PANANKHANI zizinji zowonesa kuti Yesu adachita kumanikiwa pamuti ndipo m’mbalim’mbali mwake mwenzembo vigananga viwiri vomanikiwa. (Mat. 27:35-38) Koma wanthu azinji akhulupiriralini vomwe Baibolo ichafotokoza kuti patsogolo pake thupi ya Yesu idaikhiwa m’manda.—Maliko 15:42-46.

Iwo akhulupirira kuti wanthu omwe angaphewa ninge vigananga enze alibe mwayi woikhiwa m’manda. Ariel Sabar, wonemba nkhani m’magazini ya Smithsonian adalewa kuti: “Aroma angapha munthu mwa kuchita kumumanika pamuti pakufuna kuti anyozeke. Ndipomwapa wanthu azinji ambawona kuti vingakhalelini bwino kumukonzera manda munthu watene ndawa kungakhale kumulemekeza.” Aroma akambaweruza munthu yemwe anamulandu wauchigananga, ambachita vose vangakwanise kuti amupuwise. Ndipomwapa, akamanika munthu ambamusiyambo teno kuti adyewe na vilombo vakuthengo. Patsogolo pake vosalilirako pamiti mwaya ambavitenga nkuviikha m’manda.

Koma wofukula vakalekale adazindikira mpfundo inango pankhani ya Ayuda omwe angaphewa mwanjira mweyi. Mu 1968, adagumana mabonzo ya munthu yemwe adaphewa munthawe zoyambirira. Manda ya Myuda mwaya adayagumana pafupi na Yerusalemu. Adagumana kabokosi komwe kenze na mabonzo yokhayokha nkati. Bonzo ya pakatendeni yenzembo mumu ndipo yenze khomerere na perego yotalimpha 11,5 sentimetro. Sabar adafotokoza kuti: “Bonzo ya pakatendeni mweyi yomwe yenze ya mwamuna munango dzina yake Yehochanan, idatithandiza kuwona kuti nkhani yakuti thupi ya Yesu idaikhiwa m’manda ni yazedi.” Ndipo “Yehochanan moyu wenzedi munthu yemwe adaphewambo munthawe ya Yesu ndipo Aroma adabvumiza kuti thupi yake iyikhiwe m’manda ya Ayuda.”

Wanthu achafotokoza vosiyanasiyana pa momwe Yesu adakhomererewa pamuti. Koma mpfundo yakuti wanthu womanikiwa pamuti ninge vigananga ambaikhiwa m’manda ni yodziwika bwino. Vomwe Baibolo ichafotokoza kuti Yesu adaikhiwa m’manda ni vobveka maninge ndipo ni vazedi. Ndipo vomwe wanthu wofukula vakale agumana vinkutsimikizira pomwe nkhani mweyi ya m’Baibolo.

Yahova wenze adachita kuleweratu kuti Yesu adzaikhiwe m’manda ya wanthu womelera ndipo palibe chingakangise kuti vomwe Iye wafotokoza vikwanirisike.—Yes. 53:9; 55:11.