1-4. Ndawa chani Paulo adayenda ku Yerusamu, ndipo ambadziwa kuti akagumane na chani kumoku?

 POMWE Paulo na Luka adasiyana na akulu wa ku Efeso mu thaundi ya Mileto wose adakwinyirira.Venze voshupa maninge kuti Paulo na Luka asiyane na abale mwawa, ndawa Paulo ambawakonda maninge. Amishonale awiri mwawa adapakira barko ndipo vinango mwa vinthu vomwe adatakula venze chakudya cha pa ulendo, iwo enze pomwe na mphaso zochokera mipingo yosiyanasiyana kuti akapase Akhrisitu osauka ku Yudeya. Ambafunisisa kuti akafikenazo mphaso mwezi kwa abale mwawa.

² Potsamisira barko pomwe pangachita zungo pambamenya kamphepo kabwino ndipo patsogolo pake bariko idanyamuka. Paulo na Luka pabodzi na abale anango 7 omwe angayenda nawo ambanyang’anisa abale m’mphepete mwa nyanja ankuoneka okwinyirira. (Mac. 20:4, 14, 15) Paulo na anzake wale adapitiriza kuwabaibisa mpakana barko ire idafika kutali mwakuti ambakwanisalini pomwe kuwaona.

³ Paulo adaphata basa pabodzi na akulu wa ku Efeso pafupifupi kwa magole yatatu. “Manje motsogolerewa na mzimu, ninkuyenda ku Yerusalemu podiya kuti nikudziwalini vomwe vikanichitikire kumuko. Koma chinthu chibodzi chomwe ninkudziwa ni chakuti mu thaundi na thaundi, mzimu uchena wanichitira umboni mobwerezerabwerezera kuti nikudikhira kumangiwa na kudzudziwa.” (Mac. 20:22, 23) Olo kuti ambadziwa kuti vinthu vogopsya vikamuchitikire, Paulo ambaona kuti “mzimu” wamuchichimiza kuti ayende ku Yerusalemu. Iye ambafuna kuti ayende ndipo wenze wotsimikiza kubvera vomwe mzimu moyu udamuuza. Ni shuwadi, angaona kuti moyo wake ni wodekana maninge, koma olo nteno kwa iye chinthu chodekana maninge chenze kuchita vomwe Mulungu ankufuna.

⁴ Ko imwepo muchaonambo teno? Pomwe tidadzipereka kwa Yahova tidapolomisa na moyo wose kuti chinthu chodekana maninge pa moyo wathu chidzakhale kuchita vomwe iye ankufuna. Ndipomwapa,  kuganizira chitsanzo cha ntumi Paulo yemwe wenze wokhulupirika kungatithandize maninge.

5. Ko Paulo na anzake adafamba tani kuti akafike ku Turo?

⁵ Barko yomwe Paulo na anzake wale adapakira, idayenda sitiriti kutanthauza kuti mphepo yabwino imbawagwinya ndipo idawathandiza kuti akafikiretu ntsiku mweyo pa ntsuwa ya Ko. (Mac. 21:1) Vinkuoneka kuti barko mweyi idagona kumuko ndipo mangwana yake idafika ku Rode komasoti ku Patara. Pomwe abale mwawa padafika potsamisira barko yomwe yenze cha ku sul kwa Ásia Minor adapakira barko ikulu yonyamula vinthu, ndipo iribe kuyima palipose mpakana kukafika ku Turo mu dera ya Foinike. Ali mu njira adapita pafupi na “ntsuwa ya ku Kupuro . . . kumadzere” kwa potsamisira barko ya pa ntsuwa mweyi. (Mac. 21:3) Ndawa chani Luka, yemwe adanemba bukhu ya Machitidwe adatomola mpfundo mweyi?

6. (a) Ndawa chani tingalewe kuti panango Paulo adalimba ntima padawona ntsuwa ya ku Kupuro? (b) Ko mukubva tani mukaganizira momwe Yahova wakudalisirani komasoti momwe wakuthandizirani?

