Apolo nayembo adatewedza malangizo ya Paulo. (1 Akor. 1:10-12; 3:6, 9; Tito 3:12, 13) Chimwechi ni chitsanzo chabwino maninge ntsiku zino kuti timbachite vinthu mobverana komasoti modzichepesa!

‘Adawafotokozera mpfundo zofika pamoyo pa nkhani ya Ufumu’ (Machitidwe 18:23; 19:1-10)

8. Ko Paulo adapitira njira iponi pobwerera ku Efeso, ndipo ndawa chani adachita vimwevi?

8 Paulo adapolomisa kuti adzabwerere ku Efeso ndipo adachitadi vomwe adapolomisa ivo. a (Mac. 18:20, 21) Koma olo nteno, onani njira yomwe adapitira pobwerera. Misolo yapita, tidawona kuti Paulo wenze ku Antiokeya wa ku Siriya kuti akafike ku Efeso, iye adakakwanisa kupitira njira ya chigwato yoyenda ku Selukeya, patsogolo pake kupakira barko nkuyenda komwe angafuna kuyenda. Malomwake iye adapitira ku “madera ya kuntunthu.” Wanthu anango achanena kuti ulendo wa Paulo wotomolewa pa Machitidwe 18:23 na 19:1 wenze wa makilometro pafupifupi 1600. Ndawa chani Paulo adasankhula kupitira njira mweyi? Ndawa ambafuna ‘kulimbikisa wopfunzira wose.’ (Mac. 18:23) Paulo ambawona kuti ulendo wake wachitatu wa umishonale, ni wofunika maninge olo podiya kuti angadziwa kuti angadekana kuchita khama kuti akwanise utumiki wake ninge momwe adachitira paulendo woyamba na wachiwiri. Ntsiku zino onyang’anira dera na akazi, wawo awonesambo ntima moyu. Ko tifunikalini kuwatembenja ndawa ya chikondi na chobvumira kubonerera anango?

9. Ko ndawa chani opfunzira anango ambafunika kubatiziwa pomwe, ndipo isepano tinkupfunzira chani?

9 Padandoti wafika ku Efeso, Paulo adagumana gulu ya opfunzira pafupifupi 12 wa Yohani M’batizi. Iwo enze adabatiziwa kale na Yohani ndipo pa nthawe mweyi, ubatizo moyu ungaphatalini pomwe basa. Koma vikuwoneka kuti iwo angadziwa ving’onong’ono, panango angadziwalini chirichose pa nkhani ya mzimu uchena. Pamwapo Paulo adawafotokozera kudekana kobatiziwa mu dzina ya Yesu, ndipo molingana na Apolo iwo adaonesa ntima odzichepesa komasoti wofunisisa kupfunzira. Opfunzira mwawo adabatiziwa mu dzina ya Yesu, adatambira mzimu uchena komasoti mphaso zinango zodabwisa, ndipomwapa nivodziwikiratu kuti kutewedza malangizo ya gulu ya Yahova yomwe inkuyenda patsogolo, kuchabweresa madaliso yazinji.—Mac. 19:1-7.

10. Ndawa chani Paulo adachoka ku sunagoge nkuyenda ku shikola inango, ndipo adatisiira chitsanzo chiponi tikambalalikira?

10 Palibe kupita nthawe padachitika pomwe vinthu vinango vabwino. Kwa minyezi yatatu Paulo adalalikira mu sunagoge. Podiya kuti iye “adafotokoza mpfundo zofika pamoyo pa nkhani ya Ufumu wa Mulungu,” anango adapitiriza kuchita nthota komasoti ambakhulupiriralini, ndipo ambanena vonyoza Njira mwiyo pamaso pa wanthu azinji. M’malo mwakuti ataye ntima na wanthu omwe angamunyoza mu njira, “iye adachoka pamwapo nkuchosa pomwe wopfunzira mwawo pakati pawo. Ndipo ntsiku na ntsiku ambakamba nkhani mu nyumba ikulu ya pashikola ya Turano.” (Mac. 19:8, 9) Wanthu omwe ambafuna kubverana na gulu ya Yahova, ambafunika kuchoka mu sunagoge na kuyenda mu shikola mweyo. Molingana na Paulo, nthawe zinango tichadekana kusiya kulalikira wanthu omwe afunalini kubvesera ntontholo wathu, koma akundofuna kutsutsana nase. Ayi kuyebwa kuti pa na wanthu azinji omwe ali ninge nkhosa omwe ankufuna kubva ntontholo wathu wolimbikisa!

