Różne oblicza Rzymu

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z WŁOCH

„Wydaje mi się, że Romulus [który jak głosi legenda, w 753 roku p.n.e. założył Rzym] miał od początku boskie przeczucie, iż to miasto stanie się pewnego dnia stolicą i siedzibą potężnego cesarstwa” (CYCERON, RZYMSKI ORATOR I MĄŻ STANU, I WIEK P.N.E.)

PODOBNIE jak inne wielowiekowe miasta, Rzym miał w przeszłości różne oblicza, a każde z nich pozostawiło po sobie trwały ślad. Czy chciałbyś je poznać? Nadarza się ku temu okazja, szczególnie jeśli w dniach od 10 do 12 sierpnia 2001 roku masz zamiar uczestniczyć w jednym z międzynarodowych zgromadzeń Świadków Jehowy, które odbędą się w Rzymie, Bari, Turynie i Mediolanie.

Jakie oblicze Rzymu chciałbyś zobaczyć? Jest Rzym starożytny, republikański i imperialny. Bliższy naszym czasom jest Rzym średniowieczny, renesansowy, barokowy i wreszcie współczesny. Obraz ten uzupełnia jeszcze Rzym papieski, Rzym prostego ludu i Rzym arystokracji. Ta metropolia zadziwia na każdym kroku.

Starożytne miasto

Najstarsze osady — niewielkie wioski z epoki żelaza — najprawdopodobniej powstały przed VIII wiekiem p.n.e. na rzymskich wzgórzach, które okalały depresję istniejącą wówczas w pobliżu starożytnego brodu na rzece Tyber. Ponieważ w przeszłości owe wzniesienia wyraźnie wybijały się ponad otoczenie, mówi się, że miasto zbudowano na siedmiu wzgórzach — chodzi o Kwirynał, Wiminał, Eskwilin, Celius, Awentyn, Palatyn i Kapitol. Po dziś dzień niektóre rejony miasta noszą ich nazwy.

Jeśli zdecydujesz się zwiedzić Rzym, nie zapomnij zabrać ze sobą dokładnego informatora turystycznego i mapy. Będziesz mógł sobie wyobrazić, co prawdopodobnie oglądał starożytny Rzymianin 2000 lat temu.

Zwiedźmy Forum Romanum

Jak podaje pewien przewodnik, „w starożytnym Rzymie centrum życia politycznego, handlowego i sądowniczego było Forum”. Główne wejście na ten teren prowadzi z Via dei Fori Imperiali. Można tam dotrzeć metrem lub autobusem.

Do najbardziej znanych zabytków w tym rejonie należy Koloseum — zwane też Amfiteatrem Flawiuszów — będące symbolem epoki imperialnej. Ma 48 metrów wysokości, co odpowiada współczesnemu piętnastopiętrowemu budynkowi. Jego długość wynosi około 190, a szerokość około 155 metrów. Widownia, na którą prowadzi 80 bram, mogła pomieścić 55 000 widzów! Amfiteatr został wzniesiony na zlecenie cesarza Wespazjana w 72 roku n.e. Pomyśl o tym, gdy zatrzymasz się obok owej budowli. Gdyby ściany mogły mówić...

 Ostatnie odkrycia wskazują, że obiekt ten ukończono dzięki łupom przywiezionym przez legiony rzymskie po zwycięskiej kampanii w Judzie, która zakończyła się zniszczeniem Jerozolimy w 70 roku n.e. (Mateusza 24:1, 2; Łukasza 21:5, 6). Przez stulecia w amfiteatrze odbywały się brutalne walki gladiatorów. Jednak wbrew powszechnej opinii wydaje się, że chrześcijanie nie ponosili tutaj męczeńskiej śmierci. *

W pobliżu Koloseum znajduje się Łuk Tytusa, wzniesiony dla upamiętnienia wyprawy wojennej przeciwko Judzie. Wewnątrz łuku można zobaczyć sceny tryumfalnego pochodu, w którym prowadzono jeńców żydowskich i niesiono święte przedmioty zrabowane ze świątyni. Prawdopodobnie owi Żydzi przechodzili dokładnie w tym samym miejscu!

