1-4. Ko Petulo adagumana na bvuto iponi ndipo imwepo mudakabva tani peno mudakagumana na vomwe iye adagumana navo ivi?

 ZUNGO ikulu idabveka pomwe chitseko chikulu chasimbi cha mpanda pa chidafungiwa. Pa nthawe mweyo, Petulo wenze adamangiwa na njema ziwiri pakati pa masocha yawiri ya Chiroma ndipo adamutenga kuti akamufungire mu djeri. Kwa maola yazinji panango kwa ntsiku zinganani iye adakhala mu djeri mumo podikhira kuti abve chilango chomwe apasiwe. Ndipo vomwe iye ambaona mu djeri mumo ni vipupa, visimbi vofungira pa msuwo, njema zomwe adamumangira nazo komasoti masocha yomwe yangamunyang’anira.

² Patsogolo pake Petulo adabva ntontholo wokwinyilirisa wolewa va chilango chake. Mpfumu Herode Agripa Woyamba adatsimikiza ntima kuti amuphe. a Ndipo Herode adakonza vakuti amubwerese Petulo kwa wanthu pachikondwerero cha pasika chikamala. Iye adalamula kuti Petulo aphewe pakufuna kukondweresa wanthu mwawa. Sikuti Herode ambandomugopsya neye, koma adatsimikiza na ntima wose kuchita vomwe adanena ivo. Ntsiku zinganani m’mambuyo iye wenze adapha kale Yakobo m’bodzi mwa atumi anzake wa Petulo.

³ Manje usiku wakuti Petulo aphewe mangwana yake udafika. Ko iye ambaganiza chani pewenze mu djeri ya m’dima mweyo? Ko adakumbukira vomwe Yesu adamuwuza magole yangani kumbuyo kuti ntsiku inango adzamangiwe na kuyenda naye komwe iye ambakufunalini kutanthauza kuti adzaphewe? (Yoh. 21:18, 19) Panango Petulo ambaganiza kuti nthawe mweyo manje yafika.

⁴ Ko imwepo mudakabva tani mudakagumana na vomwe Petulo adagumana navo ivi? Panango wanthu azinji adakaganiza kuti moyo wawo wamalira mwapo. Koma, ko ateweri chaiwo wa Yesu Khrisitu  akagumana na bvuto ikulu angataye ntima nkumbaona kuti moyo wawo wamalira mwapo? Ko isepano tingapfunzirepo chani kuchokera kwa Petulo komasoti Akhrisitu anzake pa vomwe adachita padayamba kudzudziwa? Naboni tione.

5, 6. (a) Ndawa chani mpfumu Herode Agripa Woyamba adayamba kudzudza Akhrisitu mu mpingo ndipo angawadzudza tani? (b) Ndawa chani tingalewe kuti impfa ya Yakobo chenze chiyeso chikulu mu mpingo?

⁵ Ninge momwe taonera mu msolo wapita ule wanthu mu mpingo wa Chikhrisitu adakondwa maninge padaona Koneliyo yemwe wenzerini mu Yuda padakhala Mkhrisitu pabodzi na banja yake. Vinkuwoneka kuti Ayuda omwe enzerini Akhrisitu adadabwa maninge padaona kuti Akhrisitu azinji wa Chiyuda ankutumikira Mulungu pabodzi na wanthu wamakhaindi yanango.

⁶ Herode yemwe wenze shasha wandale, adagumanirapo mwayi wakuti Ayuda ambamukonde ndipo adayamba kudzudza Akhrisitu. Nivosakayikisa kuti iye ambadziwa kuti ntumi Yakobo ambabverana maninge na Yesu Khrisitu. Pamwapo Herode “adapha Yakobo, m’bale wake wa Yohani na chibemba.” (Mac. 12:2) Impfa ya ntumi moyu chenze chiyeso chikulu maninge mu mpingo. Yakobo wenze mu gulu ya atumi atatu omwe adaona Yesu ankuchinja ndipo adaona pomwe vinthu vinango vodabwisa vomwe atumi anango alibe kuvionako. (Mat. 17:1, 2; Maliko 5:37-42) Ndawa yakuti Yakobo na m’bale wake Yohani enze na khama pakuchita vinthu, Yesu adawachemera kuti “Wana wa Kaphaliwali.” (Maliko 3:17) Manje Akhrisitu adaluza ntumi wolimba moyu yemwe  ambamukonda maninge komasoti wenze Mboni yokhulupirika.