11, 12. (a) Ko Paulo adatipasa chitsanzo chiponi pa nkhani yolalikira mwakhama komasoti kuchinja njira yolalikirira? (b) Ko wa Mboni za Yahova achayesesa tani kuchita khama komasoti kuchinja ulaliki wawo?

11 Panango Paulo angapfunzisa mu shikola mweyi ntsiku iriyose kuyambira 11 hora machibese mpakana 16 hora kumaulo. (Mac. 19:9) Nthawe mweyi panango yenze yabwino ndawa yakuti kumbakhalini zungo, ndipo wanthu azinji ambakhala kuti akotoka kubasa kuti akaphate basa za kumuyi. Koma pa nthawe mweyi kunja kumbatentha maninge. Peno Paulo adachita vimwevi ntsiku na ntsiku kwa magole yawiri yantelo, ndiye kuti adapfunzisa kwa maola yoposha 3000. b Ndipo vimwevi vinkuonesa kuti ambapfunzisa mwezi uliose kwa maola 125. Paulo adaphata basa mweyi mwakhama maninge ndipo ambachinja ulaliki wake mobverana na wanthu wa mu dera mweyo komasoti momwe vinthu venzere pa nthawe mweyo. Ko vimwevi vidathandiza tani? Nkhani mweyi ichati: “Vimwevi vidachitika kwa magole yawiri ndipo wanthu wose wokhala mu chigawo cha Ásia, Ayuda pabodzi na Agiriki, adabva mawu ya Ambuya.” (Mac. 19:10) Pamwapa vinkuonekeratu kuti Paulo adachitira umboni mokwana!

Tiyesesa kuyankhula na wanthu kulikose komwe angagumanike

12 Ntsiku zinombo wa Mboni za Yahova achitambo utumiki wawo mwakhama komasoti achinja njira zolalikirira kuti vibverane na momwe vinthu vilili pa nthawe mweyo. Tiyesesa kufagafaga wanthu pa nthawe iriyose komasoti kulikose komwe angagumanikeko. Tilalikira m’minsewu, mabazili komasoti malo yoimisira makaro. Nthawe zinango tilalikira wanthu pakuphatisira basa foni panango kuwanembera kalata. Ndipo tilalikira muyi na muyi komasoti tiyesesa kuyenda pa nthawe yomwe wanthu angagumanike pa muyi pawo.

Mizimu yoipa yalibe kukwanisa kukangisa kuti “mawu ya Yahova yadapitiriza kuwanda ndipo palibe angayakangisa.” (Machitidwe 19:11-22)

13, 14. (a) Ko Yahova adathandiza Paulo kuti ambachite chani? (b) Ko wana wa Sikeva adachita vinthu viponi vophonyeka, ndipo ntsiku zinombo wanthu azinji wamatchetchi achachitambo vinthu viponi vophonyeka volingana na vimwevi?

13 Luka ankutiuza kuti pa na vinthu vinango vabwino maninge vomwe vidachitika pa utumiki wa Paulo, ndawa Mulungu adapitiriza “kuchita vinthu vamphanvu komasoti vodabwisa” pophatisa basa Paulo. Mpakana wanthu ambatenga olo tunguwo na vovala vomwe vagumirira Paulo nkuyenda navo kwa odwala ndipo matenda yawo yambamaliratu. Nayombo mizimu yoipa yambabula. c (Mac. 19:11, 12) Wanthu azinji adachita chidwi na chodabwisa mwechi chomwe chidaonesa kuti Satana wagonjesewa. Koma ni wanthulini wose omwe ambakondwa navo.

