1. Ko Ayuda omwe enze ku ukapolo adatambira ntontholo wabwino uponi?

 AYUDA adakomedzewa maninge ndawa yakuti Yahova ‘adalimbikisa mtima wa Koresi Mpfumu ya Perisiya’ kuti awombole Aizirayeli omwe adakhala magole yazinji ali pa ukapolo ku Babulo. Mpfumu idalamula kuti Ayuda abwerere kwawo kuti ‘akamange pomwe nyumba ya Yahova, Mulungu wa Izirayeli.’ (Ezara 1:1, 3) Vimwevi venze vodabwisa maninge! Vimwevi vinkutanthauza kuti kupemphera chaiko kungadekana kubwezereserewa kumalo yomwe Mulungu adasalula kuti wanthu wake ambamutumikire.

2. Ko Ayuda ochoka ku ukapolo adafikira kuchita chani ku Yerusalemu?

² Mu gole ya 537 AEC, Ayuda wochokera ku ukapolo adafika ku Yerusalemu ndipo kumoku ndiko komwe Yahova adawauza kuti ambamutumikirire. Kanthawe pang’ono iwo adayambiratu kumanga kachisi, ndipo pakudzafika gole ya 536 AEC, adamaliza kumanga maziko yake!

3. Ko Ayuda adagumana na mabvuto yaponi?

³ Padandoti yambeni kumanga kachisi, Ayuda mwawa adayamba kutsutsiwa maninge. Wanthu wa m’mamiyi ya pafupi adayamba kumbafokesa Ayuda ‘ndipo adapitiriza kuwapasa ulesi pa basa yomanga.’ (Ezara 4:4) Vimwevi vingawakwinyiririsa Ayuda, koma kudadzabwera pomwe mabvuto yoposha pamwapa. Mu 522 AEC, Aritasasita adadzakhala mpfumu ya Perisiya. * Wanthu otsutsa adagumanirapo mwayi ndipo ‘adakonza malamulo kuti awabweresere mabvuto’ Ayuda. (Sal. 94:20) Iwo adatumiza kalata kwa Mpfumu Aritasasita yomunamiza kuti Ayuda azinji ankufuna kukuukira. (Ezara 4:11-16)  Mpfumu idakhulupirira bodza mweyi ndipo idalamula kuti basa yawo yomanga iyime. (Ezara 4:17-23) Ndawa yotsutsiwa tene, Ayuda adayima kumanga.—Ezara 4:24.

4. Ko Yahova adawathandiza tani Ayuda padalekesewa kumanga? (Yesaya 55:11)

⁴ Wanthu wosatumikira Yahova wa mudziko mweyi na anango wa mu ulamuliro wa Perisiya adayesesa kulekesa Ayuda kumanga kachisi. Koma Yahova ambafuna kuti Ayuda amalize kumanga kachisi ndipo vidachitikadi. (Lewengani Yesaya 55:11.) Iye adachitisa kuti Zekariya akhale mneneri wolimba moyo ndipo adamuwonesa masomphenya 8 yodabwisa ndipo vimwevi vidalimbikisa maninge Ayuda. Masomphenya yodabwisa mwaya yadathandiza Ayuda kuti asambagope munthu ndipo adamaliza basa yomwe Yahova adawapasa. M’masomphenya yachi 5, Zekariya adawona choikhapo lambi na miti yawiri ya maolivi.

5. Ko tikambirane chani munkhani ino?

⁵ Isembo nthawe zinango tifokesewa. Ndipomwapa tingalimbikisiwe maninge tikawona momwe Yahova adalimbikisira Ayuda pakuphatisa basa masomphenya yachishanu ya Zekariya. Kubvesesa bwinobwino masomphenya mwaya kungatithandize kutumikira Yahova mokhulupirika peno tinkutsutsiwa, vinthu vachinja pamoyo wathu panango kutambira malangizo yomwe tinkuyabvesalini.

6. Ko masomphenya ya choikhapo lambi na miti yawiri ya maolivi yogumanika pa Zekariya 4:1-3 yadawalimbikisa tani Ayuda? (Onani foto ya pakhava.)

