martwi z powodu swoich przewinień i grzechów: W Biblii pojęcia „śmierć” i „życie” mogą występować w znaczeniu przenośnym, duchowym. Paweł mówi tu o chrześcijanach w Efezie, że wcześniej byli „martwi z powodu swoich przewinień i grzechów”. Według pewnego leksykonu greckie słowo oddane w tym wersecie jako „martwy” opisuje osobę, która „ma takie braki moralne lub duchowe, że w rezultacie jest jakby martwa”. Paweł jednak wskazuje, że Jehowa ożywił chrześcijan namaszczonych duchem, ponieważ uwierzyli w ofiarę okupu i okazali skruchę za swoje grzechy (Ef 2:5; Kol 2:13; zob. komentarze do Łk 9:60; Jn 5:24, 25).

w sposób typowy dla tego świata: Lub „w sposób typowy dla systemu rzeczy tego świata”. Dosł. „według wieku tego świata”. W języku greckim występują tutaj dwa słowa: aiòn i kòsmos. Słowo aiòn, oddane w przypisie jako „system rzeczy”, zasadniczo znaczy „wiek” i często odnosi się do stanu rzeczy lub cech wyróżniających pewien okres. Z kolei słowo kòsmos, przetłumaczone w przypisach na „świat”, odnosi się tu do nieprawego społeczeństwa ludzkiego oddalonego od Boga. To, że Paweł połączył w tym wersecie słowa aiòn i kòsmos, pokazuje, że chodziło mu o zwyczaje, zachowania i postawy ludzi żyjących w tym świecie, oddalonych od Boga. Podkreślił w ten sposób, że Efezjanie, zanim zostali chrześcijanami, postępowali w sposób nieprawy.

władcy, który panuje nad powietrzem: Dosł. „władcy mocy powietrza”. Wspomnianym „władcą” jest Szatan Diabeł. Paweł na przykładzie literalnego powietrza pokazał tu, jak duch samolubstwa i nieposłuszeństwa przenika dzisiejszy świat. W 1Ko 2:12 wyraźnie powiedział o „duchu świata”. Ten „duch” otacza nas jak powietrze, którym oddychamy. Wywiera wpływ na większość ludzi. Jego siła tkwi w tym, że odwołuje się do grzesznych cielesnych pragnień, że działa nieustannie, jest niezauważalny i wszechobecny jak powietrze. Ludzie oddaleni od Boga, którzy postępują w sposób sprzeczny z Jego wolą, zostali tu nazwani „nieposłusznymi” (dosł. „synami nieposłuszeństwa”).

nieposłusznych: Dosł. „synów nieposłuszeństwa” (zob. komentarz do Dz 4:36).

z natury zasługiwaliśmy na Boży gniew: Dosł. „z natury byliśmy dziećmi gniewu”. Adam przez rozmyślne nieposłuszeństwo wobec Boga sprowadził grzech i śmierć na wszystkich swoich potomków (Rz 5:12, 19). Ta odziedziczona niedoskonałość sprawiła, że ‛z natury zasługiwali na gniew Boga’ — ściągali na siebie Jego niezadowolenie, a w rezultacie śmierć (Pwt 32:5; Rz 2:5; 3:10; Ef 5:6; Kol 1:21; 3:6). Jeśli jednak walczą z tą wrodzoną skłonnością do zła i chcą pojednać się z Bogiem za pośrednictwem Jego Syna, to już nie ‛zasługują na Boży gniew’ (Jn 3:36). „Ze względu na wielką miłość” do ludzi Bóg dostarczył „okup zapłacony przez Chrystusa Jezusa” (Ef 2:4, 5; Rz 3:23, 24).

w niebiosach: W Ef 1:20 Paweł używa słowa „niebo” w odniesieniu do miejsca, w którym mieszka Bóg. Tutaj mówi o chrześcijanach namaszczonych duchem, jakby Bóg już ich „ożywił” i ‛posadził razem w niebiosach’, chociaż jeszcze żyli na ziemi. Coś podobnego mówi o nich w Ef 1:3. Oznacza to, że Bóg ‛ustanowił ich dziedzicami’, którzy razem z Jego Synem otrzymają niebiańskie dziedzictwo, i dał im ducha świętego jako ‛gwarancję tego dziedzictwa’ (Ef 1:11, 13, 14). W ten sposób ‛narodzili się ponownie’ i stali się zrodzonymi z ducha synami Jehowy (Jn 1:12, 13; 3:5-7), a więc jednocześnie braćmi Jezusa Chrystusa (Rz 8:15; Ef 1:5) i ‛jego współdziedzicami’ (Rz 8:17; Ef 1:11; zob. komentarz do Ef 1:3).

