Ewangelia według Łukasza 21:1-38
Przypisy
Komentarze
skarbon: Zob. komentarz do Mk 12:41.
biedna: Lub „będąca w potrzebie”. Użyte tu greckie słowo penichròs może odnosić się do osoby, której brakuje podstawowych środków do życia albo która zmaga się w życiu z dużymi trudnościami. W Chrześcijańskich Pismach Greckich słowo to występuje tylko tutaj.
dwie monety znikomej wartości: Dosł. „2 leptony”. Grecki wyraz leptòn, który oznacza coś małego i cienkiego, występuje tu w liczbie mnogiej. Wytwarzany z miedzi lub brązu lepton miał wartość 1/128 denara i najwyraźniej był najmniejszą monetą używaną w Izraelu (zob. Słowniczek pojęć, „Lepton”, i Dodatek B14).
wszystko, co miała na utrzymanie: Jak wyjaśniono w komentarzu do Łk 21:2, monetami, które wdowa wrzuciła do skarbony, były „2 leptony,” czyli równowartość 1/64 dziennego zarobku. W tamtym czasie lepton był najmniejszą monetą używaną w Izraelu. Jak wynika z Mt 10:29, za jednego assariona (równowartość 8 leptonów) można było kupić dwa wróble, które były najtańszymi ptakami sprzedawanymi jako pożywienie. Wdowa ta miała więc zaledwie połowę sumy potrzebnej, żeby kupić wróbla — czyli za mało nawet na jeden posiłek.
nie pozostanie tu kamień na kamieniu: Zob. komentarz do Mt 24:2.
To ja nim jestem: Zob. komentarz do Mk 13:6.
rozruchach: Lub „zamieszkach; powstaniach”. Użyte tu greckie słowo akatastasía w podstawowym znaczeniu odnosi się do niezdyscyplinowania, ale może też oznaczać sprzeciw wobec władzy, zamieszki czy niespokojną sytuację polityczną. W 2Ko 6:5 w opisie zaciekłego sprzeciwu, z którym spotkał się Paweł, to słowo zostało oddane jako „ataki motłochu”.
koniec: Lub „ostateczny koniec; całkowity koniec” (zob. komentarz do Mt 24:6).
Naród: Zob. komentarz do Mt 24:7.
powstanie: Zob. komentarz do Mt 24:7.
epidemie: Lub „szerzące się choroby; zarazy”. Spośród trzech ewangelistów, którzy zanotowali doniosłe proroctwo Jezusa o czasie końca, tylko Łukasz wspomina o tym elemencie złożonego „znaku” (Łk 21:7; Mt 24:3, 7; Mk 13:4, 8). Te sprawozdania wzajemnie się uzupełniają. Greckie słowo oznaczające „zaraza” występuje w Biblii jeszcze tylko w Dz 24:5, gdzie w sensie przenośnym zostało użyte wobec osoby uważanej za źródło problemów, wichrzyciela, zagrożenie publiczne.
straszne zjawiska: W tekście greckim występuje tu słowo, które pochodzi od czasownika fobéo, oznaczającego „bać się”; w Chrześcijańskich Pismach Greckich pojawia się tylko w tym miejscu. Najwyraźniej odnosi się do wydarzeń wywołujących przerażenie.
słowa: Lub „dobitną mowę”. Dosł. „usta”. Greckie słowo stòma jest tutaj synonimem mowy lub potęgi mowy.
nawet włos wam z głowy nie spadnie: Posługując się hiperbolą, Jezus nie pozostawił wątpliwości, że chociaż ‛wszyscy będą nienawidzić’ jego naśladowców, będą oni chronieni (Łk 21:17). Kontekst wskazuje, że Jezus miał na myśli przede wszystkim ochronę przed szkodami duchowymi (mającymi trwałe konsekwencje), a nie ochronę pod względem fizycznym (Łk 21:16). Dlatego uczniowie Jezusa nie oczekują cudownego uwolnienia od złego traktowania ani od śmierci. Mogą jednak być pewni, że Jehowa ma moc przywrócić im życie (Mt 10:39). W języku greckim razem z czasownikiem występują tutaj dwa przeczenia, co wskazuje, że obietnica Jezusa na pewno się spełni. Podobną myśl dotyczącą opieki Boga zawierają słowa, które Jezus skierował do swoich uczniów: „Nawet wszystkie wasze włosy na głowie są policzone” (Łk 12:7; zob. komentarz do Mt 10:30).