14 “Ayuda anango omwe angafambafamba omwe angabulisa viwanda,” adayesesa kutewedza vomwe Paulo adachita. Anango mwa Ayuda mwawo adayesa kubulisa viwanda pakutomola dzina ya Yesu komasoti Paulo. Luka adapereka chitsanzo cha wana amuna 7 wa Sikeva wa m’banja ya wantsembe womwe adayesa kuchita vimwevi. Koma chiwanda mwecho chidawauza kuti: “Inepano Yesu ninkumudziwa ndipo Paulo ninkumudziwa pomwe. Manje imwepo ndimwe mbani? Patsogolo pake, munthu yemwe wenze na mzimu woipa ule adawamogera. Adamenyana nawo m’bodzim’bodzi mpakana adawagonjesa wose mwawo, mwakuti adabula m’nyumba mumo nkuthawa ali pezi komasoti ali opwetekeka.” (Mac. 19:13-16) Pamwapa vinkuoneka kuti: “Mawu ya Yahova” yadawina makamaka tikambaona mphanvu zomwe Paulo adapasiwa, komasoti vomwe vidachitikira wana wa Sikeva omwe kupemphera kwawo kwenze kwabodza. Ntsiku zinombo pana wanthu azinji omwe achaganiza kuti kundochemera pa dzina ya Yesu panango kundodzitomola kuti ni “Akhrisitu” ni kokwanira. Koma vomwe Yesu adanena, vinkuonesa kuti wanthu omwe ankuchita vomwe Ababa wake afuna ni omwe ankudikhira kudzagumana moyo wosapera.—Mat. 7:21-23.

15. Ko tingatewedzere tani pa vomwe wanthu wa ku Efeso adachita pa nkhani ya kukhulupirira mizimu komasoti chinthu chirichose chobverana na mizimu?

15 Vinthu vochitisa manyazi vomwe vidachitikira wana wa Sikeva vidachitisa kuti wanthu azinji ayambe kugopa Mulungu, ndipo azinji adaleka kukhulupirira mizimu ndipo adakhala Akhrisitu. Wanthu wa ku Efeso ambakhulupirira maninge vinthu vamatsenga ndipo vinthu ninge kuwombeza, vithumwa komasoti mabukhu yolewa va matsenga venze vowanda maninge. Koma manje wanthu azinji wa ku Efeso adabweresa mabukhu yawo ya matsenga na kuyashoka wanthu ose ankuona. Iwo adachita vimwevi podiya kuti mabukhu mwayo yenze yodula maninge. d Pamwapo Luka adanemba kuti: “Mawu ya Yahova yadapitiriza kuwanda ndipo palibe angayakangisa.” (Mac. 19:17-20) Umoyu wenze umboni wamphanvu wowonesa kuti chonadi chidagonjesa chinyengo komasoti viwanda. Vomwe Akhrisitu wa mu nthawe ya atumi adachita, vinkutipasambo chitsanzo chabwino maninge ntsiku zino. Isembo tinkukhala mu dziko yomwe wanthu azinji achakhulupirira mizimu. Peno tinkudziwa kuti tinachinthu chinango chomwe chinkubverana na mizimu, tichadekana kuchishoka mwakankulumize ninge momwe adachitira wanthu wa ku Efeso. Ayi kuti timbachitire dala kukhala na chirichose chobverana na mizimu, podiya kuti chinthu mwicho chichikhala cha kobiri zizinji tani.

“Padayambika chipiringu chikulu” (Machitidwe 19:23-41)

“Wanthu imwe, munkudziwa kuti tigumana chuma kuchokera mu basa mweyi.”—Machitidwe 19:25

16, 17. (a) Fotokozani momwe Demetiriyo adayambisira chipiringu ku Efeso. (b) Ko wanthu wa ku Efeso adaonesa tani ntima wokonda maninge tchetchi yawo?

