Herod: Chodzi o Heroda Agryppę I, wnuka Heroda Wielkiego (zob. Słowniczek pojęć). Agryppa I urodził się ok. 10 r. p.n.e. Edukację odebrał w Rzymie, gdzie nawiązał bliskie stosunki z różnymi członkami rodziny cesarskiej. Jednym z jego przyjaciół był Gajusz, lepiej znany jako Kaligula, który w r. 37 n.e. został cesarzem. Wkrótce potem ogłosił Agryppę królem Iturei, Trachonu i Abileny, a później dodał do jego królestwa jeszcze Galileę i Pereę. Gdy w r. 41 Kaligulę zamordowano, Agryppa przebywał w Rzymie. Podobno w znacznej mierze przyczynił się do rozwiązania powstałego wtedy kryzysu. Uczestniczył w trudnych negocjacjach między swoim innym wpływowym przyjacielem, Klaudiuszem, a rzymskim senatem. W rezultacie Klaudiusz został obwołany cesarzem i nie doszło do wojny domowej. W nagrodę Agryppa otrzymał od Klaudiusza Judeę i Samarię, które od 6 r. n.e. były zarządzane przez rzymskich prokuratorów. Tym samym jego królestwo objęło zasięgiem mniej więcej taki obszar jak państwo Heroda Wielkiego. Agryppa swoją stolicą uczynił Jerozolimę i zdołał pozyskać sobie przychylność tamtejszych przywódców religijnych. Według doniesień skrupulatnie przestrzegał żydowskich praw i tradycji — m.in. codziennie składał w świątyni ofiary i czytał publicznie Prawo Mojżeszowe. Podobno był też gorliwym obrońcą wiary żydowskiej. Chociaż jednak twierdził, że czci Boga, organizował walki gladiatorów i inne pogańskie widowiska w teatrze. Opisuje się go jako człowieka podstępnego, płytkiego i rozrzutnego. Jego rządy skończyły się dość raptownie, gdy uśmiercił go anioł Jehowy, jak informują o tym Dz 12:23. Według badaczy król Herod Agryppa I zmarł w 44 r. n.e. w wieku 54 lat, po trzech latach panowania nad całą Judeą.

Jakuba, brata Jana, kazał ściąć mieczem: Do egzekucji tej doszło przypuszczalnie ok. 44 r. n.e. W ten sposób Jakub jako pierwszy z 12 apostołów zginął męczeńską śmiercią. Mógł stać się celem Heroda dlatego, że należał do grona osób szczególnie bliskich Jezusowi. Innym powodem mogło być to, że był znany z wielkiej gorliwości, która prawdopodobnie sprawiła, że on i jego brat Jan otrzymali przydomek Boanerges, co znaczy „synowie gromu” (Mk 3:17). Ten tchórzliwy, umotywowany politycznie czyn Heroda nie powstrzymał rozprzestrzeniania się dobrej nowiny, ale pozbawił zbór kochanego apostoła i pasterza, który umiał zachęcać innych.

podczas Święta Przaśników: Święto Przaśników zaczynało się 15 nisan, czyli dzień po Passze (która odbywała się 14 nisan), i trwało siedem dni (zob. Słowniczek pojęć, „Święto Przaśników”, oraz Dodatek B15). Częste wzmianki o różnych świętach w Ewangeliach i Dziejach Apostolskich wskazują, że za dni Jezusa i apostołów Żydzi dalej posługiwali się tym samym kalendarzem. Informacje te pomagają ustalić przybliżony czas rozgrywania się opisywanych wydarzeń (Mt 26:2; Mk 14:1; Łk 22:1; Jn 2:13, 23; 5:1; 6:4; 7:2, 37; 10:22; 11:55; Dz 2:1; 12:3, 4; 20:6, 16; 27:9).

anioł Jehowy: Zob. komentarz do Dz 5:19 oraz Dodatek C3: wprowadzenie i Dz 12:7.

Ubierz się: Lub „przepasz się”. Najwyraźniej chodzi tu o przewiązanie luźnej szaty spodniej pasem albo kawałkiem tkaniny (zob. komentarz do Łk 12:35).

Jehowa posłał swojego anioła: Sformułowanie „posłał swojego anioła” przywodzi na myśl relacje z Pism Hebrajskich mówiące o tym, jak Jehowa ratował swoich sług. Na przykład w Dn 3:28; 6:22 o Bogu powiedziano, że „posłał anioła” (lub „posłał swojego anioła”), żeby uratować Daniela i jego towarzyszy (por. Ps 34:7; zob. Dodatek C3: wprowadzenie i Dz 12:11).

