Vinthu va kudzulu vidayikhiwa mwa dongosolo. Nkhani inango yomwe idanembewa mu magazini inango ya wanthu opfunzira (Astronomy) inena kuti: “Milalang’amba idayikhiwa mwaluso maninge, iribe kundowaziwa.” Ko vimwevi vidakwanisika tani? Wanthu wasayansi achakhulupirira kuti vimwevi vidakwanisika ndawa ya vinthu vinango vosawoneka vomwe avichemera kuti dark matter. Vinthu mwevi anena kuti: “Viri ninge matambiko . . . yosawoneka pomwe patsamira . . . milalang’amba, magulu ya milalang’amba komasoti magulu yakuluyakulu ya milalang’amba.”

Ko vidakwanisika tani kuti vinthu vakudzulu viyikhiwe tene uyu? Ko tinganene kuti vidandodziyikha vokha? Onani vomwe adanena nthaka Allan Sandage. Yemwe ambakhulupirira Mulungu ndipo wanthu ambamunena kuti “wenze m’bodzi mwa akatswiri omwe adziwa bwino vinthu vakudzulu, yemwe adakhala na moyo mu magole ya 1900.”

 Iye adanena kuti: “Nimbawona kuti ni voshupa maninge kuti vinthu volongedzewa bwino tene vindochitikembo mwangozi. Mwevi vidayikhiwa na munthu.”

Vinthu vakudzulu vidakonzewa munjira yakuti padziko ya pasi pambakhale vamoyo. Ndoganizani nkhani ya mphanvu yomwe ichitisa dzuwa kutentha mwasaizi. Vidakakhala kuti mphanvu mweyi ni ing’ono maninge, dzuwa sembe iribe kukhalako. Ndipo sembe mphanvu mweyi ni ikulu maninge sembe dzuwa idamala kalekale.

Mu vinthu vakudzulu mu na mphanvu zinango pomwe zomwe zidakonzewa bwino maninge kuti pa dziko ya pasi pambakhale va moyo. Wasayansi munango dzina yake Anil Ananthaswamy, adalewa kuti podiya vidakakhala kuti ibodzi mwa mphanvu mwezi zilirini ninge momwe ziliri, “nyenyezi, mapulaneti komasoti milalang’amba, vidakakhalakolini.”

Muchilengedwe munambuto zakuti wanthu angakwanise kukhalamo. Dziko yapasi ina mphepo yokwana, madzi komasoti mwezi nkulu bwino womwe uthandiza kuti dziko ileke kumbagunduzika. Gazini inango idanena kuti: “Asayansi adaguma kuti momwe vinthu va moyo na vomwe viribe moyo viliri pa dziko yapasi, vithandiza kuti [dziko iyi] ikhale malo yabwino yakuti wanthu ambakhale.” a Magazini ya National Geographic.

Wonemba munango adanena kuti dzuwa na mapulaneti yake “viri kumbali maninge pakulinganiza na nyenyezi zose mu mlalang’amba wathu moyu.” Koma kutalikirana moku, ndiko komwe kuchitisa kuti pa dziko yapasi pambakwanise kukhala vinthu va moyo. Vidakakhala vogopsa maninge sembe kuti tili pafupi maninge na nyenyezi zinango. Makamaka sembe tiri pakati pa mlalang’amba wathu panango kumapeto kwake. Koma asayansi anango anena kuti pa gulu ya mimlalang’amba mweyi dziko ya pasi ndiyo “yokha yomwe va moyo vingakwanise kukhala.”

Katswiri munango wa sayansi, dzina yake Paul Davies kuchokera pa vomwe iye achadziwa adanena ivi pa kunena va vithu va kudzulu na malamulo yomwe vichatewedza: “Ningakhulupirirelini kuti mwevi vidandochitikambo mwadzidzidzi kuti tindogumanika pa dziko iyi ndipo vingachitikelini mwangozi. . . . Tinkudekana kukhala pano.” Katswiri moyu akhulupirilalini kuti Mulungu ndiye adalenga dziko komasoti na wanthu, manje ko imwepo munkuganiza tani? Vinthu vakudzulu komasoti dziko iyi, viwoneka kuti vidakonzewa mu njira yakuti vamoyo vimbakwanise kukhala. Ko viri tene ndawa yakuti pa na munthu yemwe adavikonza?