Dzina ya Mulungu ni Yahova ndipo dzina mweyi ichathandawuza kuti ‘iye angakwanirise mapolomisi yaliyose’ nakuti angakwanirise chakulinga chilichose chomwe anacho. Yahova ni Mulungu wa mphanvu zose ndipo ndiye adasika vinthu vose. Iye anamphanvu mwakuti angachite chilichose chomwe achada.

Mu Chiheberi, dzina ya Mulungu inganembewa na mabiyi yanayi. Koma mu Inglês, mabiyi mwaya ni YHWH panango JHVH. Dzina ya Mulungu ichagumanika ka 7.000 mu mipukutu yakuyambirira yachiheberi. Wanthu padziko yose yapasi achaguma dzina ya Yahova mwakusiyana-siyana mwakubverana na chiseweredwe chawo.

▸ Msolo 1, ndi. 15

Mulungu ndiye adanemba Baibolo koma adaphatisira basa wanthu. Vomwe vidachitika pakunemba Baibolo nivakulingana na vomwe vichachitika ambuya akakumbira m’zukulu kuti awanembere kalata. Mawu yali mukalata mwiyo ni ya ambuya mwawo. Nayembo Mulungu adaphatisira basa mzimu wakuchena pakutsogolera wanthu womwe adanemba Baibolo kuti anembe maganizo yake. Mzimu wakuchena ungatsogolera wanthu mwawo mwakusiyana-siyana ndipo nthawe zinango ungawachitisa kuwona masonphenya panango kulota vinthu vomwe angadikana kuvinemba.

▸ Msolo 2, ndi. 5

Mpfundo za m’Baibolo ni vinthu vomwe Baibolo ichapfunzisa pankhani zakusiyana-siyana ndipo vichachinjalini. Mwakulinganiza, mpfundo yakuti ‘kubverana na wanthu wakuyipa kuchadzonga makhalidwe yabwino’ ichatipfunzisa kuti wanthu ise tichatewedzera makhalidwe ya wanthu omwe tichakonda kucheza nawo, peno ni wabwino panango wakuyipa. (1 Akorinto 15:33) Mpfundo yakuti ‘chilichose chomwe munthu wabzala adzakolole soti chimwecho’ ichatipfunza kuti tingakwaniselini kupewa mabvuto yomwe yangabwere ndawa ya vinthu vomwe tichachita.​—Agalatiya 6:7.

▸ Msolo 2, ndi. 12

Ulosi ni ntontholo wochokera kwa Mulungu. Ulosi ungakhale wofotokoza vomwe Mulungu achada kuchita, kupfunzisa wanthu makhalidwe yabwino, kutonga wanthu kuti achite vinthu vinango panango wakuweruza wanthu. Ungakhale soti ntontholo wakulewa vomwe vidzachitike kutsogolo. M’Baibolo munamawulosi yazinji yomwe yadakwanirisika kale.

▸ Msolo 2, ndi. 13

Mawulosi yose ya m’Baibolo yolewa va Mesiya yadakwanisika kwa Yesu. Wonani bokosi yakuti:  ‘Mawulosi yonena va Mesiya.’

▸ Msolo 2, ndi. 17, mawu ya m’nyantsi

Yahova adasika dziko mweyi kuti wanthu womwe achamukonda ambakhalemo mwakukondwa. Chakulinga chimwechi chilibe kuchinja. Manje-manje, Mulungu adzachose vakuyipa vose padziko ndipo adzapereke moyo wosapera kwa atumiki wake.

▸ Msolo 3, ndi. 1

Satana ni mngelo yemwe adayambisa kagulu kakupandukira ulamuliro wa Mulungu. Iye achachemerewa Satana, kuthandawuza ‘wakutsutsa’ ndawa achachita vinthu mwakutsutsana na Yahova. Iye achachemerewa soti Ndyerekezi, kuthandawuza ‘wonamizira.’ Satana adapasiwa dzina mweyi ndawa achanena vinthu vabodza vokhudza Mulungu na kunamiza wanthu.