Marka: Od łacińskiego imienia Marcus. Marek to rzymski przydomek Jana wspomnianego w Dz 12:12. Jego matką była Maria, która mieszkała w Jerozolimie i należała do pierwszych chrześcijan. Jan Marek był „kuzynem Barnabasa” (Kol 4:10), z którym podróżował. Towarzyszył też Pawłowi i innym pierwszym misjonarzom chrześcijańskim (Dz 12:25; 13:5, 13; 2Tm 4:11). Chociaż w tej Ewangelii nigdzie nie wspomniano, kto ją spisał, pisarze z II i III w. n.e. uważali, że dokonał tego właśnie Marek.

domu Marii: Zbór w Jerozolimie najwyraźniej spotykał się w prywatnym domu — domu Marii, matki Jana Marka. Dom ten był na tyle duży, że mógł pomieścić wiele osób. Pracowała w nim też służąca. Maria musiała więc być dość zamożną kobietą (Dz 12:13). Poza tym fakt, że to miejsce nazwano „domem Marii” i w ogóle nie wspomniano o jej mężu, może wskazywać na to, że była wdową.

Jana nazywanego Markiem: Chodzi o jednego z uczniów Jezusa, „kuzyna Barnabasa” (Kol 4:10) i pisarza Ewangelii według Marka (zob. komentarz do słowa „Marka”). Polskie imię Jan jest odpowiednikiem hebrajskiego imienia Jehochanan (lub Jochanan), które znaczy „Jehowa okazał przychylność”. W Dz 13:5, 13 ten uczeń Jezusa jest nazwany po prostu Janem. Ale w omawianym wersecie i w Dz 12:25; 15:37 podano też jego rzymski przydomek Marek. W innych miejscach Chrześcijańskich Pism Greckich nazywa się go tylko Markiem (Kol 4:10; 2Tm 4:11; Flm 24; 1Pt 5:13).

To jego anioł: Zarówno hebrajski, jak i grecki termin tłumaczony na „anioł” znaczy „posłaniec” (zob. komentarz do Jn 1:51). Ci, którzy powiedzieli: „To jego [Piotra] anioł”, mogli błędnie uznać, że przy bramie stoi reprezentujący go anielski posłaniec. Jak się wydaje, niektórzy Żydzi byli przekonani, że każdy sługa Boga ma swojego anioła — kogoś w rodzaju anioła stróża — choć Słowo Boże bezpośrednio o tym nie mówi. Uczniowie Jezusa wiedzieli jednak, że w przeszłości aniołowie udzielali osobistej pomocy sługom Boga. Na przykład Jakub wspomniał o ‛aniele, który go wybawiał z wszelkiego nieszczęścia’ (Rdz 48:16). Również Jezus powiedział o swoich uczniach: „Ich aniołowie w niebie zawsze mają dostęp do mojego niebiańskiego Ojca”. W ten sposób pokazał, że aniołowie bardzo interesują się każdym jego uczniem (zob. komentarz do Mt 18:10). Zebrani w domu Marii na pewno nie sądzili, że to Piotr pojawił się w postaci anioła — tak jakby umarł i był teraz duchem — bo z Pism Hebrajskich dobrze wiedzieli, jaki jest stan umarłych (Kzn 9:5, 10).

Jehowa: W większości greckich manuskryptów występuje tu określenie ho Kýrios („Pan”). Ale jak wyjaśniono w Dodatku C, istnieją argumenty przemawiające za tym, że początkowo w tym miejscu było imię Boże, które później zastąpiono tytułem „Pan”. Dlatego Przekład Nowego Świata zawiera w tym wersecie imię Jehowa (zob. Dodatek C3: wprowadzenie i Dz 12:17).

Jakuba: Najprawdopodobniej chodzi o przyrodniego brata Jezusa. Mógł być niewiele młodszy od Jezusa, bo wymienia się go na pierwszym miejscu wśród czterech rodzonych synów Marii: Jakuba, Józefa, Szymona i Judasa (Mt 13:55; Mk 6:3; Jn 7:5). W r. 33 n.e. był naocznym świadkiem wydarzeń podczas Pięćdziesiątnicy, kiedy to tysiące Żydów z diaspory pozytywnie zareagowało na dobrą nowinę i zostało ochrzczonych (Dz 1:14; 2:1, 41). To, że w omawianym wersecie Piotr polecił uczniom ‛powiadomić Jakuba’ o tym, co się stało, wskazuje, że Jakub przewodził w zborze w Jerozolimie. Najwyraźniej jest to ten sam Jakub, o którym wspomniano w Dz 15:13; 21:18; 1Ko 15:7; Gal 1:19 (gdzie został nazwany „bratem Pana”); 2:9, 12 i który spisał księgę biblijną nazwaną od jego imienia (Jak 1:1; Judy 1).

zarządcę królewskiego domu: Dosł. „[człowieka] nad sypialnią króla”. Najwyraźniej był to bardzo szanowany dworzanin, który pełnił odpowiedzialną funkcję — zarządzał domem króla i dbał o jego osobiste sprawy.

anioł Jehowy: Zob. komentarz do Dz 5:19 oraz Dodatek C3: wprowadzenie i Dz 12:23.

słowo Jehowy: Zob. komentarz do Dz 8:25 oraz Dodatek C3: wprowadzenie i Dz 12:24.

akcją pomocy: Lub „wsparciem w ramach usługiwania” (zob. komentarz do Dz 11:29).