⁶ Lewengani Zekariya 4:1-3. Masomphenya ya choikhapo lambi na miti yawiri ya maolivi yadalimbikisa Ayuda kupitiriza kuphata basa ya Yahova podiya kuti angatsutsiwa. Ko yadawathandiza tani? Ko imwepo mwaona kuti mafuta yobwera mu choikhapo lambi chile yambamalalini? Penze miluli yawiri yomwe yambatenga mafuta kuchokera kumiti ya maolivi nkuikha mu choikhapo lambi, ndipo choikhapo lambi chimwechi chingapereka mafuta ku malambi yokwana 7. Mafuta mwaya yambathandiza kuti malambi osati yadzimwe. Zekariya adabvunza kuti: ‘Ko vimwevi vinkuthandauza chani?’ Mngelo ule pakumudawira adamuuza mawu yochokera kwa Yahova yakuti: ‘‘Pankufunikalini gulu ya nkhondo, panango mphanvu, koma mzimu wangu,’ walewa teno Yahova wa makamu.’ (Zek. 4:4, 6) Mafuta ya m’miti yomwe yambamalalini yangaimira mphanvu ya mzimu uchena wa Yahova. Masocha yose ya mu ufumu wa Perisiya yenzelini chinthu tikayalinganiza na mphanvu ya mzimu wa Mulungu. Mothandiziwa na Yahova, Ayuda adakamaliza bwinobwino kumanga kachisi podiya kuti angatsutsiwa. Mawu mwaya yenze yolimbikisa maninge. Ayuda ambandofunika kuthemba Yahova nkubwerera kubasa yawo. Ayuda adachitadi vimwevi podiya kuti angatsutsiwa.

7. Ko nkuchinja kuponi komwe kudathandiza Ayuda omanga kachisi?

⁷ Kuchinja kwa vinthu kudathandiza wanthu omanga kachisi. Ko nchani chomwe chidachinja? Mu gole ya 520 AEC, Dariyo woyamba adakhala mpfumu ya Perisiya. Mu gole yachiwiri ya utongi wake, iye adazindikira kuti kulambiza basa yomanga kachisi kwenze kuphonya. Patsogolo pake Dariyo adalewa kuti Ayuda achadekana kumaliza basa yawo. (Ezara 6:1-3) Chigemulo cha mpfumu mweyi chidadabwisa wanthu azinji. Koma pali soti vinango vomwe mpfumu mweyi idachita pakuthandiza Ayuda. Dariyo adalamula kuti wanthu aleke kutsutsa Ayuda ndipo ambawapase kobiri na vose vodikana kuti basa yawo imale! (Ezara 6:7-12) Vimwevi vidathandiza kuti Ayuda amalize kumanga kachisi mu 515  AEC, nkati mwa magole yanayi basi.—Ezara 6:15.

8. Ndawa chani tichadekana kukhala olimba moyo tikambatsutsiwa?

⁸ Ntsiku zino, atumiki azinji wa Yahova ankutsutsiwambo. Mwakulinganiza, anango ankukhala mudziko yomwe basa yathu ni yolambiziwa. M’madziko yatene, abale na alongo wathu achayendesewa kwa ‘magovernadoli na mafumu’ kuti ukhale umboni kwa iwo. (Mat. 10:17, 18) Nthawe zinango abale mwawa viwafambirako bwino prezidenti akachinjiwa. Ndipo nthawe zinango woweruza wachifundo angatipase ufulu wotumikira Yahova. Mboni zinango zinkugumana na mabvuto yosiyanako na mwaya. Iwo ankukhala mudziko yomwe muli ufulu wotumikira Yahova, koma ankutsutsiwa na azibale ndipo ankuchita vose vangakwanise kuti awalekese kutumikira Yahova. (Mat. 10:32-36) Nthawe zinango azibale wathu achaleka kutitsutsa akawona kuti ankukwanisalini kutikangisa kutumikira Yahova. Ndipo anango omwe poyamba angatsutsa, manjeuno ni Mboni zakhama. Peno imwepo munkutsutsiwa, ayi kufoka. Limbani moyo pakudziwa kuti Yahova ali namwe ndipo adzakuthandizeni na mzimu wake. Ndipomwapa palibe chifukwa chochitira mantha.

9. Ndawa chani Ayuda anango adakwinyirira payadakhazikisiwa maziko ya kachisi?

⁹ Padandoti amanga maziko ya kachisi, Ayuda wachikulire adayamba kulira. (Ezara 3:12) Iwo angalira ndawa yoganizira mwewenzere kachisi womangiwa na Solomo. Iwo angawona ninge kuti kachisi wanyowani ‘ukhalelini wokhuza ninge’ mwewenzere kachisi wa kalekale. (Hag. 2:2, 3) Iwo angakwinyirira ndawa yolinganiza kachisi wanyowani na wa kalekale. Koma masomphenya ya Zekariya yadawathandiza kuti ayambe pomwe kukondwa. Ko yadawathandiza tani?

