w pierwszym dniu tygodnia: Zob. komentarz do Mt 28:1.

grobowca: Zob. komentarz do Mt 27:60.

wonnościami, które przygotowały: Zob. komentarz do Mk 16:1.

kamień: Zob. komentarz do Mk 15:46.

Pana Jezusa: W niektórych manuskryptach te słowa nie występują, jednak wczesne wiarygodne manuskrypty je zawierają (więcej informacji o tym, jak ustala się brzmienie tekstu gr. na podstawie starożytnych manuskryptów: zob. Dodatek A3).

dwaj mężczyźni w lśniących szatach: Chociaż nie powiedziano tego wprost, jest tu mowa o aniołach (por. Łk 24:23). W Dz 1:10 aniołów opisano jako „mężczyzn w białych szatach”.

Nie ma go tutaj. Został wskrzeszony: W niektórych manuskryptach te słowa nie występują, jednak wczesne wiarygodne manuskrypty je zawierają (zob. Dodatek A3).

stracony na palu: Lub „przybity do pala; przybity do słupa” (zob. komentarz do Mt 20:19 i Słowniczek pojęć, „Pal”; „Pal męki”).

stamtąd: Dosł. „od grobowca pamięci”. W niektórych manuskryptach te słowa nie występują, jednak wczesne wiarygodne manuskrypty je zawierają.

o wszystkim opowiedziały Jedenastu: Dwaj aniołowie opisani w Łk 24:4 jako „mężczyźni w lśniących szatach” mogliby poinformować o zmartwychwstaniu Jezusa najpierw mężczyzn będących jego uczniami. Jednak to kobiety zostały wyróżnione — dowiedziały się o tym jako pierwsze (Łk 24:6-9; Jn 20:11-18). I to kobiety miały zaszczyt przekazać wiadomość o wskrzeszeniu Jezusa „Jedenastu oraz pozostałym uczniom”. Ponadto wśród pierwszych osób, które zobaczyły zmartwychwstałego Jezusa, była Maria Magdalena (Jn 20:16; zob. komentarz do Mt 28:7).

Maria Magdalena: Zob. komentarz do Łk 8:2.

Joanna: Skrócona żeńska forma hebrajskiego imienia Jehochanan, które znaczy „Jehowa okazał przychylność”. Joanna, uzdrowiona wcześniej przez Jezusa, była żoną Chuzy, zarządcy domu Heroda Antypasa. W Chrześcijańskich Pismach Greckich wspomniano o niej dwa razy — tylko w Ewangelii według Łukasza (Łk 8:2, 3).

(...) co się mogło wydarzyć: Niektóre manuskrypty nie zawierają słów z tego wersetu, ale występują one we wczesnych wiarygodnych manuskryptach (zob. Dodatek A3).

jakieś 11 kilometrów: Dosł. „60 stadiów”. Stadium odpowiadało 185 m (zob. Dodatek B14).

tłumaczył: Greckie słowo diermenéuo bywa używane w odniesieniu do tłumaczenia z jednego języka na drugi (Dz 9:36, NŚ, 1997; 1Ko 12:30). Jednak może też oznaczać „objaśniać znaczenie; wyjaśniać w pełni”. W tym wersecie odnosi się do objaśniania proroctw.

płonęły: To określenie jest tłumaczeniem greckiego słowa, które zostało tu użyte w sensie przenośnym i opisuje silne emocje, takie jak radość i przyjemność, a także zawiera w sobie myśl o wielkim zainteresowaniu i entuzjazmie. W tym wersecie opisuje reakcję dwóch uczniów, którym Jezus w pełni objaśniał natchnione Pisma Hebrajskie.

w pełni objaśniał nam Pisma: Grecki czasownik dianoígo, oddany tu jako „w pełni objaśniał”, dosłownie znaczy „całkowicie otwierać”. W tym rozdziale występuje on trzy razy: 1) w Łk 24:31, gdzie jest mowa o dwóch uczniach, którym ‛otworzyły się’ oczy, dzięki czemu zorientowali się, że rozmawiają z Jezusem; 2) tutaj, w Łk 24:32, w znaczeniu „w pełni objaśniać” oraz 3) w Łk 24:45, w opisie tego, jak Jezus „otworzył” umysły uczniom, żeby mogli pojąć znaczenie natchnionych Pism Hebrajskich (zob. też wersety, w których użyto tego samego gr. słowa: Dz 7:56, „otwarte”; 16:14, „szeroko otworzył”; oraz 17:3, „wyjaśniał [dosł. „w pełni otwierał”]”).

i rzekł: „Pokój wam”: Niektóre manuskrypty nie zawierają tych słów, ale występują one we wczesnych wiarygodnych manuskryptach.

ducha: Chociaż greckie słowo pneúma może odnosić się do niewidzialnej osoby duchowej, tutaj najwyraźniej oznacza zjawę lub wizję. Jezus pokazał uczniom swoje ręce oraz stopy i powiedział: „Dotknijcie mnie i mi się przyjrzyjcie. Przecież duch nie ma ciała ani kości, a ja mam” (Łk 24:39). W ten sposób chciał pokazać, że się zmaterializował — tak jak dawniej aniołowie — żeby uczniowie mogli go zobaczyć (Rdz 18:1-8; 19:1-3).

moje ręce i stopy: Tak jak to było w wypadku Jezusa, Rzymianie zazwyczaj przybijali do pala ręce (i prawdopodobnie też stopy) skazańca (Ps 22:16; Jn 20:25, 27; Kol 2:14). Niektórzy uczeni uważają, że gwóźdź lub gwoździe przebiły stopy Jezusa, przytwierdzając je bezpośrednio do pala lub do małej, przymocowanej do niego podpórki.