w nadchodzących czasach: Lub „w nadchodzących systemach rzeczy; w nadchodzących epokach”. Występuje tu liczba mnoga greckiego słowa aiòn, które może się odnosić do stanu rzeczy lub cech wyróżniających pewien okres i nieraz jest oddawane jako „system rzeczy”. W tym kontekście słowo to odnosi się do przyszłości, kiedy chrześcijanie namaszczeni duchem będą panować razem z Chrystusem Jezusem i zaznawać niezasłużonej życzliwości Bożej (por. Ef 1:18-23; Heb 6:4, 5). To, że występuje tu w liczbie mnogiej, wskazuje, że w ramach tego nadchodzącego systemu, czyli stanu rzeczy, będą istnieć inne systemy, wyróżniające się pewnymi charakterystycznymi cechami (zob. komentarze do Mk 10:30; 1Ko 10:11). Tak samo było z żydowskim systemem rzeczy — opartym na przymierzu Prawa — który obejmował wiele współistniejących, ściśle związanych ze sobą elementów (zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”).

przychylność: Lub „łaskę; hojność”. Użyte tu greckie słowo jest też oddawane jako „życzliwość” (Rz 2:4; 11:22).

Jesteśmy dziełem Bożych rąk: Lub „jesteśmy owocem Jego pracy”. Bóg powołał do istnienia „nowe stworzenie” — chrześcijan namaszczonych duchem, pozostających w jedności z Jezusem Chrystusem (zob. komentarze do 2Ko 5:17; Gal 6:15). Greckie słowo, które oddano tu jako „dzieło rąk”, w Rz 1:20 zostało użyte w odniesieniu do materialnych dzieł stwórczych i przetłumaczone na „to, co zostało stworzone”. Określenie to może zawierać myśl o efekcie pracy zdolnego rzemieślnika.

ci, których obrzezały na ciele ludzkie ręce: Chodzi o Żydów (zob. komentarz do Rz 2:25).

nazywali was nieobrzezanymi: Nieobrzezani to nie-Żydzi.

oddzieleni od ludu Izraela: Lub „oddzieleni od społeczności izraelskiej; oddzieleni od obywateli Izraela”. Niektórzy Efezjanie — zanim poznali Boga i Jego zamierzenie — jako nieobrzezani „ludzie z innych narodów” byli „oddzieleni od ludu”, którego łączyły z Bogiem szczególne relacje (Ef 2:11; Wj 19:5, 6; 1Kl 8:53). Inne narody nie znały sposobu postępowania Jehowy ani nie cieszyły się Jego uznaniem.

Żyliście (...) bez Boga i nie mieliście nadziei: Chrześcijanie pochodzący z innych narodów, podobnie jak Żydzi, byli potomkami grzesznego Adama, a więc też byli grzeszni. Jednak ofiara złożona przez Chrystusa Jezusa otworzyła ludziom z narodów nieżydowskich drogę do nawiązania bliskiej więzi z Bogiem i zyskania niezawodnej nadziei na życie wieczne (Ef 1:7; 2:13).

Dwie grupy: Chodzi o Żydów i nie-Żydów (Ef 2:11).

mur: Dosł. „leżący pośrodku mur”. Paweł najprawdopodobniej nawiązuje tu do balustrady, która uniemożliwiała nie-Żydom w I w. n.e. wejście na wewnętrzne dziedzińce świątyni w Jerozolimie. Mogli tam wchodzić tylko Żydzi. Według Miszny ten mur, zwany Soreg, miał wzór przypominający kratownicę (zob. Dodatek B11). Józef Flawiusz napisał, że był on wysoki na trzy łokcie (1,3 m) i że umieszczono na nim napisy po grecku i łacinie, ostrzegające nie-Żydów przed przekraczaniem go. Tym, którzy by to zrobili, najwyraźniej groziła kara śmierci. Kiedy Paweł pisał ten list, był uwięziony, ponieważ oskarżono go, że wprowadził poza Soreg Efezjanina. Efezjanie musieli więc wiedzieć o tym murze (Dz 21:28-31; 28:30, 31; Ef 3:1). Pisząc, że ‛mur został zburzony’, Paweł nie miał na myśli literalnego muru w Jerozolimie, który przecież wciąż istniał, tylko przymierze Prawa Mojżeszowego, które oddzielało Żydów od nie-Żydów. Ten symboliczny mur został usunięty jakieś 30 lat wcześniej — umożliwiła to śmierć Chrystusa.