7, 8. Ko Akhrisitu mu mpingo adachita chani pomwe Petulo adamangiwa?

⁷ Vomwe Agripa ambafuna vidachitika ndawa Ayuda adakondwa pomwe Herode adapha Yakobo. Vidamulimbikisa pomwe kuti amuphate Petulo. Ninge momwe taonera kumayambiriro kwa nkhani ino iye adaphata Petulo nkumumanga. Panango Agripa ambakumbukira kuti nthawe inango atumi adabulisiwa mu djeri modabwisa, ndipo taona vimwevi mu msolo 5 wa bukhu ino. Pakufuna kutsimikizira kuti Petulo ayi kuti athawe, Herode adalamula kuti iye amangiwe pakati pa masosha yawiri yomunyang’anira ndipo penze pomwe masocha yanango 16 yomwe yangamunyang’anira mochita kuchinjana usiku na masikati. Vidakakhala kuti Petulo adathawa vidakachitisa kuti masocha yomunyang’anira yale yapasiwe chilango chomwe iye angadekana kutambira. Ko pamwapa Akhrisitu anzake wa Petulo adakachita tani?

⁸ Akhrisitu mu mpingo adadziwa vodekana kuchita. Lemba ya Machitidwe 12:5 ichati: “Pamwapo Petulo adafungiriwa mudjeri mumo, koma mpingo umbapemphera maninge kwa Mulungu.” Shuwadi, iwo angapempherera m’bale wawo moyu wokondewa mosalekedza ndipo angagwigwirira Mulungu mochokera pasi pa ntima. Iwo alibe kutaya ntima ndawa ya impfa ya Yakobo komasoti alibe kuyamba kuwona kuti pemphero niyosathandiza. Yahova adakondwa maninge kubva mapemphero ya atumiki wake mwawa. Iye achadawira mapemphero peno niyobverana na chifuniro chake. (Aheb. 13:18, 19; Yak. 5:16) Imweyi ni mpfunziro yomwe Akhrisitu ntsiku zino achadekana kumbaikumbukira nthawe zose.

9. Ko tinkupfunzira chani pa chitsanzo cha Akhrisitu omwe ambamupempherera Petulo?

 ⁹ Ko munkudziwa Akhrisitu anzanu omwe ankugumana na mayesero? Panango iwo ankudzudziwa panango boma idawalambiza kutumikira Mulungu mu dziko yawo ndipo panango ankubonera ndawa ya matsoka yachilengedwe. Mungachite bwino kumbawapempherera Akhrisitu mwawa mochokera pasi pa ntima. Vingachitike kuti munkudziwa Akhrisitu anango omwe ankugumana na mabvuto yomwe yaonekalini, ninge mabvuto ya m’banja, kukalipisiwa panango mabvuto yanango yokhudza chikhulupiriro chawo. Mumbaganizire mofatsa mukalibe mwapemphera, mbakumbukirani wanthu anganani omwe mungawatomole madzina yawo poyankhula na Yahova yemwe ni ‘wakubva mapemphero.’ (Sal. 65:2) Ndipomwapa imwembo mungafunike kuti abale na alongo anango ambakupempherereni mukagumana na mabvuto.

10, 11. Fotokozani momwe Yahova adabulisira Petulo mudjeri.

¹⁰ Ko Petulo wenze na nkhawa ndawa ya chilango chomwe ambadikhirira? Tinkudziwalini, koma usiku womaliza moyu adakhala mudjeri momu, iye adagona tulo tofanato pakati pa masocha yawiri yomunyang’anira yale. Munthu wokhulupirika moyu ambadziwa kuti mulimose momwe vikhalire, Yahova wenze naye. (Aro. 14:7, 8) Petulo ambadziwalini kuti vinthu vodabwisa venze vidasala pang’ono kumuchitikira. Mwadzidzidzi kugaka kudadzala mu djeri mumo ndipo mngelo adaima pafupi nkumumusa Petulo mwakankulumize. Koma vinkuoneka kuti omwe angamunyang’anira wale alibe kumuona mngelo moyu. Ndipo njema zomwe zimbaoneka ninge zingagwatikelini zomwe adamumangira manja Petulo, zidagwatika ndipo zidagwa pantsi!