10. Ko mawu ya mngelo yogumanika pa Zekariya 4:8-10 yadathandiza tani Ayuda kuti ayambire pomwe kukondwa?

¹⁰ Lewengani Zekariya 4:8-10. Ko mngelo ambatanthauza chani padati Ayuda ‘adzakondwe na basa mweyi ndipo adzawone chingwe cha m’misiri womanga nyumba mudjanja ya Zerubabele’? Chingwe ni chinthu chomwe chitithandiza kupimira chinthu nkuwona peno ni chothamuka panango kuti cha sitiriti. Mawu ya mngelo yadathandiza wanthu wa Mulungu kudziwa kuti podiya kachisi wanyowani ukhale wosakhuza maninge pakulinganiza na wakale, udzakhale wabwino ndawa  udzamangiwe munjira yomwe Yahova ankufuna. Yahova adakakomedzewa naye kachisi moyu ndipo Ayuda angadekana kukomedzewambo naye. Chodikana maninge kwa Yahova chenze chakuti Ayuda ambamutumikire munjira yomwe iye achada mobverana na malamulo yake. Kuti Ayuda ayambire soti kukondwa, angadekana kuikhira nzeru pa kutumikira Yahova munjira yobvumizika kwa iye.

11. Ko atumiki anango wa Yahova ankugumana na mabvuto yanyi ntsiku zino?

¹¹ Azinji ise vitishupa peno vinthu vachinja pamoyo wathu. Wanthu anango omwe adakhala mu utumiki wa nthawe zose kwa nthawe itali, utumiki wawo udadzachinja patsogolo pake. Anango adachichimizika kusiya utumiki wawo ndawa ya uchikulire. Ni vobveka kukwinyirira peno vinthu vachinja pamoyo wathu. Pakuyamba, panango tingabveselini kuti ndawa chani vachinja ndipo tingabveranelini navo. Tingayambe kukhala na chisuwo chikulu mpakana kumbadziuza kuti: ‘Adakati kale ibwerera, sembe vinthu vakhala bwino maninge.’ Tingakwinyirire maninge mpakana kumbaganiza kuti palibe pomwe chatingamuchitire Yahova. (Miy. 24:10) Peno vimwevi vatichitikira, ko masomphenya ya Zekariya yangatithandize tani kupitiriza kutumikira Yahova mokondwa?

12. Ko masomphenya ya Zekariya yangatithandize tani kupitiriza kukhala okondwa vinthu vikachinja?

¹² Kuti vitifambire bwino vinthu vikachinja, tichadekana kuganizira momwe Yahova achachitira peno vinthu vachinja. Iye ankuchita vinthu vizinji ntsiku zino ndipo ndise tekha omwe tinamwayi wokhala anyabasa anzake. (1 Akor. 3:9) Utumiki wathu ungachinje, koma Yahova angalekelini kutikonda. Ndipo peno utumiki wanu wachinja, pewani kumbandokhalira kudandaula kuti ndawa chani vanichitikira. M’malo mofuna kuti vinthu vimbafambe ninge ‘ntsiku za kalekale’ onani maphindu yomwe yalipo podiya kuti vachinja. (Mla. 7:10) M’malo moganizira vomwe mudakachita adakati vinthu vilibe kuchinja, ganizirani vamungachite manjeuno. Masomphenya ya Zekariya yankutipfunzisa kuti timbaganize bwino olo pamabvuto. Yankutipfunzisa kuti tingakwanise kukhala okondwa podiya vinthu vichinje.

13. Ndawa chani Aizirayeli anango angawona kuti kuyambira soti kumanga kachisi yenzelini nzeru yabwino?

¹³ Basa yomanga kachisi yenze idalambiziwa. Podiya venze teno, mwamuna munango yemwe adasaluliwa dzina yake Yesuwa na Governadoli Zerubabele ‘adayamba kumanga nyumba ya Mulungu.’ (Ezara 5:1, 2) Ayuda anango angawona kuti kuyambira soti kumanga yenzelini nzeru yabwino. Iwo angaganiza tene ndawa yowona kuti palibe vomwe adakachita kuti basa yawo ibisike kwa wanthu owazonda, ndipo ambadziwiratu kuti angalekelini kuwatsutsa. Amuna awiri otsogolera basa omwe enze Zerubabele na Yesuwa angadekana umboni wowatsimikizira kuti Yahova ali nawo, ndipo adapasiwadi. Ko adapasiwa tani?

14. Mobverana na Zekariya 4:12, 14, ko Governadoli Zelubabele na Nkulu wa antsembe Yesuwa adapasiwa mwayi uponi?

¹⁴ Lewengani Zekariya 4:12, 14. Mumbali mweyi ya masomphenya ya Zekariya, mngelo wa Yahova ankuwonesa mneneri wokhulupirika wa Mulungu kuti miti yawiri ya maolivi yankuimira ‘wanthu awiri wodzozewa,’ omwe ni Yesuwa na Zerubabele. Mngelo adati venze ninge kuti amuna mwawa ‘aimirira kumbali iyi na iyi ya Yahova, yemwe ni Ambuya wa dziko yose yapasi.’ Umoyu wenze mwayi ukulu maninge! Yahova angawathemba amuna mwawa. Ndipomwapa Aizirayeli angadekana kubvera vilivose vomwe amuna mwawa angawauza ndawa yakuti Yahova angawaphatisa basa pakuwatsogolera.