 ⁶ Panango Paulo adalatiza anzake wale ntsuwa mweyo, nkuwauza vomwe vidamuchitikira kumoku. Paulendo wake woyamba wa umishonale, magole 9 vimwevi vikanati vachitika, Paulo, Baranaba na Yohani komasoti Yohani Maliko adagumana na Yelima wamatsenga yemwe ambatsutsa basa yawo yolalikira. (Mac. 13:4-12) Panango Paulo adalimba ntima padaona ntsuwa mweyi pomwe adakumbukira vomwe vidamuchitikira komasoti padakumbukira vomwe vidamuthandiza kuti akhale wokonzeka kugumana na mabvuto yaliyose ku Yerusalemu. Isepanombo tingachite bwino kumbaganizira momwe Mulungu watithandizira kupirira mayesero. Tikambaganizira vimwevi tingakhale ninge Davide yemwe adanemba kuti: ‘Mabvuto ya munthu wolungama ni yazinji koma Yahova amupulumusa ku mabvuto yose.’—Sal. 34:19.

7. Ko Paulo na anzake adachita chani padafika ku Turo?

⁷ Paulo ambadziwa kudikana kochitira vinthu pabodzi na Akhrisitu anzake, ndipo wenze wofunisisa kugumana nawo. Luka adanemba kuti iwo padafika ku Turo “adafagafaga opfunzira.” (Mac. 21:4) Vimwevi vinkuwoneseratu kuti Paulo na anzake wale ambadziwa kuti ku Turo kwenze Akhrisitu anzawo, mwakuti adawafagafaga nkuwagumana, ndipo panango adakhala nawo kwa ntsiku zinganani. Ntsiku zinombo, wanthu okonda chonadi akhala na madaliso yazinji. Yabodzi mwa madaliso mwaya ni yakuti kulikose komwe angayende, kuli Akhrisitu anzawo omwe awatambira bwino. Wanthu omwe akonda Mulungu amutumikira mu njira yobvumizika ndipo ananzawo pa dziko yose.

8. Ko mawu yomwe yali pa Machitidwe 21:4 yakutanthauza chani?

⁸ Pofokoza vomwe vidachitika pa ntsiku ya 7 yomwe Paulo na anzake wale adakhala ku Turo, Luka adanemba mpfundo inango yomwe ingaoneke ninge yodabwisa. Iye adati: “Mouziriwa na mzimu, [iwo] adauza Paulo mobwerezabwereza kuti osati ayese kuyenda ku Yerusalemu.” (Mac. 21:4) Ko Yahova adachinja maganizo yake? Ko adauza Paulo kuti ayi kuyenda ku Yerusalemu? Neye. Mzimu umbaonesa kuti Paulo akadzudziwe ku Yerusalemu, koma umbalewalini kuti ayi kuyendako. Vinkuoneka kuti mzimu uchena ndiwo udathandiza abale wa ku Turo kudziwa kuti Paulo akagumane na mabvuto ku Yerusalemu ndipo vimwevi venzedi chaivo. Pamwapo, ndawa yakuti iwo ambafunalini kuti Paulo agumane na mabvuto, adamulimbikisa kuti aleke kuyenda ku Yerusalemu. Ni vobveka kuti iwo enze na maganizo mwaya, koma Paulo ambafunisisa kuchita vomwe Yahova afuna ndipo iye adayenda ku Yerusalemu.—Mac. 21:12.

9, 10. (a) Ko vinkuoneka kuti Paulo ambakumbukira chani padabva maganizo ya abale wa ku Turo? (b) Ko wanthu azinji ku dziko uku anamaganizo yaponi, ndipo maganizo mwaya yankusiyana tani na yomwe Yesu adalewa?

 ⁹ Pomwe Paulo adabva maganizo ya abale mwawa, panango iye adakumbukira kuti vinthu ninge mwevi vidachitikirambo Yesu, pomwe adauziwa na opfunzira wake kuti mukayenda ku Yerusalemu mukadzudziwe ndipo mukaphewe. Pakumubvera chifundo, Petulo adamuuza kuti: “Dzikomereni ntima Ambuya. Ayi kubvuma kuti vimwevi vikuchitikireni olo pang’ono.” Koma iye adachungunuka nkuuza Petulo kuti: “Yenda kumbuyo kwangu Satana! Ndiwe chokhukhumudwisa kwa inepano, ndawa vomwe uganiza ni maganizolini ya Mulungu, koma ni maganizo ya wanthu.” (Mat. 16:21-23) Yesu wenze wokonzeka kuchita vomwe Mulungu adamuuza. Ndipo Paulo wenzembo na ntima ninge moyu. Ninge Petulo abale wa ku Turo enze na volinga vabwino koma ambabvesalini kuti vomwe Paulo ambafuna ni kuchita vomwe Mulungu afuna.