(...) i stopy: Niektóre manuskrypty nie zawierają słów z tego wersetu, ale występują one we wczesnych wiarygodnych manuskryptach (zob. Dodatek A3).

ryby: W niektórych późniejszych manuskryptach dodano słowa „i plaster miodu”, ale nie występują one we wczesnych wiarygodnych manuskryptach.

w Prawie Mojżeszowym, w pismach proroków i w Psalmach: Jezus najwyraźniej używa tutaj nazw poszczególnych części natchnionych Pism Hebrajskich zgodnie z podziałem przyjętym przez Żydów. Określenie „Prawo” (hebr. Toráh) odnosi się do ksiąg biblijnych od Rodzaju do Powtórzonego Prawa. „Pisma proroków” (hebr. Newiʼím) to prorocze księgi z Pism Hebrajskich, w tym księgi tzw. proroków wcześniejszych (od Jozuego do Królów). Słowo „Psalmy” odnosi się do trzeciej części, na którą składają się pozostałe księgi Pism Hebrajskich, nazywanej Pismami (hebr. Ketuwím). Ta część została określona „Psalmami”, bo zaczynała się od Księgi Psalmów. „Tanach”, żydowski termin odnoszący się do Pism Hebrajskich, to połączenie pierwszych liter nazw tych trzech części (TaNaCh). Okoliczność, iż Jezus wymienił te trzy określenia, wskazuje na to, że kiedy był na ziemi, kanon Pism Hebrajskich został już ustalony i że on sam uznawał ten kanon.

Wy będziecie dawać o tym świadectwo: Lub „wy macie być tego świadkami”. Jezus, podobnie jak to zrobił już wcześniej, mówi tutaj swoim uczniom, że będą ‛dawać świadectwo’ o jego życiu i służbie, m.in. o jego śmierci i zmartwychwstaniu (por. Jn 15:27). Jako wierni Żydzi, uczniowie Jezusa byli już świadkami Jehowy i dawali świadectwo, że jest On jedynym prawdziwym Bogiem (Iz 43:10-12; 44:8). Jakieś 40 dni po wypowiedzeniu tych słów Jezus po raz kolejny podkreślił, że uczniowie otrzymali nowe zadanie — mają o nim świadczyć (zob.komentarz do Dz 1:8).

co obiecał mój Ojciec: Chodzi o ducha świętego obiecanego w Jl 2:28, 29 i Jn 14:16, 17, 26. Miał on dodawać sił uczniom Jezusa do występowania w charakterze świadków po całej ziemi (Dz 1:4, 5, 8; 2:33).

mieście: Czyli Jerozolimie.

Później: Z Dz 1:3-9 wynika, że Jezus wstąpił do nieba po 40 dniach od zmartwychwstania. Zatem od wydarzeń z dnia jego wskrzeszenia (16 nisan), opisanych w Łk 24:1-49, do wydarzeń z dnia, kiedy wstąpił do nieba (25 ijar), opisanych w Łk 24:50-53, minął pewien czas (zob. Dodatek A7).

Betanii: Zob. komentarz do Mt 21:17.

i uniesiony do nieba: Niektóre manuskrypty nie zawierają tych słów, ale występują one we wczesnych wiarygodnych manuskryptach. W Dz 1:1, 2 Łukasz wskazał, że w swoim „pierwszym sprawozdaniu”, czyli w Ewangelii, opisał dokonania Jezusa — jego życie i służbę „aż do dnia, gdy (...) został zabrany do nieba”. Dlatego wydaje się naturalne, że w swoim natchnionym sprawozdaniu umieścił omawiane słowa o wstąpieniu Jezusa do nieba.

złożyli mu hołd: Lub „pokłonili mu się; padli przed nim na twarz”. Kiedy grecki czasownik proskynéo występuje w kontekście oddawania czci jakiemuś bogu lub bóstwu, tłumaczony jest na „czcić” (Mt 4:10; Łk 4:8). Jednak uczniowie uznawali zmartwychwstałego Jezusa za Bożego przedstawiciela. Złożyli mu hołd nie jako jakiemuś bogu czy bóstwu, ale jako „Synowi Bożemu”, zapowiedzianemu „Synowi Człowieczemu” — Mesjaszowi, któremu Bóg powierzył władzę (Łk 1:35; Mt 16:13-16; Jn 9:35-38). Postąpili podobnie jak osoby wspomniane w Pismach Hebrajskich, które kłaniały się prorokom, królom i innym przedstawicielom Boga (1Sm 25:23, 24; 2Sm 14:4; 1Kl 1:16; 2Kl 4:36, 37). Podobnie jak to było w dawniejszych czasach, ludzie składający hołd Jezusowi często chcieli w ten sposób wyrazić wdzięczność za objawienie od Boga lub przyznać, że cieszy się on Bożym uznaniem (Mt 14:32, 33; 28:5-10, 16-18; Jn 9:35, 38; zob. też komentarze do Mt 2:2; 8:2; 14:33; 15:25).

złożyli mu hołd i: Niektóre manuskrypty nie zawierają tych słów, ale występują one we wczesnych wiarygodnych manuskryptach (zob. Dodatek A3).

wciąż przebywali w świątyni: Po śmierci Jezusa jego uczniowie ze strachu przed wrogami w trakcie spotkań zamykali drzwi (Jn 20:19, 26). Jednak kiedy Jezus udzielił im pouczeń (Dz 1:3) i kiedy 40 dnia po jego zmartwychwstaniu zobaczyli, jak wstępuje on do nieba, poczuli się wzmocnieni. Zaczęli odważnie publicznie wychwalać Boga. Relację rozpoczętą w swojej Ewangelii Łukasz kontynuuje w Dziejach Apostolskich, gdzie dokumentuje gorliwą działalność uczniów Jezusa (zob. komentarz do Dz 1:1).