Vamoyo viwonesa kuti vidachita kulengewa. Vinthu va moyo vidakonzewa na tunthu tunango tung’onotung’ono tochemerewa kuti selula. Selula iliyose ichita vinthu vizinji kuti vinthu vamoyo vipitirize kukhala na moyo nakuti viberekane. Vimwevi vichitika podiya na vamoyo vomwe ni ving’onoving’ono. Mwakulinganiza, ganizirani va isiti yomwe iphatisiwa basa pa kukonza mapau kuti yafufume, komwe ni kanthu kang’ono maninge. Selula ya isiti ni yodabwisalini maninge tikayilinganiza na selula yomwe ikhala nthupi ya munthu. Podiya viri teno payokha ichachita vinthu modabwisa maninge. Mu selula iliyose mu na DNA. Selula iliyose igaya chakudya chomwe chithandiza kuti selula mweyo ipitirize kukhala na moyo. Peno chakudya chake chayamba kuchepa, selula ileka kuphata basa zinango ndipo ikhala ninge kuti yagona. Ndawa ya vimwevi isiti ikwanisa kusungika kwa nthawe ikulu mpaka kukwanisa kudzaphata pomwe basa.

Masiyentista yakhala yankufaga va ma selula ya isiti kwa magole yazinji na cholinga chakuti adziwe vokhudza ma selula ya wanthu. Ndipo pali vinthu vizinji vomwe avibvesalini. Siyentista munango dzina yake Ross King wa pa universidade ya Chalmers ku Suécia adalewa kuti: “Pali masiyentista yochepa yomwe yangafage va vinthu vomwe tinkudekana kuvidziwa ninge isiti momwe imphatira basa.”

Ko munkuganiza tani? Ko vidandochitikambo vokha kuti selula ya isiti imbaphate basa modabwisa tene, panango idachita kulengewa?

 Moyo ulipo ndawa ya tuvinthu twa moyo. DNA ikonzewa na tu ma molécula tung’onotung’ono tochemerewa kuti nucleótideo. Selula iliyose ya munthu ina 3,2 mili midyau ya nucleótideo. Ma molécula mwaya yadayikhiwa mu ndandanda yapadera kuti selula zimbakwanise kukonza enzima na proteína.

Akatswiri achalewa kuti peno nucleótideo ingakhale yokha pakufuna kukonza DNA pa maulendo mamidyau na mamidyau yazinji panango vingakwanisike kwa ulendo ubodzi basi. Vimwevi vinkuwonesa kuti ni vosakwanisika kuti ma nucleótideo yambakonze DNA pa yokha.

Pamwapa, chaivo ni vakuti akatswiri akalibe kukonzako chinthu chamoyo kuchokera ku chinthu chomwe chilibe moyo.

Wanthu ni wapadera. Ninge wanthu tili na makhalidwe yomwe yatithandiza kuti timbakondwe maninge na moyo kuposa chamoyo chilichose. Tina maluso yosiyanasiyana, tikhala bwino na wanthu anango komasoti tichaonesana chikondi. Tikwanisa kubva kukoma kwa chakudya, kununkhira, zungo ya vinthu komasoti tikwanisa kuwona makhaindi yosiyanasiyana ya vinthu. Tikonza mapulano ya vinthu va ku tsogolo na kufaga cholinga cha moyo.

Ko imwepo munkuganiza tani? Ko vidandochitika vokha kuti tikhale na makhalidwe mwaya ndawa yakuti tinkudekana kukhala nayo kuti timbakwanise kukhala na moyo komasoti kuberekana? Panango vinkuwonesa kuti moyo ni mphaso yochokera kwa Mulengi wachikondi?