Unikatowa ostoja śródziemnomorskiej przyrody

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z HISZPANII

 OD TYSIĘCY lat mieszkańcy krajów śródziemnomorskich wycinali lasy, nadmiernie eksploatowali pastwiska i bez ograniczeń polowali na dzikie zwierzęta, doprowadzając niemal do wytępienia niektórych gatunków. W regionie tym ocalało niewiele terenów dziewiczych. Tak się jednak złożyło, że pewien niewielki obszar w Hiszpanii pozostał do dziś prawie niezmieniony. Nosi nazwę Monfragüe, czyli „Niedostępna Góra”.

Miejsce to jest odosobnione, ale samo tylko odosobnienie nie uchroniłoby go jeszcze przed dewastacją. Szczęśliwym zrządzeniem losu metoda hodowli stosowana przez tutejszych rolników sprzyjała zachowaniu cennych resztek lasu, który niegdyś porastał znaczne obszary wzgórz śródziemnomorskich. Tradycyjna nazwa ocalałych dąbrów brzmi dehesa — dosłownie „lesiste pastwiska”.

Ekologiczny system hodowlany

Przed wiekami rolnicy zamieszkujący Estremadurę (część Hiszpanii, gdzie znajduje się Park Narodowy Monfragüe) zrozumieli, jakie korzyści daje pasienie trzód w tutejszych dąbrowach, w których oprócz pokarmu zwierzęta znajdowały tak potrzebny im cień. * Dlatego nie wycinali wszystkich drzew, lecz część zimotrwałych dębów pozostawiali na pastwiskach. Taka właśnie jest geneza owych przerzedzonych lasów. Ponadto przycinali drzewa, żeby pobudzić wzrost gałęzi. Cień dostojnych dębów chronił trawę, a obficie zrzucane przez nie żołędzie stanowiły paszę dla bydła i świń. Tak więc jako dehesa zachowała się spora część pierwotnego drzewostanu, a wraz z nią przetrwały liczne rdzenne gatunki ptaków i zwierząt.

Dehesę przecinają dwie rzeki, Tag i Tiétar, które płyną kanionami, by w końcu połączyć swe nurty u stóp najwyższego szczytu pasma Monfragüe. W roku 1979 objęto ochroną pradawny śródziemnomorski las, który przetrwał na górzystym terenie graniczącym z obiema rzekami. Park Narodowy Monfragüe utworzono dlatego, że jest to jedna z najlepiej zachowanych pozostałości oryginalnego ekosystemu śródziemnomorskiego.

Ptaki znane z Biblii

Park, choć stosunkowo niewielki, stanowi ostoję żenet, jeleni, dzików; znalazł w nim też schronienie ryś iberyjski (inaczej: cętkowany), zaliczany do najbardziej zagrożonych gatunków europejskich. Miejscowe ssaki na ogół prowadzą nocny tryb życia, dlatego zwiedzając park  w ciągu dnia, można liczyć głównie na zobaczenie imponujących ptaków drapieżnych, których jest tu pod dostatkiem. Większość tych śródziemnomorskich skrzydlatych drapieżców występuje także w krajach biblijnych.

Kiedy w połowie XIX wieku przyrodnik H. B. Tristram podróżował po Palestynie, zauważył, że prawie zawsze miał nad głową sępy płowe. * To samo rzuca się w oczy podczas zwiedzania Monfragüe. Miejscowa populacja tych ptaków, licząca około 400 par, zasiedla urwiste skały nad Tagiem i Tiétarem. O zmierzchu, gdy całymi stadami kołują nad kolonią gniazd, na wieczornym niebie rysują się ich masywne sylwetki.

Bardzo sprzyjające warunki mają w Monfragüe bociany białe. W wielu innych częściach Europy zwykle budują gniazda na starych budynkach, natomiast tutaj na dębach (Psalm 104:17). Znane są z wykorzystywania podczas lotu wstępujących prądów ciepłego powietrza, w czym specjalizują się również inni mieszkańcy parku: orły cesarskie i przednie, które „patrzą daleko”, niestrudzenie szybując i ślizgając się w przestworzach w ciągłym pościgu za łupem (Hioba 39:27-29).

Ruchliwsze od orłów — a także liczniejsze, zwłaszcza latem — są kanie rude. Polujące na ryby kanie czarne, obdarzone doskonałym wzrokiem, bezustannie obserwują rzeki parku w poszukiwaniu żeru (Hioba 28:7).

Inne ptaki drapieżne, jak puchacze i płomykówki, zaczynają fruwać wraz z zapadnięciem zmierzchu. Puchacze gnieżdżą się na odosobnionych skalnych urwiskach, w scenerii przypominającej ruiny starożytnego Babilonu, w których zgodnie z zapowiedzią proroka Izajasza też miały zamieszkać (Izajasza 13:21).

Pielęgnowanie parku

Piękno rezerwatu — szczególnie wiosną — podkreśla barwna szata polnych kwiatów. Prawie wszystkie pozbawione drzew zbocza pokrywają się wtedy tkaniną delikatnych białych kwiatków czystka gumodajnego i fioletowych kwiatostanów lawendy francuskiej. Gdy nadchodzi lato, zielone pastwiska pstrzą się szkarłatnymi cętkami wszędobylskich maków.

Zarząd rezerwatu za główny cel stawia sobie zabezpieczenie tego cennego siedliska przed zniszczeniem. Dlatego drzewa, które zostały tu sprowadzone skądinąd i które nie sprzyjają zachowaniu oryginalnej fauny oraz flory — na przykład sosny i eukaliptusy — zastępuje się gatunkami rodzimymi. Zarząd współdziała też z miejscowymi rolnikami i zachęca ich do dbania o dehesę, co wymaga uzupełniania drzewostanu przez dosadzanie dębów. Miejmy nadzieję, że dzięki tym zabiegom uda się ocalić dla przyszłych pokoleń tę unikatową ostoję śródziemnomorskiej przyrody.

[Przypisy]

[Ilustracje na stronach 16, 17]

Od lewej: bydło pasące się na „dehesie”, dalej żeneta i jeleń

[Ilustracja na stronie 18]

Sęp kasztanowaty

[Ilustracja na stronie 18]

Puchacz

[Ilustracja na stronie 18]

Orzeł przedni

[Prawa własności]

Zdjęcia: Dzięki uprzejmości GREFA