Mogani

Mogani muyende pa ndandanda ya nkhani

Mawu ya pamwala: ‘Yahweh Sabaot atemberere Hagaf mwana wa Hagav’

Ko munkudziwa?

Ko munkudziwa?

Ko vonembewa vakale-kale vinkutsimikizira tani kuti Baibolo ichalewa chaivo?

MWALA wonembewa pafupi-fupi cha m’ma 700-600 Yesu akanati wabwera, udagumanika kumalo yosungira vinthu ku Yerusalemu. Mwala moyu udagumanika kumphako kufupi na ku Heburoni ku Izirayeli. Pamwala moyu mponemba kuti: ‘Yahweh Sabaot atemberere Hagaf mwana wa Hagave.’ Ko mawu mwaya yachatsimikizira tani va Baibolo? Mabiyi ya YHWH m’mabiyi ya Chiheberi chakale-kale, yenze yodziwika maninge mwa kuyaphatisira basa ntsiku na ntsiku nthawe zakale-kale. Kunena shuwa, vonemba vinango vofukuliwa vichawonesa kuti ambaphatisira basa mphako ninge malo yobisira vonemba va dzina ya Mulungu, pabodzi na madzina ya wanthu.

Pakufotokoza va vonemba mwevi, Rachel Nabulsi, wa ku Universidade ya ku Geórgia adati: ‘Kuphatisiriwa basa kwa dzina ya YHWH nkodekana maninge. . . . Vonembewa vichawonesa kudikana kwa YHWH pamoyo wa Aizirayeli na Ayuda.’ Vimwevi vichathandizira Baibolo pomwe padanembewa dzina ya Mulungu na mabiyi ya YHWH m’mabiyi ya Chiheberi ndipo ichagumanika kazinji. Madzina yomwe yali nembewe yachaphatanidzapo dzina ya Mulungu.

Mawu yakuti ‘Yahweh Sabaot’ yonembewa pamwala yachathauza kuti ‘Yahova wamakamu.ʼ Vimwevi vikuwonesa ngati kuti osati dzina ya Mulungu yokha, koma muli pomwe mawu yakuti ‘Yahova wamakamuʼ ndipo yambaphatisiwa basa munthawe zakale-kale. Vimwevi vichatsimikizira Baibolo pa vomwe iyo ichanena kuti ‘Yahova wamakamu’ yomwe yachagumanika maulendo 283 m’Malemba ya Chiheberi, maka-maka muvonemba va Yesaya, Yeremiya na Zekariya.