przez pal męki: W tym wersecie określenie oddane jako „pal męki” (gr. stauròs) oznacza śmierć Jezusa na palu egzekucyjnym. Dała ona podstawy do usunięcia Prawa Mojżeszowego, które oddzielało Żydów od nie-Żydów. Dzięki niej dwie grupy, Żydzi i nie-Żydzi, mogły się w pełni pojednać z Bogiem i „przez pal męki” stać się jedną (dosł. „jednym ciałem”) (zob. też Kol 1:20 i Słowniczek pojęć, „Pal”; „Pal męki”).

swoją śmiercią: Lub „samym sobą”. Możliwe też „przez pal męki” (Kol 1:20; 2:13, 14).

dzięki temu samemu duchowi: Chodzi o świętego ducha Bożego.

macie takie obywatelstwo jak inni święci: Paweł zapewnia chrześcijan w Efezie pochodzących z innych narodów, że ich duchowy status się zmienił. Nie byli już obcymi ani cudzoziemcami, mającymi ograniczone prawa. Jako członkowie nowego duchowego narodu mieli „takie obywatelstwo jak inni święci” i w związku z tym takie same cele, obowiązki oraz taką samą pozycję przed Bogiem (zob. Flp 3:20 i komentarz). Chrystus zburzył „mur”, który odgradzał Żydów od nie-Żydów, czyli „Prawo złożone z przykazań”. Dzięki temu obie grupy za pośrednictwem Chrystusa mogły zbliżyć się do Boga (Ef 2:14-18; zob. komentarz do Ef 2:14).

należycie do Bożej rodziny: Paweł używa tego sformułowania, żeby zilustrować, że namaszczeni duchem członkowie zboru chrześcijańskiego stanowili bliską, zjednoczoną rodzinę (1Tm 3:15). W literalnej rodzinie sług Bożych wszyscy okazują szacunek jej głowie oraz respektują ustalone przez nią reguły. Podobnie pierwsi chrześcijanie czuli bliskie duchowe pokrewieństwo ze sobą nawzajem i respektowali postanowienia Jehowy dotyczące zboru (zob. komentarz do Gal 6:10).

fundamentowym kamieniem narożnym: Określenie to występuje w Chrześcijańskich Pismach Greckich tylko dwa razy — tutaj i w 1Pt 2:6. To Jezus jest „fundamentowym kamieniem narożnym” zboru chrześcijańskiego, który Paweł porównuje do budowli (Ef 2:21). Grecki termin oddany tu jako „fundamentowy kamień narożny” pojawia się raz w Septuagincie — w proroctwie mesjańskim z Iz 28:16. Jehowa zapowiedział tam, że położy „na Syjonie kamień — kamień wypróbowany i drogocenny, kamień narożny solidnego fundamentu”. Piotr zacytował to proroctwo i odniósł je do Jezusa (1Pt 2:4-6). W budynkach użyteczności publicznej lub murach miejskich kamień narożny umieszczano na styku dwóch ścian. Zespalał on ze sobą różne elementy konstrukcji. Wszystkie inne kamienie musiały być do niego dopasowane.

harmonijnie zespolona: Sformułowanie to podkreśla rolę jedności w zborze chrześcijańskim (zob. „Wprowadzenie do Listu do Efezjan”). Zarówno Żydzi, jak i nie-Żydzi mogli razem przybliżać się do Jehowy. Wszyscy mogli otrzymać ducha świętego i stać się częścią duchowej świątyni — „miejscem, w którym Bóg zamieszka przez swojego ducha” (Ef 2:22; zob. Ef 4:16, gdzie Paweł używa sformułowania „harmonijnie zespolone”, porównując zbór chrześcijański do ludzkiego ciała).

świętą świątynię dla Jehowy: Paweł przyrównuje zbór chrześcijański do domu lub świątyni zbudowanej na fundamencie apostołów i proroków, którego fundamentowym kamieniem narożnym jest Chrystus Jezus (Ef 2:20). W Ef 2:19, 22 nazywa ten zbór „Bożą rodziną” i „miejscem, w którym Bóg zamieszka przez swojego ducha”. Podobnych określeń używa w listach do Koryntian (2Ko 6:16; zob. komentarze do 1Ko 3:16; 6:19; informacje na temat użycia w tym wersecie imienia Bożego: zob. Dodatek C3: wprowadzenie i Ef 2:21).