¹⁰ Wanthu azinji ntsiku zino afuna vinthu vabwino vokhavokha panango kukonda kuchita vinthu vosashupa, olo vinthu ivo vikhale voipa. Mwakulinganiza, wanthu azinji afuna matchetchi yomwe yatewedzalini mpfundo za Yahova, ndipo yabvumiza munthu kuchita vomwe ankufuna. Yesu adalimbikisa opfunzira wake kuti akhale na maganizo yosiyana na yamwaya. Iye adawauza kuti: “Peno munthu ankufuna kunitewera, adzilambe yekha ndipo atakule muti wake wodzudzikirapo nkupitiriza kunitewera.” (Mat. 16:24) Kutewera Yesu ni chinthu chodekana maninge, koma vifunika kuchita khama.

11. Ko opfunzira wa ku Turo adawonesa tani kuti ambamukonda Paulo?

¹¹ Ndipo nthawe idakwana yakuti Paulo, Luka na anzawo wale apitirize ulendo wawo. Vomwe vidachitika pomwe angachoka venze volimbikisa, ndawa yakuti vimbawonesa kuti abale wa ku Turo, ambamukonda maninge Paulo ndipo ambafuna kuti apitirize utumiki wake. Paulo na anzake wale adanyamuka kuyenda ku nyanja, ndipo azimuna, azikazi pabodzi na wana adawaperekeza. Padafika, wose pabodzi adagwada pasi nkupemphera ndipo pamapeto pake adalairana nawo. Patsogolo pake Paulo, Luka na anzawo wale  adapakira pomwe barko inango yoyenda ku Tolemayi, ndipo kumuko adagumana na abale ndipo adakhala nawo kwa ntsiku ibodzi.—Mac. 21:5-7.

12, 13. (a) Nchani chinkuonesa kuti Filipo ambatumikira Mulungu mwakhama? (b) Ndawa chani Filipo ni chitsanzo chabwino kwa amuna wa Chikhrisitu ntsiku zino?

¹² Patsogolo pake, Luka adalewa kuti Paulo na anzake wale adanyamuka kuyenda ku Kaisareya. Padafika kumuko, adayenda “kumuyi kwa mlaliki munango dzina yake Filipo.” a (Mac. 21:8) Vikuoneka kuti adakondwa maninge padawona Filipo. Pafupifupi magole 20 pomwe Filipo wenze ku Yerusalemu iye adasaluliwa na atumi kuti athandize pa basa yogawa vakudya mu mpingo womwe wenze udayamba manjemanje. Kwa nthawe itali Filipo angalalikira mwakhama. Kumbukirani kuti opfunzira padamwazikana ndawa ya kudzudziwa, wopfunzira Filipo adayenda ku Samariya ndipo adayamba kulalikira. Pamwapo iye adalalikira nduna ya ku Itiyopiya patsogolo pake adaibatiza. (Mac. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Vinkuonekeratu kuti iye adachita utumiki wake mokhulupirika!

¹³ Filipo adapitiriza kuchita khama pa utumiki wake, pomwe wenze ku Kaisareya adapitiriza kuphata basa yolalikira ninge momwe Luka adawonesera pomutomola kuti “mlaliki.” Filipo wenze na wana akazi anayi omwe ambanenera, vimwevi vinkuonesa kuti iwo ambatewedzera chitsanzo cha ababa wawo. b (Mac. 21:9) Pamwapa vinkuoneseratu kuti Filipo adathandiza maninge banja yake kuti ikhale yolimba mwauzimu. Ntsiku zinombo amuna wa Chikhrisitu omwe anawana achadekana kutewedzerambo chitsanzo chimwechi. Iwo achadekana kutsogolera banja yawo muutumiki na kuthandiza kuti imbakonde basa yolalikira.

14. Ko nchani chomwe chidachitikira Paulo pambachezera Akhrisitu anzake, ndipo isepano ntsiku zino tingawatewedzere tani?

