Nadciśnienie tętnicze — profilaktyka i zwalczanie

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z BRAZYLII

MARIANNA była przerażona. Niespodziewanie dostała silnego krwotoku z nosa. „Myślałam, że umieram” — wspomina. Lekarka wyjaśniła, że był to skutek zbyt wysokiego ciśnienia krwi. „Ależ ja czuję się dobrze” — powiedziała Marianna. „Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z nadciśnienia, ponieważ nie dostrzega żadnych symptomów choroby” — odrzekła lekarka.

A jakie ty masz ciśnienie krwi? Czy twój styl życia nie doprowadzi do jego nadmiernego wzrostu? Co robić, żeby utrzymać je w normie? *

Ciśnienie krwi to jej parcie na ściany naczyń krwionośnych. Można je mierzyć przy pomocy nadmuchiwanego gumowego mankietu, którym owija się ramię, połączonego ze specjalnym manometrem. Aparat ten wskazuje dwie wartości — na przykład 120/80. Pierwsza liczba oznacza ciśnienie skurczowe, czyli ciśnienie podczas skurczu serca, a druga rozkurczowe, czyli w chwili, gdy serce jest w stanie spoczynku (rozkurczu). Ciśnienie krwi tradycyjnie wyraża się w milimetrach słupa rtęci. Jeśli przekracza ono 140/90, lekarze uznają, że dana osoba cierpi na nadciśnienie.

Co przyczynia się do wzrostu ciśnienia krwi? Wyobraź sobie, że podlewasz ogród. Jeśli mocniej odkręcisz kran lub zmniejszysz przekrój dyszy na końcu węża, ciśnienie wody się podniesie. To samo dzieje się w krwiobiegu. Zwiększenie przepływu albo zwężenie światła naczyń krwionośnych powoduje podniesienie ciśnienia. Jak dochodzi do takiego stanu? Składa się na to wiele czynników.

Czynniki, na które nie masz wpływu

Naukowcy odkryli, że jeśli ktoś ma krewnych cierpiących na nadciśnienie, to prawdopodobieństwo jego zachorowania jest większe. Ze statystyk wynika też, że dolegliwość ta częściej dotyka bliźnięta jednojajowe niż dwujajowe. W pewnym opracowaniu wspomniano o „zlokalizowaniu genów odpowiedzialnych za nadciśnienie tętnicze”. Wszystko to zdaje się wskazywać na istnienie czynnika dziedzicznego. Poza tym ryzyko nadciśnienia wzrasta z wiekiem i jest wyższe wśród mężczyzn rasy czarnej.

Czynniki, na które masz wpływ

Uważaj, co jesz! Sól (chlorek sodu) może podwyższyć ciśnienie zwłaszcza u cierpiących na cukrzycę i wysokie nadciśnienie oraz u ludzi starszych i niektórych czarnoskórych. Nadmierne ilości tłuszczów we krwi przyczyniają się do powstawania złogów cholesterolu w naczyniach krwionośnych (miażdżyca tętnic), co prowadzi do zmniejszenia ich światła i w efekcie podwyższenia ciśnienia.  Podatne na chorobę nadciśnieniową są także osoby, których waga o więcej niż 30 procent przekracza optymalną. Jak wskazują badania, pozytywne rezultaty daje przyjmowanie potasu i wapnia.

Palenie zwiększa ryzyko miażdżycy, cukrzycy, zawału i udaru mózgu. Dlatego w połączeniu z nadciśnieniem stanowi niebezpieczną kombinację, często prowadzącą do choroby wieńcowej. Chociaż zdania na ten temat są podzielone, przyczyną nadciśnienia może być też kofeina zawarta w kawie, herbacie i w niektórych napojach, a także stres i przemęczenie. Zdaniem uczonych szkodzi również nadużywanie alkoholu i brak ruchu.

Zdrowy tryb życia

Błędem byłoby podejmowanie działań dopiero po dostrzeżeniu wyraźnych oznak nadciśnienia. Zdrowy tryb życia trzeba prowadzić od dzieciństwa. Kto dba o siebie dziś, ten w przyszłości zbierze owoc w postaci zdrowszego życia.

Na III Brazylijskiej Konferencji w sprawie Nadciśnienia opisano, jakie zmiany trybu życia przyczyniają się do obniżenia ciśnienia. Wskazówki takie mogą pomóc osobom z normalnym lub podwyższonym ciśnieniem tętniczym.