15. Ko tingawonese tani kuti tinkulemekeza malangizo ya Yahova yogumanika m’Mawu yake?

¹⁵ Ntsiku zino Yahova ankupitiriza kutipasa malangizo pakuphatisa basa Mawu yake Baibolo. Mu bukhu mweyi yopatulika, Yahova ankutifotokozera momwe tingamutumikirire munjira yobvumizika. Ko tingawonese tani kuti tinkulemekeza malangizo yochokera m’Mawu ya Mulungu? Tingachite tene mwa kupatula nthawe yolewenga Baibolo mosamala na kubvesa bwino. Dzibvunzeni kuti: ‘Nikambawerenga Baibolo panango mabukhu yathu, ko niimako nkumbaganizira vanawerenga? Ko nifagafaga kuti nibvese bwino mpfundo za m’Baibolo ‘zoshupa kubvesa’? Panango nindowerenga nkhani mwakankulumize?’ (2 Pet. 3:16) Tikambayesesa kupatula nthawe yoganizira vomwe Yahova ankutipfunzisa, tidzashupikelini kutewedza malangizo yake, ndipo tidzaphate bwino basa yathu yolalikira.—1 Tim. 4:15, 16.

16. Peno tinkubvesalini bwinobwino malangizo yatapasiwa na ‘kapolo wokhulupirika na wanzeru,’ ko tingachite tani kuti tikwanise kubvera?

¹⁶ Yahova achatipasa soti malangizo pakuphatisa basa ‘kapolo wokhulupirika na wanzeru.’  (Mat. 24:45) Nthawe zinango kapolo moyu angatipase malangizo yomwe tingayabveselini bwinobwino. Mwakulinganiza, tingatambire malangizo yofotokozeratu vatingachite kuti tipulumuke kumatsoka yachilengedwe, koma ise tingambaganize kuti matsoka yatene yangachitikelini mudera yathu. Ndipo panango tingaganize kuti kapolo moyu ankupereka malangizo yonyanyira panthawe ya nthenda. Ko timbachite tani peno tinkuwona kuti malangizo yatapasiwa ni yosathandiza? Tingachite bwino kuganizira momwe Aizirayeli adaphindulira ndawa yobvera malangizo yochokera kwa Yesuwa na Zerubabele. Tingachite pomwe bwino kuganizira nkhani zinango za m’Baibolo zomwe tidawerenga. Nthawe zinango wanthu wa Mulungu achatambira malangizo yowoneka ninge yosathandiza, koma ni yopulumusa moyo.—Ower. 7:7; 8:10.

17. Ko Ayuda adalimbikisiwa tani na masomphenya ya choikhapo lambi na miti yawiri ya maolivi?

¹⁷ Masomphenya yachishanu yomwe Zekariya adawona yenze yachigwato, koma yadapasa mphanvu Ayuda kuti amalize kumanga kachisi nkumbatumikira Yahova. Ndipo kuchita vinthu mobverana na vomwe Zekariya adawona kudawatsimikizira kuti Yahova achawakonda ndipo ankuwatsogolera. Pakuphatisa basa mzimu wake, Yahova adawathandiza kuti apitirize kumanga nakuti ayambe pomwe kukondwa.—Ezara 6:16.

18. Ko masomphenya ya Zekariya yangakuthandizeni tani pamoyo wanu?

¹⁸ Masomphenya ya Zekariya ya choikhapo lambi na miti yawiri ya maolivi yangakuthandizeni maninge pamoyo wanu. Ninge mwatawonera, masomphenya mwaya yangakuthandizeni kugumana mphanvu kuti mupirire wanthu akambakutsutsani, kuti mukwanise kukhala wokondwa podiya kuti vinthu vachinja pamoyo wanu nakuti mukwanise kubvera podiya kuti munkubvesalini bwinobwino malangizo yamwatambira. Ko imwepo mungachite tani peno munkugumana na mabvuto pamoyo wanu? Chakuyamba, tewedzerani Zekariya pakuwona vinthu votsimikizira kuti Yahova ankutsogolera wanthu wake. Patsogolo pake chitani vinthu mobverana na vamwawona ndipo pitirizani kutumikira Yahova na moyo wose. (Mat. 22:37) Mukachita tane, Yahova adzakuthandizeni kuti mumutumikire mokondwa mpakana kalekale.—Akol. 1:10, 11.