▸ Msolo 3, ndi. 4

Yahova adayamba kusika angelo akanati kusika dziko yapasi. Iwo adasikiwa kuti ambakhale kudzulu ndipo alipo mamidyawu yazinji. (Danieli 7:10) Angelo anamadzina na makhalidwe yakusiyana-siyana. Ndipo angelo wokhulupirika achabvumalini kuti wanthu ambawagwadire. Iwo anamawudindo na basa zakusiyana-siyana. Yanango mwa mabasa mwaya ni kutumikira ku mpando wachifumu wa Yahova, kupereka ntontholo wochokera kwa Mulungu, kuteteza na kutsogolera atumiki wa Mulungu padziko yapasi, kupereka viweruzo va Mulungu, na kuthandiza wanthu pa basa yakulalikira. (Salimo 34:7; Chivumbulutso 14:6; 22:8, 9) Manje-manje, angelo adzathandize Yesu pakumenya nkhondo ya Arumagedo.​—Chivumbulutso 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Msolo 3, ndi. 5; msolo 10, ndi. 1

Chimo ni chinthu chilichose chomwe munthu achaganiza panango kuchita chomwe chichabveranalini na vomwe Yahova achada. Pakuti chimo ingatichitise kuti ushamwali wathu na Mulungu umale, iye adatipasa mpfundo na malamulo yomwe yachatithandiza kuti tileke kuchimwa utowa. Pakuyamba, Yahova adasika vinthu vabwino vokha-vokha. Koma pomwe Adamu na Hava adasalula kusabvera, adachimwa ndipo vimwevi vidachitisa kuti aleke kukhala wangwiro. Iwo adakalamba mpakana kufa. Ndawa yakuti tidatengera uchimo wawo, isepanombo tichakamba na kufa.

▸ Msolo 3, ndi. 7; msolo 5, ndi. 3

Arumagedo ni nkhondo yomwe Mulungu adzamenye pakuda kucheneka dziko mweyi ya Satana na kumalisa voyipa vose.

▸ Msolo 3, ndi. 13; msolo 8, ndi. 18

Ufumu wa Mulungu ni boma yomwe Mulungu adayikhazikisa kudzulu ndipo Yesu Khrisitu ndiye ankutonga ninge Mpfumu. Kutsogolo uku, Yahova adzaphatise basa Ufumu wake kuchosa voyipa vose padziko ndipo udzatonge dziko yose yapasi.

▸ Msolo 3, ndi. 14

Mulungu adayamba kusika Yesu akanati kusika chinthu chilichose. Yahova adatumiza Yesu padziko kuti adzafere wanthu. Yesu padaphewa, Yahova adamumukisa. Manjewuno Yesu ankutonga kudzulu ninge Mpfumu ya Ufumu wa Mulungu.

▸ Msolo 4, ndi. 2

Baibolo adaleweratu va nthawe yomwe Mesiya adzawonekere. Idalewa kuti iye adzawonekere kumapeto kwa masondo 69 yomwe yadayamba mu gole ya 455 AEC nkudzamala mu gole ya 29 EC.

Ko tinkudziwatani kuti masondo 69 yadamala mu 29 EC? Masondo 69 yadayamba mu gole ya 455 AEC pomwe Nehemiya adafika ku Yerusalemu nkuyamba kumanga soti thawundi. (Danieli 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8) Nthawe zizinji tikabva mawu yakuti ‘sondo’ tichaganiza va tsiku 7. Koma masondo yomwe yankulewewa mu ulosi moyu ni ‘masondolini’ ya tsinku 7, koma ni masondo yamagole, ‘ntsiku ibodzi inkuyimira gole.’ (Numeri 14:34; Ezekiel 4:6) Vimwevi vinkuthandawuza kuti sondo iliyose yenze na magole 7 vomwe vinkuwonesa kuti masondo 69 ni magole yakukwana 483 (69 x 7). Tikawelengera magole 483 kuchokera mu gole ya 455 AEC yankutifikisa mu 29 EC. Gole mweyi ndiyo yomwe Yesu adabatiziwa nkukhala Mesiya!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

 Ulosi moyu ungalewa soti va sondo inango yakuyingizira, vomwe ni magole yanango soti 7. Ulosi moyu udaleweratu kuti nkati mwa magole mwaya, mu gole ya 33 EC, Mesiya adzaphewe ndipo kuyambira mu gole ya 33 EC, ntontholo wabwino wa Ufumu udzalalikiriwe kwa wanthu wakhaindi inango osati kwa Ayuda okha.​—Danieli 9:24-27.