wytrwałości: Użyty tu grecki rzeczownik hypomoné występuje w Biblii w odniesieniu do wytrwałości nacechowanej odwagą, niezłomnością i cierpliwością. Osoba, która ją przejawia, nie traci nadziei mimo trudności, prześladowań, prób czy pokus. Pokrewny czasownik hypoméno („wytrwać”) dosłownie znaczy „pozostać pod; stać pod”. Często jest używany w znaczeniu „pozostać zamiast uciec; nie ustąpić; nie ustawać; pozostawać niezłomnym” (Mt 10:22; Rz 12:12; Heb 10:32; Jak 5:11).
zachowacie swoje życie: Lub „zyskacie swoją duszę”. Znaczenie występującego tu greckiego słowa psyché, oddawanego w wielu przekładach Biblii słowem „dusza”, zależy od kontekstu (zob. Słowniczek pojęć, „Dusza”). Często odnosi się do życia danej osoby — obecnego lub przyszłego. W tym kontekście sformułowanie to można oddać jako „swoje przyszłe życie” lub „swoje rzeczywiste życie”.
Judei: Chodzi o rzymską prowincję.
w góry: Według Euzebiusza z Cezarei (historyka żyjącego na przełomie III i IV w. n.e.) chrześcijanie z Judei oraz Jerozolimy uciekli za Jordan do Pelli — miasta w górzystym obszarze o nazwie Dekapol (zob. Dodatek B10).
dni wymierzania sprawiedliwości: Lub „dni zemsty”, chodzi o zemstę i wyrok Boga. Wcześniej w synagodze w Nazarecie Jezus zacytował fragment proroctwa Izajasza (Iz 61:1, 2) i odniósł go do siebie, ale sprawozdanie nie wspomina, żeby przytoczył część dotyczącą „dnia zemsty naszego Boga” (Łk 4:16-21). Jednak tym razem Jezus wspomniał o „dniach zemsty”, przepowiadając, że Jerozolima będzie otoczona przez obozujące wojska. Boża zemsta należała do tego, co napisano (czyli zapowiedziano) w Pismach Hebrajskich. Greckie słowo oddane tu jako „wymierzanie sprawiedliwości” albo „zemsta” pojawia się w Septuagincie w Pwt 32:35; Jer 46:10 (26:10, LXX) i Oz 9:7. Jego hebrajskie odpowiedniki występujące w tych wersetach zostały oddane jako „zemsta” i „kara”.
czasy wyznaczone narodom: Lub „czasy narodów; czasy pogan”. Greckie słowo kairòs (występujące tu w lm. i oddane jako „czasy wyznaczone”) może się odnosić do jakiegoś momentu w strumieniu czasu, wyznaczonego lub konkretnego okresu albo „pory” charakteryzującej się określonymi cechami (Mt 13:30, NŚ, 1997; 21:34; Mk 11:13). Zostało użyte, gdy mowa o „wyznaczonym czasie” na rozpoczęcie służby przez Jezusa (Mk 1:15) oraz czasie, kiedy miał umrzeć (Mt 26:18). Słowo kairòs jest też używane w odniesieniu do przyszłych czasów lub pór przewidzianych w zamierzeniu Bożym, zwłaszcza w związku z obecnością Chrystusa i jego Królestwem (Dz 1:7; 3:19; 1Ts 5:1). Biorąc pod uwagę biblijne znaczenie terminu kairòs, wyrażenie „czasy wyznaczone narodom” najwyraźniej nie odnosi się do niejasnego i niesprecyzowanego czasu, ale do konkretnego okresu mającego ustalony początek i koniec. Wyraz „narody” lub „poganie” jest tłumaczeniem greckiego terminu éthnos w liczbie mnogiej, używanego przez pisarzy biblijnych zwłaszcza na określenie nie-Żydów.
świat: Lub „zamieszkaną ziemię”. Greckie słowo oikouméne, oddane tu jako „świat” („zamieszkana ziemia”), odnosi się do ziemi jako miejsca zamieszkania ludzi (Łk 4:5; Dz 17:31; Rz 10:18; Obj 12:9; 16:14).
zobaczą: Zob. komentarz do Mt 24:30.
Syna Człowieczego: Zob. komentarz do Mt 8:20.
w obłoku: Zob. komentarz do Mt 24:30.
przykład: Lub „przypowieść; lekcję” (zob. komentarz do Mt 13:3).
Niebo i ziemia przeminą: Zob. komentarz do Mt 24:35.
moje słowa na pewno nie przeminą: Zob. komentarz do Mt 24:35.
stanąć przed: W Biblii zwrot „stać przed kimś” czasem wskazuje, że dana osoba lub grupa cieszy się przychylnością lub uznaniem kogoś dysponującego władzą (Ps 5:5, NŚ, 1997; Prz 22:29; Łk 1:19). Na przykład w Obj 7:9, 15 powiedziano, że ludzie należący do wielkiej rzeszy „stali przed tronem i przed Barankiem”, co wskazuje, że Bóg i Jezus darzą ich uznaniem.
