1. Ko ni vinthu viponi vomwe vichasokoneza amuna momwe achawonera akazi na wana?

KWA IMWEPO, ‘msolo’ wa banja uchathandauza chani? Amuna anango achabvuma kuti chikhalidwe na komwe adakulira visokoneze momwe achakhalira na akazi na wana. Wonani vomwe mulongo munango wa ku Europa, wochemerewa Yanita adanena. Iye adati: ‘Komwe ine nichakhala, maganizo yamphanvu yomwe wanthu anayo ni yakuti mwamuna ni wapadzulu kuposha nkazi, ndipo nkazi adabadwa kuti ambatumikire amuna.’ M’bale munango Luke wa ku Estados Unidos adati: ‘Azibaba anango apfunzisa wana wawo kuti vomwe azikazi achanena ni vosathandiza.’ Koma Yahova achadalini kuti azimuna ambawone tene azikazi. (Linganizani na Maliko 7:13.) Ko mwamuna angakhale tani msolo wabwino wa banja?

2. Nchani chomwe misolo ya banja yachadekana kudziwa, ndipo ndawa chani?

² Kuti mwamuna akhale msolo wabwino, achadekana kubvesa vomwe Yahova achadikhira kuti iye achite. Achadekana kudziwa kuti ndawa chani Yahova adaikha msolo wa banja, nakuti ni chani chomwe iye achadekana kuchita kuti atewedzere chitsanzo cha Yahova na Yesu. Ndawa chani misolo wa banja yachadekana kuvidziwa bwino vimwevi? Ndawa yakuti Yahova adayapasa udindo ndipo iye achadikhira kuti misolo ya banja yauphatise basa bwino udindo wadatambira.—Luka 12:48b.

3. Ko lemba ya 1 Akorinto 11:3 inkutipfunzisa chani va msolo wa banja?

³ Lewengani 1 Akorinto 11:3. Lemba mweyi inkuwonesa momwe Yahova adakonzera dongosolo ya banja yakudzulu na ya padziko yapasi. Kukhala msolo wa banja kuchaphatanidzapo vinthu viwiri ivi: udindo na kudzadawira. Yahova ndiye  ‘msolo’ nkulu maninge, ndipo wana wake wose wakudzulu na padziko yapasi achadekana kudzadawira kwa iye. (Aro. 14:10; Aef. 3:14, 15) Yahova adapasa Yesu udindo wonyang’anira mpingu, ndipo Yesu achadekana kudawira kwa Yahova pa momwe akusamalirira mpingu. (1 Akor. 15:27) Yahova adapasa misolo ya banja udindo wosamalira nkazi na wana. Ndipo mwamuna achadekana kudawira kwa Yahova na Yesu pa momwe akusamalirira banja yake.—1 Pet. 3:7.

4. Ko Yahova na Yesu anaudindo uponi?

⁴ Ninge Msolo wa banja yakudzulu na ya padziko yapasi, Yahova anaudindo woikha malamulo na kudikhira kuti wana wake ayatewedze. (Yes. 33:22) Pakukhala msolo wa mpingu wachikhrisitu, Yesu anaudindo woikha malamulo na kudikhira kuti yatewedzewe.—Agal. 6:2; Akol. 1:18-20.

5. Ko misolo ya banja yanaudindo wochita chani, ndipo ndawa chani tingalewe kuti udindo wawo unamalire?

⁵ Ninge Yahova na Yesu, msolo wa banja anaudindo woikha malamulo pa banja yake. (Aro. 7:2; Aef. 6:4) Koma udindo wa mwamuna unamalire. Mwakulinganiza, malamulo yake yachadekana kubverana na mpfundo za m’Mawu ya Mulungu. (Miy. 3:5, 6) Ndipo misolo ya banja yalibe udindo woikha malamulo kwa wale womwe ni wa m’banja yakelini. (Aro. 14:4) Komasoti mwana mwamuna panango nkazi akachoka pamuyi, iwo achadekana kumbawapasa ulemu ababa wawo, koma iwo alirini pasi pa utongi wa ababa wawo.—Mat. 19:5.

6. Ndawa chani Yahova adakhazikisa mpfundo yakuti pakhale msolo?

⁶ Kukhala msolo wa banja ni mphaso yomwe Yahova adatipasa ndawa achatikonda. Dongosolo ya udindo ichathandiza kuti banja ya Yahova imbafambe moyenera na mwadongosolo. (1 Akor. 14:33, 40) Kusowa vimwevi, banja ya Yahova idakakhala yosokonezeka ndipo palibe adakakhala wokondwa. Mwakulinganiza, vidakakhala voshupa kudziwa kuti ni mbani achadekana kusalula vochita pa nkhani zikulu-zikulu.