Inny dobrze znany i świetnie zachowany starożytny zabytek to imponujący Panteon. W przeszłości była to świątynia pogańska poświęcona wszystkim bogom; dziś mieści się tu kościół katolicki. To arcydzieło rzymskiej sztuki budowlanej powstało w latach 118-128 n.e. z inicjatywy cesarza Hadriana (76-138 n.e.), który zasłynął też jako twórca wału obronnego w północnej Anglii. Wysokość tamtejszej rotundy i jej średnica są jednakowe — wynoszą 43 metry.

Circus Maximus, Palatyn oraz inne miejsca i zabytki zapraszają nas do podróży w czasie. W różnych częściach miasta nadal stoją starożytne obeliski i kamienne kolumny, takie jak kolumna Trajana czy Marka Aureliusza, przypominające o przepychu i okazałości szóstej w historii biblijnej potęgi światowej.

Rzym w czasach apostolskich

Mimo że odstępcze chrześcijaństwo szybko zdominowało chrystianizm z czasów  apostolskich, w Rzymie mamy wgląd w niektóre szczegóły z życia pierwszych chrześcijan. Na przykład, czy podczas zwiedzania Drogi Apijskiej moglibyśmy nie powrócić myślą do relacji o chrześcijańskich braciach, którzy wyszli na spotkanie Pawłowi i przyprowadzili go tędy do miasta? (Dzieje 28:14-16). Musimy jednak zachować ostrożność i nie wierzyć ślepo wszystkiemu, co głosi tradycja. Potrzebę taką dobrze ilustruje przekonanie, że w znajdującym się w pobliżu Forum Romanum tak zwanym Więzieniu Mamertyńskim przetrzymywano apostoła Piotra. W Biblii jednak nie znajdziemy żadnych dowodów na to, że Piotr kiedykolwiek był w tym mieście.

Przechadzając się Drogą Apijską, może postanowisz zwiedzić słynne katakumby — mające kilkaset kilometrów podziemnych korytarzy, które służyły w przeszłości za cmentarze. Znaleziono tam świadectwa kultu zmarłych i męczenników oraz wiary w nieśmiertelność duszy, a zatem osoby korzystające z katakumb nie były już prawdziwymi naśladowcami Jezusa i nie trzymały się jego nauk. *

Jak renesans zmienił oblicze Rzymu

W okresie renesansu (od XIV do XVI wieku) w Rzymie zaszło wiele głębokich zmian. Przyczynił się do tego między innymi wzrost władzy i prestiżu papieża. Na jego dwór zapraszano artystów, architektów i rzemieślników. Jednym z najbardziej znanych był Michał Anioł. W Watykanie znajduje się sporo jego arcydzieł. Do najsłynniejszych należą malowidła w Kaplicy Sykstyńskiej — „Sąd Ostateczny” i freski na sklepieniu — które można podziwiać, zwiedzając Muzea Watykańskie. Warto zauważyć, że fresk „Sąd Ostateczny” nie przedstawia czyśćca.

Innym dziełem Michała Anioła jest posąg Mojżesza w kościele Świętego Piotra w Okowach (San Pietro in Vicoli). Efekty pracy tego artysty można też oglądać w Bazylice Świętego Piotra. Jest tam kilka jego wybitnych dzieł, między innymi „Pieta” — rzeźba przedstawiająca martwego Chrystusa w ramionach matki.

Świadków Jehowy z pewnością zainteresują te miejsca w bazylice, gdzie występuje tetragram, czyli imię Boże, Jehowa, zapisane literami hebrajskimi. Można je znaleźć na pomniku nagrobnym Klemensa XIII i w Kaplicy Ofiarowania (Cappella della Presentatione).