Ludziom otyłym naukowcy zalecają racjonalne niskokaloryczne odżywianie oraz umiarkowane ćwiczenia fizyczne, a przestrzegają przed „cudownymi” dietami gwarantującymi szybkie schudnięcie. Radzą też ograniczyć spożycie soli do najwyżej sześciu gramów lub jednej łyżeczki dziennie. * Oznacza to, że należy zredukować do minimum ilość soli zużywanej w trakcie przygotowywania posiłków, a także zmniejszyć spożycie żywności konserwowanej, wędlin i wędzonek. Poza tym warto sprawdzać zawartość soli na opakowaniach produktów i unikać dosalania potraw podczas jedzenia.

Na wspomnianej konferencji zalecono przyjmowanie większej ilości potasu, który „przeciwdziała  nadciśnieniu”. Dlatego zdrowa dieta powinna obejmować „pokarmy o małej zawartości sodu, a bogate w potas”, takie jak fasolka, jarzyny zielone, banany, melony, marchew, buraki, pomidory i pomarańcze. Ważne jest również zachowywanie umiaru w spożywaniu alkoholu. Niektórzy uczeni podkreślają, że mężczyźni cierpiący na nadciśnienie nie powinni wypijać więcej niż 30 mililitrów alkoholu dziennie, a bardzo szczupłe kobiety mogą sobie pozwolić najwyżej na 15 mililitrów. *

Uczestnicy konferencji uznali, że obniżeniu ciśnienia i zmniejszeniu ryzyka rozwoju nadciśnienia sprzyjają regularne ćwiczenia fizyczne. Dobre wyniki daje umiarkowana gimnastyka, jak chociażby chodzenie, jazda na rowerze lub pływanie przez 30—45 minut kilka razy w tygodniu. * Chcąc prowadzić zdrowszy tryb życia, trzeba też rzucić palenie, kontrolować poziom tłuszczów (cholesterolu i trójglicerydów) oraz cukru we krwi, przyjmować odpowiednie ilości wapnia i magnezu, a także ograniczyć stres i przemęczenie. Ponadto należy pamiętać, że na podwyższenie ciśnienia mogą wpływać niektóre lekarstwa, na przykład zmniejszające przekrwienie, pobudzające apetyt, antacydy bogate w sód, jak również środki przeciw migrenie zawierające kofeinę.

Oczywiście, jeśli masz nadciśnienie, to najlepszych rad co do zwyczajów żywieniowych i innych udzieli ci lekarz, który uwzględni twoje indywidualne potrzeby. Niezależnie jednak od sytuacji prowadzenie już od młodości zdrowego trybu życia zawsze wychodzi na dobre — nie tylko osobom z nadciśnieniem, lecz wszystkim członkom rodziny. Wspomniana na początku Marianna musiała dokonać pod tym względem zmian. Obecnie przyjmuje leki i mimo kłopotów zdrowotnych prowadzi normalne życie. A ty? Wyczekując czasu, gdy wszyscy ludzie będą cieszyć się czerstwym zdrowiem i „żaden mieszkaniec nie powie ‚Jestem chory’”, kontroluj swoje ciśnienie krwi! (Izajasza 33:24).

[Przypisy]

[Ramka na stronie 22]

ZWALCZANIE NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

1. Co możesz zrobić

• Zmniejsz nadwagę

• Ogranicz spożycie soli

• Jedz więcej pokarmów zawierających potas

• Ogranicz picie alkoholu

• Regularnie zażywaj ruchu

2. Czynniki wspierające

• Przyjmuj preparaty wapnia i magnezu

• Stosuj wysokobłonnikową dietę bezmięsną

• Skorzystaj z terapii antystresowej

3. Działania dodatkowe

• Rzuć palenie

• Kontroluj poziom cholesterolu

• Kontroluj poziom cukru

• Unikaj leków mogących podwyższyć ciśnienie krwi

[Prawa własności]

Na podstawie raportu z III Brazylijskiej Konferencji w sprawie Nadciśnienia — Revista Brasileira de Clinica & Terapeutica.

[Ilustracje na stronie 23]

Regularne zażywanie ruchu i zdrowa dieta pomagają zapobiegać nadciśnieniu i je zwalczać