7. Mobverana na Aefeso 5:25, 28, ko Yahova achada kuti amuna ambawone tani akazi wawo?

⁷ Peno dongosolo ya Mulungu yakuti pakhale msolo ni yabwino, ndawa chani azikazi azinji achachitiriwa vinthu vakuipa na amuna wawo? Vimwevi vichachitika ndawa yakuti azimuna azinji achasiya kubvera malamulo ya Mulungu pankhani ya banja, ndipo achasalula kumbatewedza miyambo ya kwawo. Vingachitike kuti achachitira voipa azikazi wawo ndawa ya kudzikonda. Mwakulinganiza, amuna angayesese kumbapondereza azikazi wawo pakuda kuti iye adziwe kuti ni mbani ankutonga pamuyi. Panango iye angati: ‘Ningamuchichimizelini nkazi wangu kuti ambanikonde, koma ningamuchitise kuti ambachite nane mantha.’ Iye angaphatisire basa njira mweyi pakutonga nkazi wake. * Kuganiza na kuchita munjira mweyi kuchachitisa kuti azikazi ambaleke kulemekezewa ndipo vimwevi ni vosiyaniranatu na vomwe Yahova achadikhira kuti vichitike.—Lewengani Aefeso 5:25, 28.

8. Ko mwamuna angapfunzire tani kukhala msolo wabwino?

⁸ Mwamuna angapfunzire kukhala msolo wabwino pakutewedzera momwe Yahova na Yesu achaphatisira basa udindo wawo.  Chakuyamba, naboni tiwone makhalidwe yawiri yomwe Yahova na Yesu achawonesa pakuphatisa basa udindo wawo. Patsogolo pake tiwone momwe misolo ya banja yangatewedzerere makhalidwe mwaya pomwe ankuchita vinthu na akazi na wana.

9. Ko Yahova achawonesa tani kuti ni wodzichepesa?

⁹ Kudzichepesa. Yahova ni wanzeru maninge kuposha aliyese muchilengedwe. Podiya viritene, iye achabvesera maganizo ya atumiki wake. (Gen. 18:23, 24, 32) Yahova achabvesera maganizo yawo podiya kuti iwo ali pasi pa utongi wake. (1 Maf. 22:19-22) Yahova ni wangwiro, koma iye achadikhiralini kuti timbachite vinthu mosaphonyesa. M’malo mwake iye achathandiza atumiki wake kuti akwanise kumutumikira. (Sal. 113:6, 7) Ndipomwapa ni vosadabwisa kuti Baibolo ichachemera Yahova kuti ‘mthandizi’ wathu. (Sal. 27:9; Aheb. 13:6) Mpfumu Davide adazindikira kuti adakwanisa kuchita basa ikulu yadapasiwa ndawa ya kudzichepesa kwa Yahova.—2 Sam. 22:36.

10. Ko Yesu adawonesa tani kudzichepesa?

¹⁰ Onani chitsanzo cha Yesu, podiya kuti iye wenze Ambuya na N’tsogoleri wa wopfunzira wake, iye adasambika minyendo ya wopfunzira wake. Ndawa chani Yahova adabvuma kusunga nkhani mweyi m’Baibolo? Kuti chidzakhale chitsanzo kwa misolo ya banja, komasoti kwa wanthu wose. Yesu adafotokoza yekha kuti: ‘Nakupasani chitsanzo kuti ninge momwe inepano nachitira kwa imwepo, mumbachitembo chibodzi-bodzi.’ (Yoh. 13:12-17) Podiya kuti Yesu wenze na udindo ukulu, angadikhiralini kuti anango amutumikire. Koma m’malo mwake iye ndiye angatumikira anango.—Mat. 20:28.

11. Ko msolo wa banja ungatewedzere tani kudzichepesa kwa Yahova na Yesu?

¹¹ Pfunziro kwa ise. Msolo wa banja ungawonese kudzichepesa mu njira zizinji. Mwakulinganiza, iye asambadikhire kuti nkazi na wana wake ambachite vinthu mosaphonyesa. Podiya kuti anango wa m’banja mwake angabveranelini na vomwe iye wasalula, iye ambakhale wokonzeka kuwabvesera. Marley wa ku Estados Unidos adati: ‘Inepano na mwamuna wangu tichakhala na maganizo yosiyana pa nkhani zinango. Koma iye achalemekeza maganizo yangu ndawa yakuti akanati kusalula chilichose, achayamba wanibvunza.’ Misolo ya banja yomwe ni yodzichepesa, ni yokonzeka  kuthandiza basa zapamuyi podiya kuti wanthu anganene kuti basa mweyi ni ya akazi. Kuchita vinthu modzichepesa kungakhale koshupa. Ndawa chani? Mulongo munango dzina yake Rachel adati: ‘Kwanidachokera, peno mwamuna ankutsuka vombo na kupsaira pamuyi, azivizinyu na azibale achayamba kumubvunza kuti, ‘mwati imwepo ndimwe amunadi imwe?’ Iwo achawona kuti ankutongewa na nkazi.’ Peno ndimo mwaviriri mudera yanu, kumbukirani kuti Yesu adasambika minyendo ya wopfunzira wake, podiya kuti imweyi yenze basa ya akapolo. Msolo wa banja wabwino achadalini kuti anango ambamuwone kuti ni wapadzulu maninge. Koma iye ni wokonzeka kuphata basa zonyozeka kuti akondwerese nkazi na wana wake. Kuthimizira pa kudzichepesa, ko ni khalidwe inango iponi yothandiza mwamuna kukhala msolo wabwino?