Okazały Rzym barokowy

Najokazalsze jest chyba jednak barokowe oblicze Rzymu. Jak podaje pewna encyklopedia, styl barokowy cechuje „monumentalizm i bogactwo dekoracji”. Pojawił się pod koniec XVI wieku, a w XVIII przekształcił się w delikatniejsze rokoko. Znanym dziełem barokowym jest grobowiec papieża Aleksandra VII w Bazylice Świętego Piotra. Wykonał go ulubiony artysta papieski — Bernini. Twórca ten zmienił też wygląd rzymskich kościołów, pałaców, posągów i fontann. Spójrz na plac  przed bazyliką, otoczony kolumnadą Berniniego, bądź na Plac Ludów (Piazza del Popolo), który „tworzy ogromny, symetryczny przedsionek serca Rzymu”. Sztuka barokowa i dzieła Berniniego są wszechobecne! Obejrzyj fontannę di Trevi oraz dwie fontanny Berniniego na Piazza Navona: fontannę Czterech Rzek (dei Quattro Fiumi) i fontannę del Moro — wszystkie one tworzą fascynujące kompozycje.

Miasto współczesne

Obecnie w Rzymie wprowadza się niewiele innowacji urbanistycznych. Ostatnie większe przedsięwzięcie to rozpoczęta w latach trzydziestych budowa dzielnicy Esposizione Universale di Roma (EUR, czyli Powszechna Wystawa Rzymska). Celem tego projektu, realizowanego za czasów Mussoliniego, było gloryfikowanie faszyzmu.

Władze miasta są zdecydowane chronić i należycie eksponować bezcenne dziedzictwo artystyczne Rzymu, które można podziwiać nie tylko na ulicach i skwerach, ale także w przeszło 100 muzeach. Zanim jednak zaczniesz zwiedzać muzea, zabytkowe budowle lub miejsca wykopalisk archeologicznych, sprawdź godziny ich otwarcia, zaglądając na odpowiednie strony w Internecie albo do dobrego przewodnika.

Mimo że szczególnie znaną częścią Rzymu jest Watykan, miasto cechuje różnorodność religijna. Świadkowie Jehowy mają tu swoje Biuro Oddziału i Salę Zgromadzeń. Na terenie tej metropolii mieszka około 10 000 Świadków, którzy zgromadzają się mniej więcej w 130 zborach i grupach. Ich zebrania odbywają się nie tylko po włosku, ale też w 12 innych językach. Serdecznie zapraszają cię do którejkolwiek Sala del Regno (Sali Królestwa).

Bez względu na to, które oblicze Rzymu chciałbyś poznać, zachęcamy cię, byś tu przybył, ponieważ jak napisał niemiecki poeta Johann Wolfgang von Goethe „tylko w Rzymie możesz zrozumieć Rzym”.

[Przypisy]

 [Ramka i ilustracje na stronach 18, 19]

BARI — tętniąca życiem stolica Apulii

APULIA to region tworzący „obcas” włoskiego „buta” (zobacz mapę na stronie 14). Słynie z wyrobu win i oliwy z oliwek. Jego stolicą jest Bari, liczące około 350 000 mieszkańców. Ocenia się, że miasto to powstało jeszcze przed czasami rzymskimi. W pewnym okresie pozostawało w kręgu wpływów greckich. Rzymianie, którzy najechali tamte tereny w IV wieku p.n.e., nadali mu nazwę Barium i uczynili z niego municipium, czyli miasto posiadające niezależny samorząd, zamieszkane przez obywateli rzymskich.

Od czasu pierwszej krucjaty (1096 rok n.e.) Bari zyskało na znaczeniu jako ważny punkt na szlaku prowadzącym na Daleki Wschód. Stało się też portem, z którego odpływało wiele statków krzyżowców.

Miasto „świętego Mikołaja”?

Najważniejsze zabytki Bari są ściśle powiązane z historią miasta. A szczególną rolę w jego dziejach odegrała bazylika Świętego Mikołaja (Basilica di San Nicola). Mówi się, że ów Mikołaj był biskupem Miry, miasta w Azji Mniejszej, i żył w IV wieku n.e. W przeszłości pomieszano szczegóły z jego życia z dziejami innego duchownego o tym samym imieniu żyjącego w wieku VI. W ten sposób na legendę o tym biskupie złożyły się przekazy pochodzące z różnych źródeł. Jeden z wielu mitów głosi, że Mikołaj był opiekunem dzieci: rzekomo wskrzesił on troje dzieci, które niegodziwy karczmarz pociął na kawałki i zakonserwował! Nie dziwi więc fakt, że w średniowieczu upowszechnił się sprzeczny z Biblią kult tej postaci, a domniemane relikwie zyskały wielką popularność.