 ¹⁴ Kulikose komwe wayenda, Paulo angafagafaga Akhrisitu anzake ndipo akawagumana, ambakhala nawo kwa kanthawe. Nivodziwikiratu kuti abale ambamutambira mokondwa m’mishonale moyu na anzake omwe angafamba nawo pabodzi.Tikukhulupirira kuti maulendo mwaya yambathandiza Akhirisitu ndawa yakuti ambalimbikisana. (Aro. 1:11, 12) Vimwevi vichitika pomwe ntsiku zino. Tidalisiwa maninge tikatambira wonyang’anira dera na nkazi wake kumuyi kwathu, olo kuti nyumba yathu ikhale ing’ono komasoti tilibe vinthu vizinji.—Aro. 12:13.

15, 16. Ko Agabo adabweresa ntontholo uponi, ndipo udawafika tani pa moyo wanthu omwe adautetekera?

¹⁵ Pomwe Paulo wenze kumuyi kwa Filipo kudafika munthu munango wolemekezeka dzina yake Agabo. Wanthu omwe adasonkhana nyumba ya Filipo ambadziwa kuti Agabo ni mneneri yemwe adalosera njala ikulu yomwe yenzeko mu utongi wa Kalaudiyo. (Mac. 11:27, 28) Vingachitike kuti iwo ambadzibvunza kuti: “Ndawa chani Agabo wabwera kuno ndipo ko iye wabwera na ntontholo uponi?” Pomwe iwo ambamunyang’anisisa iye adatenga bande ya Paulo yambamangira m’chiuno ndipo ambakwanisa kusungiramo kobiri na vinthu vinango. Patsogolo pake adadzimanga mapazi na manja nkunena kuti: “Mzimu uchena wanena kuti ‘munichiro wa bande iyi, Ayuda adzamumange tene ku Yerusalemu nkumupereka kwa wanthu wa makhaindi yanango.’”—Mac. 21:11.

¹⁶ Ulosi moyu udatsimikizira kuti Paulo ayende ku Yerusalemu. Udawonesa pomwe kuti basa yolalikira kwa Ayuda ikachitise kuti aperekewe “kwa wanthu wa makhaindi yanago.” Ulosi moyu udawafika pa moyo maninge wanthu omwe enze mwapo ndipo Luka adanemba kuti: “Pitidabva vimwevi, isepano na wanthu omwe enze kumuko, tidayamba kumugwigwirira Paulo kuti osati ayende ku Yerusalemu. Koma Paulo adadawira kuti: ‘Ndawa chani munkulira komasoti kufuna kunifokesa? Inepano ndine wokonzeka osati kumangiwa kokha, koma kukafa ku Yerusalemu ndawa ya dzina ya Ambuya Yesu.’”—Mac. 21:12, 13.

17, 18. Ko Paulo adawonesa tani kuti wenze wotsimikiza na ntima wose kuchita vomwe Mulungu ankufuna, manje abale adachita tani?

¹⁷ Ganizirani vomwe vidachitika. Luka pabodzi na abale wale adagwigwirira Paulo kuti aleke kuyenda ku Yerusalemu ndipo anango ambalira. Ndawa yakuti abale mwawa adawonesa kuti ambamubvera chifundo, Paulo mokoma ntima adawauza kuti “ankumufokesa” panango kuti “kumupsesa moyo” wake ninge momwe Mabaibolo yanango yafokozera. Koma olo nteno, iye wenze wotsimikiza na ntima wose, ndipo molingana na momwe venzere pomwe  adagumana na abale wa ku Turo alibe kubvuma kuti achinje maganizo yake ndawa yakuti abale mwawa ambamugwigwirira panango kumulirira. M’malo mwake adawawuza ndawa yake yenze angadekana kuyenda pamwapa Paulo adawoneseratu kuti wenze wolimba ntima. Molingana na Yesu, Paulo adatsimikiza na ntima wose kuyenda ku Yerusalemu. (Aheb. 12:2) Iye ambachitalini vimwevi na cholinga chakuti afere chikhulupiriro chake, koma peno vidakachitika iye ambawona kuti ni mwayi wa kufa ninge nteweri wa Yesu Khrisitu.

¹⁸ Ko abale mwawa adachita chani pomwe Paulo adawauza vimwevi? Adadawira mwaulemu, ndawa Luka adanemba kuti: “Patidakangira kumuchinja maganizo tidaleka kumulambiza kulewa kuti: ‘Vomwe Yahova ankufuna vichitike.’” (Mac. 21:14) Abale omwe ambagwigwirira Paulo kuti aleke kuyenda ku Yerusalemu alibe kuumirira maganizo yawo. Iwo adandotetekera vomwe Paulo adalewa ndipo adabverana navo, adazindikira vomwe Yahova afuna ndipo adabvuma kuti vichitike olo kuti mwevi venze voshupa kwa iwo. Paulo adapitiriza ulendo woyenda ku Yerusalemu ndipo vomwe vidachitika kumoku vidachitisa kuti aphewe. Paulo ambawona kuti vidakakhala bwino kuti wanthu omwe ambamukonda wale aleke kumulambiza kuti ayende ku Yerusalemu.

