Wyjątkowe rękodzieła japońskie

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z JAPONII

GÓRY Hakone w pobliżu szczytu Fudżi w Japonii pokrywa gęsty las. Jadąc krętą, rzadko uczęszczaną drogą górską, docieramy do osobliwej wioski o nazwie Hatajuku. Właśnie w tej spokojnej okolicy powstaje yosegi.

Yosegi znaczy dosłownie „połączenie kawałków drewna”. Cechą charakterystyczną tego rzemiosła jest wytwarzanie drewnianych wyrobów — od prostych zakładek do książek po pudełka z wysuwanymi szufladkami — z geometrycznymi wzorami na powierzchni. Przedmioty te mają różnorodne kształty i kolory. Jeszcze bardziej doceniliśmy yosegi, gdy się dowiedzieliśmy, że wzory nie są malowane, ale ułożone ze sklejonych różnokolorowych kawałków drewna.

Jak rozwinęło się to wyjątkowe rękodzielnictwo? Na początku XIX wieku rzemieślnik Nihei Ishikawa wpadł na pomysł  sklejania drewna o odmiennych barwach. Następnie z cienkich warstw odciętych w poprzek takich sklejonych klocków wyrabiał szkatułki i inne mozaikowe przedmioty.

Z czasem wypracowano wydajniejszy sposób produkcji yosegi. Skrawa się warstwy drewna, a otrzymane płaty grubości papieru nakleja jako fornir na większe powierzchnie. Dzięki temu można wytwarzać niedrogie pamiątki dla turystów zwiedzających pobliskie gorące źródła w górach Hakone.

Do wyrabiania yosegi używa się różnego drewna. Na przykład białe otrzymuje się z trzmieliny i derenia, żółte z sumaka i kaliny, jasnobrązowe z wiśni i wiązowca, a czarne z grujecznika.

Kiedy będziesz zwiedzał Hakone, może zechcesz kupić małe i stosunkowo tanie yosegi, takie jak zakładki do książek czy podstawki. Nawet te niewielkie pamiątki przywiodą ci na pamięć wizytę w Hakone w pobliżu znanej góry Fudżi i poznanie intrygującego rzemiosła, mającego już półtorawiekową tradycję.

[Ramka i ilustracje na stronie 19]

JAK POWSTAJE YOSEGI

Rzemieślnik hebluje na odpowiednią grubość kawałki drewna o różnych kolorach. Następnie skleja je warstwami. Z boku pojawia się kolorowy wzór. Później tnie to wielowarstwowe drewno w poprzek, aby otrzymać listewki, które układa w specjalnej formie. 1) Po wygładzeniu ich powierzchni heblem rzemieślnik wyjmuje je z formy, skleja tak, by tworzyły wzór, i owija bawełnianym sznurkiem. Tak powstaje podstawowy element yosegi.

Potem dokleja kolejne listewki i tworzy w ten sposób większy element. 2) Tnie go piłą na kawałki. 3) Układa w jeszcze większy wzór i ponownie klei. Taki proces trwa tak długo, aż powstanie duża płyta zwana tanegi.

Teraz artysta ma już podstawowy składnik końcowego produktu. 4) Specjalnym heblem skrawa tanegi na płaty cienkie jak papier, nazywane zuku. 5) Po sprasowaniu ich sklejką zuku można zdobić różne przedmioty.

[Ilustracje na stronie 18]

Wzory „yosegi” nie są malowane, ale ułożone ze sklejonych różnokolorowych kawałków drewna