12. Ko Yahova na Yesu awonesatani kuti achatikonda?

¹² Chikondi. Chilichose chomwe Yahova achachita achachichita na chikondi. (1 Yoh. 4:7, 8) Iye achatisamalira mwachikondi pa vosowa vathu vauzimu pakuphatisa basa Mawu yake Baibolo, na gulu yake. Iye achatiwonesa soti chikondi pakutitsimikizira kuti achatikonda. Ko pa vosowa vathu vakuthupi? Baibolo ichati Yahova ‘achatipasa mosaumira kuti tikondwe.’ (1 Tim. 6:17) Tikaphonyesa, Yahova achatilangiza, koma sikuti iye aleka kutikonda. Yahova adapereka dipo ndawa yakuti achatikonda maninge. Nayembo Yesu adawonesa kuti achatikonda maninge pakubvuma kupereka moyo wake kuti atipulumuse. (Yoh. 3:16; 15:13) Palibe chingachitise kuti Yahova na Yesu aleke kukonda wale womwe ni wokhulupirika.—Yoh. 13:1; Aro. 8:35, 38, 39.

13. Ndawa chani ni vodikana kuti msolo wa banja umbawonese chikondi kwa nkazi na wana wake? (Onani pomwe bokosi yakuti:  “Ko mwamuna yemwe walowola manje-manje angachitetani kuti nkazi wake ambamulemekeze?”)

¹³ Pfunziro kwa ise. Chilichose chomwe msolo wa banja ungachite, umbachichite na chikondi. Ndawa chani vimwevi ni vodikana maninge? Mtumi Yohane ankudawira kuti: ‘Yemwe achakondalini m’bale wake [panango banja yake] yemwe iye achamuwona, angakondelini  Mulungu yemwe akanati kumuwonako.’ (1 Yoh. 4:11, 20) Msolo wa banja womwe uchakondadi nkazi na wana wake, ndipo achada kutewedzera chitsanzo cha Yahova na Yesu, achayesesa kugumanira banja yake vosowa vauzimu, na vakuthupi na kuiwonesa chikondi. (1 Tim. 5:8) Iye achapfunzisa wana wake na kuwatsuula. Iye achasalula vinthu vomwe vingalemekeze Yahova na kuphindulisa banja yose. Manje, naboni tiwone momwe misolo ya banja yangatewedzerere Yahova na Yesu pakuphatisira basa mpfundo zimwezi iliyose payokha.

14. Ko msolo wa banja ungagumanire tani banja yake vosowa vauzimu?

¹⁴ Kugumanira banja yake vosowa vauzimu. Pakutewedzera Ababa wake, Yesu angaikhira nzeru pa kusamalira vosowa vauzimu va wopfunzira wake. (Mat. 5:3, 6; Maliko 6:34) Mwakulingana na mwevi, chinthu chodikana maninge chomwe msolo wa banja ungachite ni kuthandiza banja yake kuti ikhale paushamwali na Yahova. (Deut. 6:6-9) Msolo wa banja ungachite vimwevi pakuwonesesa kuti aliyese m’banja yake anapologalama yolewenga na kupfunzira Mawu ya Mulungu, achagumanika pamisonkhano, achalalikira ntontholo wabwino, ali paushamwali wabwino na Yahova ndipo ankuuteteza.

15. Ko msolo wa banja ungathandize tani banja yose kukhala pa ushamwali?

¹⁵ Kuthandiza banja yose kukhala paushamwali. Yahova adawonesa pachena momwe angakondera Yesu. (Mat. 3:17) Yesu adachitambo chibodzi-bodzi kwa wopfunzira wake. Iye adawawonesa chikondi mwechi mu voyankhula na vochita kubodzi. Phindu ni yakuti wopfunzira wake adamuwonesambo chikondi. (Yoh. 15:9, 12, 13; 21:16) Msolo wa banja ungawonese chikondi kwa nkazi na wana wake mu vochita vake. Mwakulinganiza, angambapfunzire Baibolo pabodzi na banja yake. Iye angawonese soti kuti achawakonda pa kuwatembeja podi pagulu peno vingakwanisike.—Miy. 31:28, 29.