19. Ko tingagumane pfunziro ya bwino maninge iponi tikaona vomwe vidachitikira Paulo?

 ¹⁹ Panapfunziro yabwino maninge kuwona vomwe vidachitikira Paulo: Ayi kuti timbayese kufokesa Akhrisitu omwe asalula moyo wosafuna vizinji kuti atumikire bwino Mulungu. Pfunziro mweyi tingaiphatise basa pankhani zizinji, osati pankhani yolewa va moyo na impfa yokha. Mwakulinganiza, abereki azinji wa Chikhrisitu adandaula akaona wana wawo akuchoka pa muyi kukatumikira Yahova kumadera yakutali, koma olo nteno abereki mwawa akhala wotsimikiza na ntima wonse kuti ayesese kupewa kufokesa wana wawo. Mwakulinganiza, mulongo munango dzina yake Phyllis yemwe akhala ku Ingraterra yemwe anamwana m’bodzi basi nkazi akumbukira momwe adabvera pomwe mwana wake m’bodzi moyu adayenda ku África kukachita utumiki waumishonale. Mulongo muyo adati: “Nidakwinyirira manige muntima ndipo venze voshupa ndawa yakuti nimbadziwa kuti ku África nikutali maninge. Nenze wokwinyirira maninge pabodzibodzipo nimbamekera. Nidaipempherera maninge nkhani mweyi koma nimbadziwa kuti mwana wangu moyu wasalula yekha kuchita utumiki ndipo nilibe kuyesa kumunyengerera kuti abwerere. Ndipo nthawe zonse nimbamupfunzisa kuti ambayikhe vinthu vokhudza Ufumu pa malo yakuyamba pa moyo wake. Manjeuno iye wakhala akutumikira Mulungu kwa magole 30, ndipo ntsiku iriyose nichatembeja Yahova ndawa mwana wangu moyu yemwe ankupitiriza kukhala wokhulupirika.” Ndipomwapa nivabwino kuti timbalimbikise Akhrisitu anzathu omwe asalula moyo osafuna vizinji kuti atumikire Yahova.

20, 21. Nchani chinkuonesa kuti Paulo ambafunisisa kukhala pabodzi na abale, ndipo ndawa chani ambafuna kuchita vimwevi?

²⁰ Paulo adakonzekera ulendo ndipo adanyamuka pabodzi na abale wale. Vimwevi vidaonesa kuti abale mwawa alibe kutaya ntima koma adamuthandiza na ntima wose. Palipose pomwe angaima pa ulendo woyenda ku Yerusalemu Paulo na anzake mwawa ambafagafaga abale na alongo wawo wa Chikhrisitu. Mwakulinganiza, ku Turo adafagafaga opfunzira na kuwagumana ndipo adakhala nawo kwa ntsiku 7. Iwo adayima pomwe ku Tolemayi kuti apereke moni kwa abale na alongo wawo ndipo adakhala nawo kwa ntsiku ibodzi. Padafika ku Kaisareya adakhala ntsiku zinganani kumuyi kwa Filipo. Patsogolo pake opfunzira anango wa ku Kaisareya adaperekeza Paulo pabodzi na anzake wale ku Yerusalemu, ndipo iye padangena mu thaundi momu adafikira kumuyi kwa Mnaso, m’bodzi mwa wopfunzira woyambirira. Pamwapo padafika ku Yerusalemu, Luka adanena kuti: “Abale adatitambira mokondwa.”—Mac. 21:17.

²¹ Vinkuonekeratu kuti Paulo wenze wofunisisa kukhala pabodzi na Akhrisitu anzake. Ntumi moyu ambalimbikisiwa na abale komasoti alongo wake ninge momwe vichachitikira ntsiku zino. Vimwevi vidamulimbikisa Paulo kuti wosati achite mantha pakuyankhula na wanthu waukali komasoti otsutsa omwe ambafuna kumupha.