16 Manje naboni tione njira inango yomwe Satana achaphatisira basa pakufuna kusokoneza atumiki wa Mulungu. Luka ambalewa va njira mweyi pomwe adanemba kuti: “Padayambika chipiringu chikulu pankhani ya Njira ya Ambuya.” Pamwapa sikuti iye ambandoingizira vinthu neye. e (Mac. 19:23) Munthu munango wokonza siliva dzina yake Demetiriyo adayambisa mabvuto. Iye adanyengerera amisiri anzake pakuwauza kuti agumana kobiri ndawa yogulisa mafano. Iye adanena pomwe kuti ntontholo womwe Paulo angalalikira udakachitisa kuti bizi yawo ileke kufamba bwino ndawa Akhrisitu angatumikiralini mafano. Demetiriyo adanyengerera pomwe wanthu wa ku Efeso ndawa yakuti iwo ambameka maninge pakukhala nzika za thaundi mwiyo komasoti ambakonda maninge dziko yawo. Iye adawachenjeza kuti ulemerero wa mulungu wawo nkazi Atemi komasoti kachisi wake yemwe wenze wobvekera maninge padziko yose yapasi, “wakhala pang’ono kuti umaliretu.”—Mac. 9:24-27.

17 Vomwe Demetiriyo angafuna vidachitikadi. Amisiri omwe angakonza siliva wale adayamba kukuwa kuti, “Atemi ni mulungu nkulu wa Aefeso.” Patsogolo pake mu thaundi momu, mudayambika chipiringu chomwe tachifotokoza kumayambiriro kwa nkhani ino. f Paulo wenze wodzipereka ndipo ambafuna kungena malo yamasenzeka kuti akayankhule na gulu ya wanthu mweyo, koma opfunzira adamugwigwirira kuti ayi kuti aikhire dala moyo wake pa ngozi. Munthu munango dzina yake Alekizanda adaimirira kutsogolo kwa gulu mweyo ndipo adayesesa kuti ayankhule. Pakuti iye wenze mu Yuda ambafunisisa kuti afotokoze kusiyana komwe kulipo pakati pa Ayuda na Akhrisitu mwawo. Koma vomwe iye ambafuna viribe kuchitika. Wanthu mwawo padazindikira kuti iye wenze Muyuda, adayamba kukuwa mobwerezabwereza kwa maola pafupifupi yawiri kuti, “Nkulu ni Atemi, mulungu wa wanthu wa ku Efeso!” Ntsiku zinombo wanthu omwe anantima wokonda maninge tchetchi yawo akalipo mpakana manje ndipo achita vinthu mosaganiza.—Mac. 19:28-34.

18, 19. (a) Ko wonyang’anira mu thaundi adachita tani kuti alambize chipiringu ku Efeso? (b) Ko nthawe zinango wa Mboni za Yahova achatetezewa tani na akuluakulu wa boma, ndipo isepano tingachite tani kuti vinthu vimbatifambire bwino?

18 Patsogolo pake onyang’anira wa mu thaundi mweyi adauza gulu ya wanthu kuti akhale chete. Wonyang’anira thaundi mweyo wenze wa nzeru ndipo adawatsimikizira wanthu mwawo kuti Akhrisitu alibe kuchita chinthu chirichose choukira kachisi komasoti mulungu wawo nkazi. Iye adawauza pomwe kuti Paulo na anzake mwawo alibe kuchita chirichose chotsutsana na kachisi wa Atemi, komasoti adawauza kuti pana njira yodekana maninge yomwe angamalisire mulandu ninge moyu. Panango pomwe adakumbusa gulu ya wanthu mwawo kuti Aroma adakakwanisa kuwaimba mulandu ndawa ya chipiringu chomwe ayambisa icho. Padalewa vimwevi iye adanyalusa wanthu mwawo. Ndawa ya mawu yanzeru yomwe wonyang’anira kachisi ule adayankhula, chipiringu chire chidamala mwakankulumize maninge ninge momwe chidayambira.—Mac. 19:35-41.