¹¹ Pamwapo mngelo muyo adalamula Petulo kuti: “Muka kankulumize! . . . Vala vovala vako na ntsapato zako. . . . Uvale malaya yako yakunja.” Petulo adachitadi vimwevi mwakankulumize. Pamwapo mngelo muyo adamuwuza kuti: “Umbanilondole” ndipo Petulo adachitadi vimwevo. Iwo adabula mudjeri mumo nkupita gulu ya masosha yomwe yenze idaimirira pansuwo panja. Ndipo mwakachetechete adafika pa chitseko chikulu chasimbi. Ko iwo adakabula tani pa chitseko mwicho? Peno Petulo wenze na m’bvunzo moyu m’maganizo mwake alibe kuchebwa kudawiriwa ndawa pomwe adafendera pansuwo chitseko chidafunguka. Palibe kupita nthawe iwo adabula na pa msuwo pamwapo nkukafika mu msewu ndipo mngelo ule alibe kuoneka pomwe. Petulo padakhala yekhayekha adazindikira kuti venzedi chaivo yenzerini masomphenya neye ndipo adakhulupirira kuti wamasuliwadi!—Mac. 12:7-11.

12. Ndawa chani kuganizira mofatsa momwe Yahova adapulumusira Petulo kungatilimbikise?

¹² Ko nivolimbikisarini kuganizira mofatsa mphanvu zomwe zilibe malire za Yahova zomwe achaphatisa basa populumusa atumiki wake? Petulo adamangiwa na mpfumu yomwe imbathandiziwa na utongi wamphanvu maninge pa  dziko yapasi pa nthawe mweyo. Koma iye adabula mu djeri mumo palibe bvuto iriyose. Nishuwadi kuti Yahova achitalini vodabwisa mwevi kwa atumiki wake wose. Iye alibe kuchita vimwevi kwa Yakobo koma palibe kupita nthawe mawu ya Yesu yale yolewa va atumi yadakwanirisika kwa Petulo. Ntsiku zino Akhrisitu adikhiralini kupulumusiwa modabwisa. Koma ayi kuti tiyebwe kuti Yahova achinjalini. (Mal. 3:6) Ndipo manjemanjepa adzaphatise basa mwana wake kuti amasule wanthu azinji ku impfa yomwe ni djeri yoipa maninge. (Yoh. 5:28, 29) Mapolomisi mwaya yachatilimbikisa maninge ntsiku zino tikambagumana na mayesero.

13-15. (a) Ko Akhrisitu omwe enze adasonkhana mnyumba mwa Mariya adachita tani padaona kuti Petulo wadafika m’nyumba mumo? (b) Ko bukhu ya Machitidwe idayamba kufotokoza va chani, ndipo ko Petulo adapitiriza tani kuthandiza abale na alongo wake?

¹³ Kunja kwenze m’dima ndipo Petulo adaima mu msewu nkumbaganizira koyenda. Patsogolopake adadziwa kwakuti ayende. Mayi munango Wachikhrisitu dzina yake Mariya ambakhala pafupi na msewu moyu. Vinkuoneka kuti Mariya wenze nkazi wamasiye olemera ndipo wenze na nyumba ikulu momwe mpingo umbakwanisa kuchitiramo misonkhano. Iye wenze mayi wake wa Yohani Maliko yemwe ankutomolewa koyamba mu bukhu ya Machitidwe pa nkhani mweyi. Paidapita nthawe Petulo adayamba kuona Yohani Maliko ninge mwana wake. (1 Pet. 5:13) Usiku muyo wanthu azinji wamu mpingo moyu enze nyumba ya Mariya ndipo angapemphera mochokera pasi pa ntima olo kuti wenze usiku maninge. Vinkuoneka kuti iwo ambapempherera kuti Petulo amasuliwe koma alibe kuganizirako kuti Yahova wawadawira nthawe mwiyo!