▸ Msolo 4, ndi. 7

Baibolo ichapfunzisa kuti Yahova Mulungu ndiye Mulengi ndipo akanati kusika vinthu vinango adayamba kusika Yesu. (Akolose 1:15, 16) Yesu ndiyelini Mulungu wamphanvu zose. Iye alibe kulewako kuti niwolingana na Mulungu. Ndipomwapa iye adati: ‘Ababa ni akulu kuposha inepano.’ (Yohane 14:28; 1 Akorinto 15:28) Koma matchetchi yazinji yachapfunzisa kuti kuna milungu yatatu mwa Mulungu m’bodzi: Baba, Mwana na mzimu wakuchena. Imweyi ni bodza ndawa mawu yakuti ‘utatu’ yalibe kunembewako m’Baibolo.

Mzimu wakuchena ni mphanvu yomwe ichawonekalini yomwe Mulungu achayiphatisa basa pakuda kukwanirisa volinga vake. Mzimu wakuchena ni munthulini. Mwakulinganiza, Akhrisitu wakuyambirira ‘adadzadziwa na mzimu wakuchena,’ ndipo Yahova adalewa kuti: ‘Nidzakhuthulire mbali ya mzimu wangu kwa wanthu wosiyana-siyana.’​—Machitidwe 2:1-4, 17.

▸ Msolo 4, ndi. 12; msolo 15, ndi. 17

Ndawa chani Akhrisitu chaiwo aphatisalini basa ntanda popemphera?

1. Kundochokera kale-kale, vipembedzo vabodza vakhala vinkuphatisa basa ntanda. Kale-kale, ntanda umbaphatisiwa basa na wanthu womwe angapempherera vinthu vachilengedwe na kuchita miyambo yachikunja yonena va kugonana. Magole 300 kuchokera pomwe Yesu adaphewa, palibe Mkhrisitu aliyese yemwe angaphatisira basa ntanda popemphera. Koma patsogolo pake mpfumu yachiroma dzina yake Constantine idangena nchikhrisitu cha wanthu wampatuko ndipo idalimbikisa Akhrisitu mwawa kuti ambaphatisire basa ntanda ninge chizindikiro chawo. Akhrisitu wampatuko mwawa, angaphatisa basa chizindikiro mwechi na chakulinga chakuti chipembedzo chawo chifalikire. Koma palibe kubverana kulikose pakati pa ntanda na Yesu Khrisitu. Bukhu inango yakatolika idanena kuti: ‘Wanthu womwe ni Akhrisitulini pobodzi na womwe adakhalako chikhrisitu chikanati kuyamba, ndiwo angaphatisa basa ntanda.’​—A nova Enciclopédia Católica.

2.  Yesu alibe kufera pantanda. Mawu yachigiriki yomwe adayatsumbudzulira kuti ‘ntanda’ yachathandawuza ‘muti wasitiriti,’ ‘pulanga’ panango kuti ‘muti’ basi. Baibolo inango (A Bíblia Companheira) ichafotokoza kuti: ‘M’malemba yachigiriki [Chipangano Chatsopano]  mulibe mawu yaliyose yolewa va miti iwiri yopiringisha ninge momwe ntanda wa ntsiku zino uchawonekera.’ Ndìpomwapa tingati Yesu adafera pamuti wasitiriti.

3. Yahova achadalini kuti timbaphatise basa mafano panango vizindikiro pakupemphera.​—Ekisodo 20:4, 5; 1 Akorinto 10:14.

▸ Msolo 5, ndi. 12

Yesu adalamula wopfunzira wake kuti ambachite nsinda wokumbukira impfa yake. Iwo achachita nsinda moyu gole iliyose pa ntsiku ya 14 ya mwezi womwe Ayuda angauchemera kuti Nisani. Ntsiku mweyi ni yomwembo Aizilayeli angachita nsinda wa Pasika. Pansinda moyu, pachafambisiwa nkate na vinyu, vomwe vinkuyimira thupi na magazi ya Yesu. Wanthu womwe adzatonge pabodzi na Yesu kudzulu, ni womwe achadya nkate na kumwa vinyu. Koma womwe ankudikhira kudzakhala na moyo wosapera padziko yapasi pano, andonyang’anira mwawulemu ndipo achadyambolini nkate panango kumwa vinyu.