Multimedia
Według źródeł rabinicznych w świątyni zbudowanej przez Heroda było 13 skarbon, nazywanych „szofarami”. Hebrajskie słowo szofár oznacza „barani róg”, co wskazuje, że przynajmniej jakaś część skarbony kształtem przypominała róg lub trąbę. Kiedy Jezus potępił ludzi, którzy niejako trąbili podczas dawania darów miłosierdzia, jego słuchaczom mogło się to skojarzyć z dźwiękiem, jaki wydawały monety wrzucane do skarbon przypominających z wyglądu trąby (Mt 6:2). Dwie małe monety wrzucone przez wdowę raczej nie wydały zbyt donośnego dźwięku, jednak Jezus wskazał, że Jehowa ceni zarówno tę wdowę, jak i jej datek.
Uważa się, że te kamienie, znajdujące się przy pd. części Muru Zachodniego, wchodziły w skład zabudowań wzgórza świątynnego w I w. n.e. Pozostawiono je jako ponure świadectwo zniszczenia Jerozolimy i tamtejszej świątyni przez Rzymian.
Zdjęcie po lewej przedstawia łuk tryumfalny znajdujący się na Forum Romanum w Rzymie. Miał on upamiętniać zwycięstwo rzymskiego wodza Tytusa nad Jerozolimą i Judeą w 70 r. n.e. W czerwcu 71 r. Tytus i jego ojciec, cesarz Wespazjan, świętowali to zwycięstwo w stolicy cesarstwa rzymskiego. W 79 r. Tytus został następcą Wespazjana. Dwa lata później niespodziewanie zmarł i wkrótce potem zbudowano łuk, który miał go uhonorować. Na płaskorzeźbach, które wyryto po obu stronach łuku i które pierwotnie miały żywe kolory, upamiętniono pochód tryumfalny Tytusa. Po jednej stronie (1) pokazano rzymskich żołnierzy niosących święte sprzęty ze świątyni w Jerozolimie. Wśród łupów wyraźnie widać siedmioramienny świecznik i stół na chleby pokładne, na którym znajdują się święte trąby. Na płaskorzeźbie po drugiej stronie (2) pokazano zwycięskiego Tytusa, stojącego na czterokonnym rydwanie. Reliefy na łuku są dobrą ilustracją tego, do czego apostoł Paweł nawiązał w swoich dwóch listach (2Ko 2:14; Kol 2:15). Adresaci tych listów z pewnością znali rzymskie pochody tryumfalne. W tamtych czasach takie publiczne procesje były organizowane przez cesarza albo jego rodzinę. Łuk Tytusa potwierdza spełnienie się proroctwa Jezusa o zdobyciu Jerozolimy i uprowadzeniu jej mieszkańców do niewoli (Łk 21:24).
Jezus zapowiedział, że mieszkańcy Jerozolimy i Judei „zginą od miecza” (Łk 21:24). Zdjęcie przedstawia miecz sprzed 2000 lat, który prawdopodobnie należał do żołnierza rzymskiej piechoty stacjonującej w okolicach Jerozolimy w 66 r. n.e., kiedy wybuchł bunt przeciwko Rzymowi. Miecz ma ok. 60 cm długości i widać na nim pozostałości skórzanej pochwy. Został odnaleziony niedawno (odkrycie ogłoszono w 2011 r.), podczas prac wykopaliskowych w kanale łączącym Miasto Dawida i stanowisko archeologiczne niedaleko Muru Zachodniego w Jerozolimie. Kanał ten najwyraźniej służył mieszkańcom Jerozolimy jako kryjówka podczas burzliwego okresu poprzedzającego zniszczenie miasta w 70 r. n.e.
W doniosłym proroctwie dotyczącym tego, co czeka Jerozolimę i tamtejszą świątynię, Jezus przepowiedział, że mieszkańcy Judei „zostaną uprowadzeni jako jeńcy do wszystkich krajów” (Łk 21:21, 24). Pokazana tu moneta stanowi dobitne świadectwo spełnienia słów Jezusa. Takie monety upamiętniające podbój Judei były bite od 71 r. n.e. Na jednej stronie tej monety widnieje wizerunek Tytusa, syna cesarza Wespazjana. Tytus dokończył podboju Judei, który zaczął Wespazjan. Druga strona przedstawia palmę oraz judejskiego jeńca ze związanymi z tyłu rękami i Żydówkę pogrążoną w żałobie. Obok znajduje się napis „IVDAEA CAPTA”, który znaczy „Judea zdobyta”.