¹⁴ Petulo adagogodza pa msuwo wongenera nyumba mweyo. Nyabasa munango dzina yake Roda, yomwe dzina mweyi ni yodziwika maninge mu Chigiriki ndipo imbatanthauza “fololi ya Roza” adabwera pa msuwo mwapo. Iye alibe kukhulupirira padabva mawu ya Petulo. Patsogolo pake ntsikana moyu adakondwa maninge ndipo m’malo mwakuti amufungulire msuwo, adandomusiya Petulo ali pulu panja ndipo adathamanga kuti akauze abale na alongo kuti Petulo ali pa msuwo. Olo kuti wanthu ambamulewa kuti wafuntha, iye alibe kubva ulesi koma adapitiriza kuwauza motsimikiza ntima kuti akulewa chaivo. Manje pakudawira mokayikira, iwo adayamba kulewa kuti panango mtsikana moyu wabva mawu ya mngelo yemwe ambaimira Petulo. (Mac. 12:12-15) Pomwe vose vimwevi vingachitika nkuti Petulo ankugogodza basi pa msuwo ndipo patsogolo pake wanthu mwawo adayenda kukafungula msuwo.

¹⁵ Abale mwawa padafungula msuwo, “adawona kuti ndiyedi ndipo adadabwa maninge!” (Mac. 12:16) Petulo adakwiza djanja yake dzulu kuti abale omwe enze okondwa maninge akhale chete, nacholinga chakuti awafotokozere vomwe vidachitika. Padawafotokozera adawauza kuti akafotokozere wopfunzira munango Yakobo komasoti na abale anango. Pamwapo iye adachoka nyumba mumo na cholinga chakuti masocha ya Herode ayi kuti yamugumane.  Petulo adayenda ku dera inango komwe wenze wotetezeka ndipo adapitiriza kuchita utumiki wake mokhulupirika. Kuchokera pa nthawe mwiyi Petulo adandotomolewa kabodzi kokha pa Machitidwe msolo 15 pomwe iye adathandiza kumalisa nkhani ya mdulidwe. Pamwapo bukhu ya Machitidwe idayamba kufotokoza va basa na maulendo ya umishonale ya mtumi Paulo. Manje tinkukhulupirira kuti Petulo adapitiriza kuthandiza abale na alongo wake kuti akhale na chikulupiriro cholimba kulikose komwe angayende. Pomwe iye ambalawirana na abale na alongo omwe adasonkhana mu nyumba ya Mariya, abale mwawo enze okondwa maninge.

16. Ndawa chani tinkukhulupirira kuti tidzatambire madaliso yazinji kutsogolo uku?

¹⁶ Nthawe zinango Yahova achapereka madaliso yazinji maninge kwa atumiki wake, mwakuti iwo akhala okondwa maninge ndipo abvesalini kuti vakwanisika tani. Vimwevi ni vomwe vidachitikira abale na alongo okhulupirika wa Petulo usiku moule. Isembo ntsiku zino tikatambira madaliso ya Yahova tikhala okondwa maninge ndipo nthawe zinango tibvesalini kuti vakwanisika tani. (Miy. 10:22) Kutsogolo uku tidzaone mapolomisi yose yomwe Yahova wapolomisa ankuyakwanirisa pa dziko yose ndipo tidzakhale okondwa maninge, kuposha momwe tingaganizire pano. Ndipomwapa peno tipitirize kukhala okhulupirika tingakayikirelini kuti kutsogolo uku tidzatambire madaliso yazinji maninge.

17, 18. Ko chidachitika chani kuti gulu ya wanthu iyambe kutamanda Herode?

¹⁷ Herode adadabwa maninge padabva kuti Petulo wathawa mu djeri mule ndipo alibe kukondwa navo. Nthawe mweyo iye adalamula wanthu kuti amufagefage Petulo ndipo adalamula pomwe kuti masocha yomwe yambamunyang’anira yale yabvunziwe mibvunzo. Patsogolo pake “adalamula kuti awatenge nkukawalanga.” (Mac. 12:19) Herode Agripa wenze munthu wowuma ntima maninge ndipo wenze alibe chifundo. Ko munthu wa khanza moyu adalangiwa tani?