▸ Msolo 5, ndi. 21

Mu Baibulo la Dziko Latsopano, mawu yakuti ‘moyo’ yachaphatisiwa basa pakulewa va (1) munthu, (2) nyama, na (3) moyo wa munthu panango wa nyama. Wonani vitsanzo ivi:

• Munthu. ‘Mu ntsiku za Nowa . . . chingalawa chidapulumusa wanthu wakulewengeka pamadzi, miyoyo yakukwana 8 basi.’ (1 Petulo 3:20) Palemba mweyi, mawu yakuti ‘miyoyo’ yankuyimira wanthu. Wanthu wake enze Nowa na nkazi wake pabodzi na wana wawo amuna atatu na azikazi wawo.

• Nyama. ‘Mulungu adati: ‘M’madzi mukhale vamoyo vizinji, na vosikiwa vombululuka vimbululuke m’dzulu mwa dziko yapasi.’ Manje Mulungu adati: ‘ Dziko yapasi ikhale na vamoyo ninge mwa makhaindi yake, nyama zoweta, nyama zokwawa [‘vamoyo’] na nyama zakuthengo ninge mwa makhaindi yake.’ Ndipo vidachitikadi.’​—Genesis 1:20, 24.

• Moyo wa munthu panango wa nyama. Yahova adawuza Mose kuti: ‘Wose womwe angada moyo wako adafa.’ (Ekisodo 4:19) Yesu pewenze padziko yapasi pano adalewa kuti: ‘Ine ndine nyakabusa wabwino. Nyakabusa wabwino achataya moyo wake ndawa ya nkhosa.​—Yohane 10:11.

  Kuyingizira pamwapa, munthu akambachita vinthu na ‘moyo wake wose’ vichathandawuza kuti ankuchita vinthu vimwevo mwakufunisisa na kudzipereka. (Mateyu 22:37; Deuteronomo 6:5) Mawu yakuti ‘moyo’ yachaphatisiwa basa pakufotokoza vokhumba na volaka-laka va munthu.​—Numeri 6:6; Miyambo 23:2; Yesaya 56:11; Hagai 2:13.

▸ Msolo 6, ndi. 5; msolo 15, ndi. 17

Mawu ya Chiheberi na Chigiriki yomwe adatsumbudzulira kuti ‘mzimu’ mu Baibulo la Dziko Latsopano yachingelezi, yangathandawuze vinthu vakusiyana-siyana. Koma nthawe zose yachathandawuza mphanvu yomwe ichawonekalini ninge momwe iliri mphuwe yomwe wanthu na vinyama tichapuma. Mawu mwawa yachanena soti va Mulungu, volengewa ninge angelo, viwanda na va mzimu wakuchena womwe ni mphanvu yomwe Mulungu achaphatisa basa. Baibolo ichapfunzisalini kuti mzimu ni chinthu chomwe chichapitiriza kukhala na moyo munthu akafa.​—Ekisodo 35:21; Salimo 104:29; Mateyu 12:43; Luka 11:13.

▸ Msolo 6, ndi. 5; msolo 15, ndi. 17

Gehena ni dzina ya malo yanango yomwe yenze kufupi na thawundi ya Yerusalemu. Kumalo mwaya ndiko kwambashokerako vimalala. Palibe umboni uliwose wowonesa kuti munthawe ya Yesu, wanthu na vinyama angawotchewa ku Gehena ali moyo. Ndipomwapa Gehena  ankuthandawuzalini malo chaiyo yomwe wanthu akafa ambakadzudzika na moto mpakana kale-kale. Pomwe Yesu adalewa kuti wanthu anango adzayende ku Gehena, angathandawuza kuti wanthu mwawo adzachenekewe mwakuti adzakhalelini soti na moyo mpakana kale-kale.​—Mateyu 5:22; 10:28.