Jak podaje książka Puglia-Dal Gargano al Salento, ów Mikołaj, uważany za świętego i nazywany po łacinie Sanctus Nicolaus, „w krajach leżących na północ od Alp, a później także w Ameryce Północnej przeobraził się w postać zupełnie mityczną: jego biskupia sutanna zmieniła się w szatę obszytą futrem, mitra w kaptur, a sam święty przeistoczył się w hojnego białobrodego staruszka z workiem pełnym prezentów”.  I pomyśleć, że właśnie tak się pojawił patron Bożego Narodzenia! *

W Bari są też inne ciekawe budowle. Świadków Jehowy może szczególnie zainteresować powstały w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy i Świętych Kosmy i Damiana. W jego apsydzie znajduje się mozaika, na której widnieje tetragram.

Czy widziałeś kiedyś trulli?

W pobliżu Bari można zwiedzić wiele ciekawych miejsc. W Alberobello, mieście leżącym 55 kilometrów na południowy wschód od Bari, znajdują się słynne trulli. Są to białe budynki o nietypowych kształtach i stożkowych dachach. Opisano je jako skamieniałe namioty oraz dziwaczne altany pomiędzy drzewami. Zbudowano je, układając kamienie jeden na drugim, bez użycia zaprawy murarskiej. Można by sądzić, że budynki wzniesione taką metodą są trochę niestabilne, a nawet niebezpieczne, a jednak okazały się trwałe. Niektóre powstały całe wieki temu. Poza tym są dobrze izolowane, dzięki czemu w zimie zapewniają ciepło, w lecie zaś chłód.

Jeśli lubisz fotografować, może zechcesz zrobić kilka zdjęć imponującemu zamkowi Castel del Monte, położonemu jakieś 40 kilometrów na zachód od Bari. Jego budowę rozpoczęli Normanowie w XII wieku. Jak podaje pewien przewodnik, „przewyższa on świetnością wszystkie inne zamki kojarzone z Fryderykiem II. Jest też jednym z najbardziej wyszukanych budynków świeckich z okresu średniowiecza”. Wspomniana książka opisuje go jako „wspaniały przykład harmonijnej, geometrycznej konstrukcji o dwóch kondygnacjach, z ośmioma salami na każdej z nich”. Jest to ośmiobok, przy którego wierzchołkach dobudowano osiem wież. Warto to zobaczyć.

W Bari jest 18 zborów, a w nich mniej więcej 1600 Świadków Jehowy oraz liczni sympatycy. Wszyscy niecierpliwie oczekują delegatów mających przybyć na zgromadzenie międzynarodowe pod hasłem „Nauczyciele słowa Bożego”, które odbędzie się w roku 2001 na miejskim Stadionie Świętego Mikołaja (San Nicola).

[Przypis]

[Ilustracje]

Tetragram w kościele pod wezwaniem Świętej Trójcy i Świętych Kosmy i Damiana

Promenada

Castel del Monte

Trulli w Alberobello

[Mapa na stronie 14]

[Patrz publikacja]

RZYM

BARI

[Prawa własności]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Ilustracja na stronie 14]

Łuk Tytusa z płaskorzeźbą przedstawiającą sprzęty zrabowane ze świątyni jerozolimskiej

[Ilustracja na stronie 14]

Koloseum

[Ilustracja na stronie 15]

Kolumna Marka Aureliusza

[Ilustracja na stronie 15]

Droga Apijska

[Ilustracja na stronie 15]

Panteon — w przeszłości świątynia pogańska ku czci wszystkich bogów, obecnie kościół katolicki

[Ilustracja na stronie 16]

Fragment „Sądu Ostatecznego” pędzla Michała Anioła, Kaplica Sykstyńska

[Ilustracja na stronach 16, 17]

Fontanna Czterech Rzek, dzieło Berniniego

[Ilustracja na stronie 17]

Biuro Oddziału Świadków Jehowy

[Ilustracja na stronie 17]

Fontanna di Trevi

[Ilustracja na stronie 17]

Według legendy mityczni założyciele Rzymu — Romulus i Remus — zostali wykarmieni przez wilczycę