19 Imweyi yenzelini nthawe yoyamba panango yomalizira kuti munthu wa nzeru komasoti waudindo ukulu ku boma ateteze ateweri wa Yesu. Ndipo ntumi Yohani adaona masomphenya yowonesa kuti ntsiku zomalizira zino, wanthu waudindo ukulu ku dziko uku omwe atomolewa kuti dziko yapasi, adzameze kamadzi ka madzi yazinji ya Satana, komwe kankuimira kudzudziwa kwa ateweri wa Khrisitu. (Chiv. 12:15, 16) Vimwevi ni vomwe vinkuchitikambo ntsiku zino. Nthawe zizinji wanthu omwe atonga milandu omwe anamaganizo yabwino, achateteza Mboni za Yahova kuti zikhale na ufulu wotumikira, komasoti wolalikira ntontholo wabwino. Ndipo khalidwe yathu yabwino ingathandize kuti vinthu vitifambire bwino. Vinkuoneka kuti akuluakulu anango wa boma ku Efeso ambamulemekeza Paulo ndawa ya khalidwe yake yabwino ndipo adayesesa kuti aleke kupwetekewa. (Mac. 19:31) Isepanombo tiyesesa kukhala woona ntima komasoti waulemu kuti wanthu omwe tinkuwalalikira ambatengeke na ntontholo wathu, ndawa tinkudziwalini kuti ni wanthu angasi omwe angabvesere nkukhala ateweri wa Khrisitu.

20. (a) Ko muchabva tani mukaganizira momwe Mawu ya Yahova yadapitirizira kuwanda ndipo palibe angayakangisa nthawe ya atumi, komasoti momwe ankuchitira vimwevi ntsiku zino? (b) Ko imwepo mwatsimikiza ntima kuchita chani pa nkhani ya momwe Yahova ankuthandizira gulu yake ntsiku zino?

20 Ni vokomedza maninge tikaona kuti “mawu ya Yahova yadapitiriza kuwanda ndipo palibe angayakangisa” nthawe ya atumi. Ntsiku zinombo tikondwa tikaona momwe Yahova wathandizira atumiki wake kuti vinthu viwafambire bwino. Ko imwepo mungayeselini kuchita vomwe mungakwanise kuti mukhale na mwayi wothandiza nawo atumiki wa Mulungu kuti vinthu vimbawafambire bwino? Peno nteno, tewedzerani vitsanzo vomwe takambirana mu nkhani ino. Khalani odzichepesa, mumbachite vinthu mobverana na gulu ya Yahova yomwe inkuyenda patsogolo. Pitirizani kuphata basa mwakhama, mumbalambe vinthu vobverana na kukhulupirira mizimu, ndipo mumbachite chirichose chomwe mungakwanise kuti muchitire umboni mokwana ndawa ya khalidwe yanu ya chilungamo na ulemu.

a Onani bokosi yakuti: “ Thaundi ya Efeso yenze likulu ya Ásia,” patsamba 183.

b Bukhu ya 1 Akorinto, ni ibodzi mwa mabukhu yomwe Paulo adanemba pomwe wenze ku Efeso.

c Paulo ambamanga duku yopukutira kaluma pankuma pake kuti ayi kuti kaluma umbangene m’maso. Komasoti mpfundo yakuti Paulo ambavala maepuloni inkuonesa kuti iye ambaphata basa yake yokonza matenti pa nthawe yomwe ankupumula panango machibese maninge.—Mac. 20:34, 35.

d Luka adanena kuti mabukhu mwayo yenze ya kobiri za siliva 50 000. Peno iye ambatanthauza madinari, ndiye kuti kalekale mwiyo munthu angadekana kuphata basa ntsiku 50 000 panango kuti magole pafupifupi 137 ntsiku iriyose. Kuti agumane kobiri mwezo.

e Wanthu anango achalewa kuti Paulo ambalewa vomwe vidamuchitikira pa nthawe mweyi pomwe adauza wanthu wa ku Korinto kuti: “Tenze tilibe chidikhiro chakuti tingakhale na moyo.” (2 Akor. 1:8) Koma panango ambatanthauza vinthu vinango vogopsya vomwe vidamuchitikira pa nthawe inango. Pomwe Paulo adanemba kuti “nidamenyana na vilombo ku Efeso,” iye ambatanthauza kuti adamenyana na vilombo volusa ku malo ya masenzeka, panango ambatanthauza wanthu omwe angamutsutsa. (1 Akor. 15:32) Vingachitike kuti mawu mwaya yambatanthauza vilombo chaivo panango vophiphirisa.

f Magulu ya wanthu ninge mwaya yambakhala yogopswa maninge. Mwakulinganiza, payadapita magole pafupifupi 100 gulu ya wanthu omwe angaphika pawu idayambisa chipiringu chateneuyu ku Efeso.