▸ Msolo 7, ndi. 20

Imweyi ni pemphero yomwe Yesu adachita pakupfunzisa wopfunzira wake kupemphera. Pemphero mweyi ingadziwika soti kuti pemphero ya Ababa Wathu panango pemphero yachitsanzo. Vinango mwa vinthu vomwe Yesu adati tingambavipempherere ni ivi:

• ‘Dzina yanu ichenesewe’

  Tikambalewa vimwevi tichakhala tinkukumbira Yahova kuti achenese dzina yake kuti wanthu aleke kuyilewera voyipa panango vilivose vabodza, na chakulinga chakuti aliyese kudzulu panango padziko yapasi ambalemekeze dzina yake.

• ‘Ufumu wanu ubwere’

  Tikambalewa vimwevi tichakhala tinkukumbira kuti Ufumu wa Mulungu ucheneke dziko ya Satana nkuyamba kutonga dziko yose yapasi na kuyikonza kuti ikhale paradaiso.

• ‘Vomwe muchada vichitike . . . pasi pano’

  Tikambanena vimwevi tichakhala tinkukumbira kuti chakulinga cha Mulungu chakuti wanthu wobvera na wangwiro adzakhale m’paradaiso mpakana kale-kale chikwanirisiwe ninga momwe iye angafunira pakusika wanthu.

▸ Msolo 8, ndi. 2

Yahova adapereka dipo ya Yesu pakuda kupulumusa wanthu ku uchimo na impfa. Pangadikana dipo yakulipirira moyo wangwiro womwe Adamu adataya na kuthandiza kuti wanthu akhale soti paushamwali na Yahova. Kuti vimwevi vikwanisike, Mulungu adatumiza Yesu padziko yapasi kuti adzafere wanthu wakuchimwa ise. Ndawa yakuti Yesu adatifera, tinamwayi wakudzakhala na moyo wosapera tili wangwiro.

▸ Msolo 8, ndi.21; msolo 9, ndi. 13

Chaputala 4 cha bukhu ya Danieli chidaleweratu kuti Mulungu adzakhazikise Ufumu wake mugole ya 1914.

Ulosi: Yahova adachitisa Mpfumu Nebukadinezara kulota vinthu vomwe vidzachitike kutsogolo. Iye adalota muti utali womwe udagwatiwa ndipo chitsiga chake chilibe kuphukira mpakana kupita ‘nthawe zakukwana 7’ ndawa enze adachimanga na chinthu cha simbi. Patsogolo pake chidayamba soti kuphuka.​—Danieli 4:1, 10-16.

Ko ulosi moyu unkuthandawuza chani: Muti unkuyimira ulamuliro wa Mulungu. Kwa magole yazinji, Yahova angaphatisa basa mafumu ya ku Yerusalemu kuti yambatsogolere mtundu wa Aizilayeli. (1 Mbiri 29:23) Koma mafumu mwaya yadayamba kuchita vinthu vakuyipa pamaso pa Mulungu, pamwapo iye alibe kuwabvumiza kuti apitirize kutonga. Patsogolo pake Yerusalemu mu gole ya 607 AEC adachenekewa. Pamwapo ndipo padayambira ‘nthawe zakukwana 7.’ (2 Mafumu 25:1, 8-10; Ezekieli 21:25-27) Pomwe yesu adalewa kuti: ‘Wanthu wakhaindi inango adzaponde-ponde Yerusalemu, mpakana kukwana nthawe zoyikhiwiratu za wanthu wa khaindi inango,’ angalewa va ‘nthawe zakukwana 7’ zimwezi. (Luka 21:24) ‘Nthawe zakukwana 7’ zimwezi zilibe kumala Yesu pewenze pano padziko yapasi. Yahova adapolomisa kuti adzasalule Mpfumu yanyowani kumapeto kwa ‘nthawe zakukwana 7.’ Ulamuliro wa Mpfumu yanyowani mweyi ndiwo udzabwerese madaliso kwa wanthu padziko yose yapasi.​—Luka 1:30-33.