16. Ko msolo wa banja ambayesese kuchita chani, koma achadekana kusamala na chani?

¹⁶ Kugumanira banja yake vosowa vakuthupi. Yahova adapasa Aizirayeli vosowa vakuthupi olo panthawe yomwe iwo angadekana kulangiwa ndawa ya kusabvera kwawo. (Deut. 2:7; 29:5) Iye ankutisamalira soti ntsiku zino. (Mat. 6:31-33; 7:11) Nayembo Yesu adadyesa wopfunzira wake. (Mat. 14:17-20) Iye adapolesa soti wanthu azinji womwe angadwala. (Mat. 4:24) Kuti msolo wa banja ukondwerese Yahova, uchadekana kugumanira nkazi na wana vosowa vawo. Koma achadekana kukhala wachikatikati. Osati ambatangwanike maninge na basa mpakana kumbasowa nthawe yotandala nakuti awathandize kukhala paushamwali na Yahova.

17. Ko Yahova na Yesu achatipfunzisa na kutilangiza mwanjira yanyi?

 ¹⁷ Kupfunzisa. Yahova achatipfunzisa ndipo achatilangiza pakutiuza chinthu chabwino kwa ise. (Aheb. 12:7-9) Ninga Ababa wake, Yesu achapfunzisa mwachikondi wale womwe ali pasi pa utongi wake. (Yoh. 15:14, 15) Ndipo iye achachita vimwevi mwachikondi. (Mat. 20:24-28) Iye achadziwa kuti tidizalini kuphonya ndawa ya uchimo wathu.—Mat. 26:41.

18. Ko msolo wa banja wabwino uchakumbukira chani?

¹⁸ Msolo wa banja womwe uchatewedzera Yahova na Yesu, uchachita vinthu mobvesa. Iye achadziwa kuti wa m’banja mwake ni wanthu wochimwa. Ndipomwapa achachitalini vinthu ‘mwaukali’ na nkazi panango wana wake. (Akol. 3:19) M’malo mwake, iye achatewedza malangizo yogumanika pa Agalatiya 6:1 ndipo achayesesa ‘kuwalangiza bwino,’ pakuzindikira kuti iye ni wochimwambo. Ninga Yesu, iye achadziwa kuti njira yabwino yopfunzisira ni kupereka chitsanzo chabwino.—1 Pet. 2:21.

19-20. Ko msolo wa banja ungatewedzere tani Yahova na Yesu pakusalula vinthu?

¹⁹ Kusalula vinthu vophindulisa banja yake. Yahova achasalula vinthu vomwe vingakomerembo anango. Mwakulinganiza, iye adasalula kusika moyo, osati kuti adziphindulise yekha, koma kuti tose timbakondwe na moyo. Palibe yemwe adamuchichimiza kuti apereke moyo wa Mwana wake kuti atiwombole kumachimo. Iye adachita mwevi ndawa ambafuna, pakuganizira ubwino wathu. Yesu adasalula vinthu moganizira wanthu anango. (Aro. 15:3) Mwakulinganiza, nthawe yomwe iye ambafuna kupumula adaiphatisira basa pakupfunzisa chigulu cha wanthu.—Maliko 6:31-34.

²⁰ Msolo wa banja wabwino, achadziwa kuti udindo woshupa maninge kwa iye ni kusalula vinthu kuti viphindulise banja yake, ndipo achaitengera siriyasi nkhani mweyi. Iye achayesesa kuti aleke kusalula vinthu alibe cholinga panango ndawa ya kukomedzewa. M’malo mwake, iye achabvuma kuti Yahova amupfunzise kusalula bwino. * (Miy. 2:6, 7) Mwanjira mweyi, nthawe zose achaganizira va ubwino wa banja, osati wake.—Afil. 2:4.

21. Ko tidzapfunzire chani mu msolo ukubwera?

²¹ Yahova adapasa misolo ya banja udindo woshupa maninge, ndipo achadikhira kuti iwo achite vose vangakwanise pa udindo wawo moyu. Koma msolo wa banja womwe uchayesesa kutewedzera chitsanzo cha Yahova na Yesu, vidzamufambire bwino. Ndipo nkazi akakhala munzake wapamoyo, adzakhale na banja yokondwa. Ko nkazi achadekana kuwona tani udindo wake? Ni mabvuto yaponi yomwe iye achagumana nayo? Tidzapfunzire mwevi mu pfunziro ikubwera.