Obserwujemy świat

Rekordowa liczba kataklizmów w roku 2000

Jak podaje pewne towarzystwo reasekuracyjne z Monachium, w roku 2000 na całym świecie zanotowano rekordową liczbę klęsk żywiołowych. W sumie zdarzyło się ponad 850 katastrof, które pochłonęły 10 000 ofiar i spowodowały szkody oszacowane na przeszło 30 miliardów dolarów. Mimo tylu kataklizmów straty w ludziach i w gospodarce nie były tak dotkliwe, jak w poprzednim roku. Wynika to głównie z faktu, iż w większości wypadków zniszczeniami zostały dotknięte mniej zaludnione tereny — informuje wspomniane towarzystwo. Wichury spowodowały 73 procent strat ubezpieczonych, a powodzie 23 procent. Jak zauważono, „w przyszłości należy się spodziewać większych szkód będących skutkiem klęsk żywiołowych”, a to ze względu na przyrost ludności i wzrost wartości mienia.

Religia typu „zrób to sam”

We Francji religia coraz bardziej traci na znaczeniu. Taki wniosek nasuwa sondaż przeprowadzony na zlecenie katolickiego czasopisma La Vie. Kiedy respondentów proszono, by wśród 14 spraw wskazali te, które uważają za najważniejsze, tylko dla 7 procent istotne było „życie duchowe”. Bardziej ceniono sobie wolny czas, sukces zawodowy, wolność osobistą, wydarzenia kulturalne, seks i dobrobyt. Jak uważają socjolodzy Pierre Bréchon i Gérard Mermet, ankieta ta wykazała, iż religia nabrała dla ludzi bardziej indywidualnego charakteru. W jakim sensie? Ludzie wybierają nauki, które „pasują do ich stylu życia i sposobu myślenia”, i „zszywają je niczym łaty” — mówi Pierre Bréchon.

Nawigacja pszczół

Powszechnie znana jest zdolność pszczół do odnajdywania kwiatów i drogi powrotnej do ula. Ale roje wędrownych pszczół ze stanu Assam na północy Indii prawdopodobnie przebywają setki kilometrów, a potem wracają nie tylko na to samo drzewo, ale nawet na ten sam konar, który jakieś dwa lata wcześniej zamieszkiwały ich krewne. Fakt ten jest tym bardziej zdumiewający, iż pszczoły robotnice żyją nie dłużej niż trzy miesiące. Tak więc powracające pszczoły dzieli kilka pokoleń od tych, które zbudowały pierwsze gniazdo w danym miejscu. Nie wiadomo, jak odnajdują drogę. Według gazety The Sydney Morning Herald mogą wykorzystywać zmysł węchu. Możliwe też, że królowa, żyjąca znacznie dłużej, tańcem przekazuje pszczołom zwiadowcom informacje o kierunku, w którym należy lecieć.

Język a mózg

Jak informuje Science News, dwa obszary mózgu, umożliwiające zdrowym ludziom mówienie i rozumienie cudzej mowy, są też aktywne u ludzi niesłyszących, którzy posługują się językiem migowym. Badania przeprowadzone przy użyciu tomografu wykazały, że „owe obszary tkanek nerwowych błyskawicznie uaktywniają się, gdy niesłyszący zaczyna rozmawiać językiem migowym”. Według Laury-Ann Petitto z Uniwersytetu McGilla w Montrealu, prowadzącej te badania, świadczy to o tym, że te części mózgu kontrolują „podstawowe elementy porozumiewania się, które można wyrazić zarówno za pomocą mowy, jak i znaków migowych”. Potwierdziło to potrzebę prowadzenia dalszych badań nad sposobem, w jaki mózg ludzki umożliwia komunikowanie się. W Science News czytamy: „Obszary mózgu zaangażowane w porozumiewanie się językiem mówionym i migowym w zasadzie pokrywają się ze sobą”.

Wybielanie prostytucji

Sąd w Niemczech uznał, że prostytucja nie jest „z gruntu niemoralna”, jeśli w grę nie wchodzi przymuszanie do nierządu — podała gazeta Frankfurter Allgemeine Zeitung. Sąd administracyjny w Berlinie zezwolił na dalsze prowadzenie pewnego lokalu w dzielnicy Wilmersdorf, mimo iż prostytutki szukają tam klientów, a potem nieopodal wynajmują pokoje. Zdaniem sędziów wyrok ten odzwierciedla zmieniony stosunek społeczeństwa do tego procederu. Jak wynika z ankiety przeprowadzonej wśród 1002 osób, 62 procent respondentów oznajmiło, iż prostytucję powinno się uznać za zwyczajny zawód. Według sędziów większość osób objętych następnym sondażem uważała, że w Niemczech już dawno temu „usługi seksualne stały się częścią systemu gospodarczego”.