¹⁸ Agripa adachita manyazi maninge pomwe adakangila kupha Petulo. Manje adachita chinthu chinango chomwe adaona kuti chidakamuchosa manyazi. Iye adachita msonkhano wa boma anango mwa azondi wake adamukumbira kuti akambirane naye mwa ntendere. Vinkuonekeratu kuti iye ambafunisisa kuyankhula pa maso pa chigulu cha wanthu. Luka adafotokoza kuti pa msonkhano moyu “Herode adavala vovala vake vachifumu.” Mu Yuda munango yemwe wenze shasha wa mbiri zakale dzina yake Josephus adafotokoza kuti chovala cha Herode chenze chokonzewa na Siliva ndipo akakhala pa malo yogaka chimbawoneka choyetimira ndipo ambaoneka wa ulemerero. Patsogolo pake mtsogoleri wodzibva moyu adayamba kuyankhula. Pakufuna kusangalasa gulu ya wanthu ire, idakuwa kulewa kuti: “Mwaya ni mawu ya Mulungu, osati ya munthu!”—Mac. 12:20-22.

19, 20. (a) Ndawa chani Herode adalangiwa na Yahova? (b) Ko nkhani yofotokoza impfa yadzidzidzi ya Herode Agripa inkutilimbikisa tani?

 ¹⁹ Mulungu ni yemwe angadekana kutambira ulemerero moyu, ndipo ambaona vomwe vimbachitikaivo. Herode adakakwanisa kupewa ntsoka yomwe idamugwela pa kutsumula wanthu mwawo panango kundowauza kuti vomwe ankulewa ivo ni chaivolini. Patsogolo pake iye adakwanirisa mwambi wakuti: ‘Dumbo ifikisa munthu ku chiwonongeko.’ (Miy. 16:18) “Nthawe mwiyo mngelo wa Yahova adamudwalisa” ndipo munthu wadumbo moyu adafa impfa yowawa. Herode “adadyewa na nkhonye nkufa.” (Mac. 12:23) Josephus adalewa kuti Agripa adaduwala mwadzidzi adalewa pomwe kuti mpfumu mweyi imbadziwa kuti imwalire ndawa yobvuma kuti wanthu mwawo ambamutamande. Josephus adanemba kuti Agripa adaduwala kwa ntsiku 5 ndipo patsogolo pake adafa. b

²⁰ Nthawe zinango vingawoneke ninge wanthu oipa ankutambiralini chilango. Vimwevi vichadekanalini kutidabwisa ndawa yakuti ‘dziko iri m’manja mwa oipa.’ (1 Yoh. 5:19) Koma atumiki okhulupirika wa Mulungu akambabonera vingaonese ninge wanthu oipa ankutambilarini chilango. Ndipomwapa vomwe vidachitikira Herode ni volimbikisa maninge. Nkhani mweyi inkuonesa kuti Yahova adangenererapo ndipo vimwevi vinkukumbusa atumiki wake ose kuti iye achakonda chilungamo. (Sal. 33:5) Olo kuti papite nthawe itali tani, chilungamo chidzachitikedi shuwa.

21. Ko ni Mpfundo ikulu iponi yomwe tinkupfunzira pa Machitidwe msolo 12, ndipo ndawa chani vimwevi ni volimbikisa kwa isepano ntsiku zino?

²¹ Nkhani mweyi inkumala na mpfundo inango yolimbikisa yakuti: “Koma mawu ya Yahova yadapitiriza kulengezewa ndipo wanthu azinji adakhala wokhulupirira” (Mac. 12:24) Nkhani mweyi inkuwonesa kuti basa yolalikira inkuyenda patsogolo ndipo inkutikumbusa pomwe momwe Yahova akudalisira basa mweyi ntsiku zino. Nivodziwikiratu kuti buku ya Machitidwe msolo  12 inkulewalini va impfa ya mtumi m’bodzi na kupulumuka kwa mtumi munango. Koma inkufotokoza momwe Yahova adakangisira volinga va Satana vofuna kumalisa mpingo Wachikhrisitu na kufookesa Akhirisitu omwe ambaphata basa yolalikira mwakhama. Volinga va Satana vidakangika, komasoti ntsiku zinombo vikangika. (Yes. 54:17) Koma omwe ali kusaidi kwa Yahova komasoti Yesu Khrisitu ankuphata basa yomwe palibe aliyese angaikwanise kuikangisa. Ko vimwevi nivolimbikisalini? Tinamwayi ukulu ntsiku zino kuphata nawo basa yofalisa “mawu ya Yahova!”