Ko ‘nthawe zakukwana 7’ zimwezi ni nthawe itali tani: ‘Nthawe zakukwana 7’ yenze magole 2.520. Tikachita masamu pa magole 2.520 kuchokera m’gole ya 607 AEC, yankutifikisa mu gole ya 1914. Mweyi ndiyo gole yomwe Yahova adasalula Yesu, yemwe ni Mesiya kuti akhale Mpfumu ya Ufumu wakudzulu.

 Ko tinkudziwa tani kuti ‘nthawe zakukwana 7’ ni magole 2.520? Baibolo idalewa kuti nthawe zitatu na meya ni ntsiku 1.260. (Chivumbulutso 12:6, 14) Ndipomwapa, ‘nthawe zitatu na meya’ kuyingizira kawiri (1.260x2) zinkukwana ntsiku 2.520 zomwe ni ‘nthawe zakukwana 7’ koma ntsiku 2.520 mwezi ni magole 2.520 ndawa Baibolo ichalewa kuti ‘ntsiku ibodzi ichayimira gole ibodzi.’​—Numeri 14:34; Ezekieli 4:6.

▸ Msolo 8, ndi. 23

Mawu yakuti ‘Mikayeli’ yachathandawuza ‘nkulu wa angelo.’ Baibolo ichafotokoza nkulu wa angelo m’bodzi yekha, yemwe dzina yake ni Mikayeli.​—Danieli 12:1; Yuda 9.

Mikayeli ni mtsogoleri wa angelo wa Mulungu wokhulupirika. Lemba ya Chivumbulutso 12:7 ichati: ‘Mikayeli na angelo wake adamenyana na chinyoka . . . na angelo wachene.’ Bukhu ya Chivumbulutso ichalewa kuti Yesu ni mtsogoleri wa gulu ya nkhondo ya Mulungu, ndipomwapa Mikayeli ni dzina inango ya Yesu.​—Chivumbulutso 19:14-16.

▸ Msolo 9, ndi. 4

Mawu yakuti ntsiku zakumaliza yachanena va nthawe yomwe padziko yapasi padzachitike vinthu vikulu-vikulu, Ufumu wa Mulungu ukadzasala pang’ono kucheneka dziko ya Satana mweyi. Mawu ninge yakuti ‘mapeto ya nthawe ino’ na yakuti ‘kukhalapo kwa mwana wa munthu,’ yachaphatisiriwa basa mu Baibolo pakunena va nthawe mweyi. (Mateyu 24:3, 27, 37) ‘Ntsiku zakumalizira’ zidayamba pomwe Ufumu wa Mulungu udayamba kutonga kudzulu mu gole ya 1914 ndipo zidzapere dziko ya Satana ikadzachenekewa pankhondo ya Arumagedo.​—2 Timoteyo 3:1; 2 Petulo 3:3.

▸ Msolo 9, ndi. 5

Baibolo ichalewa kuti Mulungu adzamukise wakufa. Ndipo ichaguma va wanthu wakukwana 9 omwe adamukisiwa na Eliya, Elisa, Yesu, Petulo na Paulo. Wanthu mwawa adamukisa wanthu wakufa pakuphatisa basa mphanvu zomwe Mulungu adawapasa. Yahova ankupolomisa kuti adzamukise wanthu ‘wakulungama pabodzi na wosalungama.’ (Machitidwe 24:15) Baibolo ichaguma va wanthu anango womwe achamukisiwa kuti akakhale kudzulu. Wanthu mwawa ni omwe adasaluliwa na Mulungu kuti akatonge pabodzi na Yesu kudzulu.​—Yohane 5:28, 29; 11:25; Afilipi 3:11; Chivumbulutso 20:5, 6.