Sen a pamięć

Jak donosi londyński The Independent, naukowcy badający zjawisko snu stwierdzili, że „podstawowym warunkiem skutecznego  przypominania sobie informacji zdobytych kilka tygodni wcześniej” jest należyte wysypianie się, a nie poświęcanie nocy na naukę. Profesor Robert Stickgold z Wydziału Medycznego Uniwersytetu Harvarda przebadał 24 ochotników — połowie z nich pozwolono po intensywnej nauce przespać noc, a reszta nie spała w ogóle. Przez następne dwie noce obie grupy spały normalnie, by osoby pozbawione wcześniej snu mogły pokonać zmęczenie. Okazało się, że ci, którzy spali pierwszej nocy, „znacznie lepiej radzili sobie z każdym zadaniem sprawdzającym ich pamięć, natomiast u drugiej grupy nie było żadnej poprawy, choć wszyscy byli już wypoczęci i wyspani”. Badania te wykazały, że sen najwyraźniej pomaga utrwalić nowe wiadomości, dlatego rezygnowanie z niego — zwłaszcza z głębokiego snu „wolnofalowego”, przeważającego przed północą — i poświęcanie tego czasu na naukę daje niewielkie korzyści.

Niebezpieczne mutacje w okolicach Czarnobyla

„Rośliny w okolicach uszkodzonej elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie mają sześciokrotnie więcej defektów genetycznych, niż się obserwuje u innych roślin” — donosi londyński The Independent. Uczeni ze Szwajcarii, z Wielkiej Brytanii i Ukrainy posiali ten sam gatunek pszenicy na skażonej ziemi i w odległości 30 kilometrów na podobnej glebie, lecz wolnej od skażenia. Zebrane ziarno zasiali ponownie w tych samych miejscach. Mimo iż pszenica rosnąca w pobliżu elektrowni była wystawiona na stosunkowo niskie promieniowanie, charakteryzowała się alarmująco wysokim wskaźnikiem mutacji, czyli zmian genetycznych. Zaniepokojeni naukowcy ostrzegają, że skutki długotrwałego działania takiego promieniowania są jeszcze nieznane. Obserwacje te wzbudziły obawy o los przyszłych pokoleń ludzi, zwierząt i roślin, narażonych na promieniowanie z elektrowni w Czarnobylu.

Mężczyźni słuchają inaczej niż kobiety

Naukowcy ustalili, że kobiety, słuchając, korzystają z obu półkul mózgowych, podczas gdy mężczyźni tylko z jednej — donosi serwis informacyjny Discovery.com News. Metodą rezonansu magnetycznego badano obraz mózgu 20 kobiet i 20 mężczyzn, którzy słuchali książki nagranej na kasecie magnetofonowej. Okazało się, iż u mężczyzn słuchanie angażowało głównie lewą półkulę mózgu, odpowiedzialną za słuch i mowę. Tymczasem u kobiet stwierdzono aktywność obu półkul. Doktor Joseph T. Lurito, docent radiologii na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Stanu Indiana, mówi: „Jak wynika z naszych badań, procesy związane z mową przebiegają nieco inaczej u kobiet niż u mężczyzn, co niekoniecznie oznacza, iż któraś grupa jest pod tym względem bardziej uprzywilejowana”. Inne badania ujawniły, że kobiety „potrafią słuchać dwóch rozmów na raz” — dodaje dr Lurito.

Legalizacja samobójstw

W kwietniu ubiegłego roku Holandia stała się pierwszym krajem, w którym prawo zezwala na pomaganie przy samobójstwie — donosi gazeta NRC Handelsblad, ukazująca się w Rotterdamie. Senat holenderski stosunkiem głosów 46 do 28 przyjął ustawę o tak zwanym uśmiercaniu na życzenie. Lekarze mogą teraz pomagać pacjentom, którzy są nieuleczalnie chorzy lub nieustannie odczuwają nieznośny ból i pragną zakończyć życie. Prawodawcy obwarowali jednak eutanazję pewnymi zastrzeżeniami. Chory musi wyraźnie o nią poprosić. Zarówno on, jak i lekarz muszą mieć pewność, że nie ma innego rozsądnego rozwiązania możliwego do przyjęcia przez pacjenta. Wymagane jest też przeprowadzenie badania przez przynajmniej jeszcze jednego specjalistę. Poza tym eutanazji można dokonać tylko w sposób niebudzący wątpliwości pod względem medycznym.

Przezroczyste koperty

Jak donosi czasopismo New Scientist, pewna firma amerykańska wyprodukowała preparat w sprayu, który „sprawia, że zaklejone koperty stają się przezroczyste”, a przy tym nie zostawia on żadnego śladu. Specyfik działa na koperty we wszystkich kolorach, jest „płynem nieprzewodzącym, nietoksycznym, przyjaznym dla środowiska” — mówi rzecznik tej firmy, Bob Schlagel. Dodaje również: „Nie rozmazuje pisma na kopercie ani na liście, nie plami i nie pozostawia żadnych śladów”, oprócz zapachu, który czuć jedynie przez 10—15 minut. Preparat ten opracowano z myślą o organach ścigania, którym ma ułatwić wykrywanie listów z ładunkami wybuchowymi i innych niebezpiecznych przesyłek. Ponieważ jednak umożliwia też czytanie listów bez konieczności ich otwierania, został uznany przez pewnego przedstawiciela organizacji broniącej praw obywatelskich za produkt budzący zastrzeżenia pod względem etycznym.