▸ Msolo 9, ndi. 13

Kukhulupirira mizimu ni khalidwe yakuyipa yomwe wanthu achachita pakuda kubverana na viwanda, peno kuyankhula navo wokha, kuphatisa basa ng’anga panango wamatsenga. Wanthu womwe achakhulupirira mizimu achachita vimwevi ndawa adawuziwa vinthu vabodza vakuti munthu akafa, mzimu wake uchafalini ndipo ungakwanise kudzonga wanthu wamoyo panango kuwathandiza. Mizimu yakuyipa yachachitisa soti wanthu kuti aleke kubvera Mulungu. Khaindi inango ya kukhulupirira mizimu ni kukhulupirira nyenyezi, kunyang’ana pa girazi ya matsenga, kutsumbudzulira mizera ya m’manja, kutsumbudzulira kulira kwa mbalame, kutsumbudzulira maloto na kuchita vamatsenga. Pali soti vinthu vinango ninge mabukhu, magazini, mavidiyo, mafoto na nyimbo zomwe zichalimbikisa wanthu kuti kukhulupirira mizimu ni kwabwino. Miyambo yazinji ya maliro ninge kukonza phwando pantsiku ya maliro, kuchita bona, kupereka ntsembe kwa wakufa, kudikhirira maliro na miyambo ya momwe munthu achadikana kulirira maliro ya mwamuna panango nkazi wake, nivakulingana na kukhulupirira mizimu. Ndipo, nthawe zizinji wanthu achaphatisa basa mankhwala pakuchita vamizimu.​—Agalatiya 5:20; Chivumbulutso 21:8.

▸ Msolo 10, ndi. 10; msolo 16, ndi. 4

Yahova ni Mulungu Wamphanvuzose ndipo ndiye adasika vinthu vose. (Chivumbulutso 15:3) Ndawa ya vimwevi iye niwakudikana kutonga chilengedwe chose. (Salimo 24:1; Yesaya 40:21-23; Chivumbulutso 4:11) Iye adaikha malamulo yakuti vinthu vomwe iye adavisika vimbatewedze. Yahova anazo soti mphanvu zakusalula kuti anango akhale wakutonga. Tikambamukonda na kumubvera tichawonesa kuti tili kusaidi ya ulamuliro wake.​—1 Mbiri 29:11.

▸ Msolo 11, ndi. 10

Kutaya mimba ni kupha mwadala mwana yemwe ali m’mimba. Ndipo kuchachitikalini mwangozi panango ndawa ya mabvuto yomwe nkazi angakhale nayo muthupi yake. Nkazi akandokhala na mimba mpomwe moyo wa mwana uchayamba. Ndipomwapa, mwana muyo ni munthu.

▸ Msolo 13, ndi. 5

Kuyikha magazi ninjira yomwe manfulumero yachaphatisa basa magazi panango chigawo chinango chamagazi pa vigawo vinayi vamagazi nkuyikha munthu munango. Vigawo vinayi vikulu-vikulu vimwevi ni madzi ya m’magazi, célula (maselo) yafuwira, yachena, na ma célula yothandiza magazi kuwundana.

▸ Msolo 13, ndi. 13

M’Baibolo, mawu yakuti ‘chilango’ yandothandawuzalini kulanga munthu ndawa yakuti waphonya. Yachathandawuza soti kupasiwa malangizo, kupfunzisiwa na kutsuwuliwa. Yahova achalangalini wanthu mwankhanza. (Miyambo 4:1, 2) Iye achapereka chitsanzo chabwino kwa abereki. Malangizo yake achayapereka mwachikondi mwakuti munthu yemwe walangiziwa achayamba kuyakonda. (Miyambo 12:1) Yahova achakonda wanthu ndipo achawapfunzisa. Achawapasa malangizo yothandiza kupewa kuchita vinthu vakuyipa na kuwapfunzisa kuti ambaganize na kuchita vinthu vomwe iye achakondwa navo. Abereki akambalangiza wana wawo, achadikana kuwathandiza kudziwa kuti kubvera nikwakudikana maninge. Achadikana soti kuwapfunzisa kukonda Yahova, mawu yake na kubvesa mpfundo za m’Baibolo.

▸ Msolo 14, ndi. 13

Viwanda ni angelo wakuyipa ndipo anamphanvu kuposha wanthu. Angelo wakuyipa mwawa adadzichitisa wokha kuti ambazondane na Mulungu pomwe adasalula kuleka kumubvera. (Genesis 6:2; Yuda 6) Iwo adabverana na Satana pakuderera ulamuliro wa Yahova.​—Deuteronomo 32:17; Luka 8:30; Machitidwe 16:16; Yakobo 2:19.

▸ Msolo 16, ndi. 4