Troska o zdrowie podczas ciąży

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z MEKSYKU

WSKUTEK powikłań ciąży co roku umiera ponad pół miliona kobiet — tak wynika ze statystyk Funduszu ONZ do spraw Ludnościowych. A według informacji Funduszu Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF) groźne komplikacje zdarzają się u przeszło 60 milionów ciężarnych rocznie; blisko u jednej trzeciej z nich następstwem są trwałe zmiany chorobowe lub ciągle powracające infekcje. W krajach rozwijających się życie wielu kobiet to nieprzerwane pasmo ciąż i porodów. W rezultacie matki nie mają czasu dla siebie, są wyczerpane i chore. Ciąża naprawdę może się odbić niekorzystnie na zdrowiu, a nawet być groźna dla życia. Czy da się coś zrobić, by zmniejszyć te zagrożenia?

Troska o zdrowie przed zajściem w ciążę

Planowanie. Małżonkowie postąpią mądrze, gdy uzgodnią, ile zamierzają mieć dzieci. W słabo rozwiniętych krajach dość powszechny jest widok matki karmiącej jeszcze piersią, a już spodziewającej się następnego dziecka. Troska o dobro kobiety wymaga starannego planowania — między jedną a drugą ciążą matka powinna mieć dość czasu, by zdążyć odpocząć i odzyskać siły po poprzednim porodzie.

Odżywianie się. Według pewnej amerykańskiej organizacji działającej na rzecz bezpiecznej ciąży (Coalition for Positive Outcomes in Pregnancy) organizm potrzebuje co najmniej czterech miesięcy przed planowanym poczęciem na oczyszczenie się z różnych szkodliwych substancji i uzupełnienie niedoborów składników odżywczych. Na przykład zwiększone spożycie kwasu foliowego przez przyszłą matkę znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia u dziecka rozszczepu kręgosłupa w następstwie defektu zamykania się cewy nerwowej. Ponieważ cewa nerwowa embrionu zamyka się między 24 a 28 dniem po zapłodnieniu, czyli zanim niejedna ciężarna w ogóle uświadomi sobie swój stan, więc niektóre kobiety po zaplanowaniu ciąży zaczynają odpowiednio wcześnie dostarczać organizmowi kwasu foliowego.

Innym ważnym składnikiem pokarmowym jest żelazo. U ciężarnej zapotrzebowanie na nie wzrasta dwukrotnie. Jeśli w organizmie brak rezerw żelaza, co często zdarza się u mieszkanek krajów rozwijających się, może dojść do niedokrwistości. Częste ciąże grożą pogorszeniem  tego stanu, gdyż organizm nie ma dość czasu na uzupełnienie niedoborów żelaza. *

Wiek. W porównaniu z ciężarnymi w wieku dwudziestu kilku lat ryzyko śmierci przyszłej matki, która nie ukończyła 16 roku życia, jest o 60 procent wyższe. Z drugiej strony noworodki, których matki przekroczyły 35 rok życia, częściej mają wady i upośledzenia wrodzone (między innymi zespół Downa). U bardzo młodych ciężarnych, jak również u kobiet w dość zaawansowanym wieku stwierdza się większą skłonność do stanu przedrzucawkowego — zaburzenia występującego po 20 tygodniu ciąży, które objawia się nadciśnieniem tętniczym, obrzękiem oraz białkomoczem. Zwiększa ono ryzyko zgonu zarówno matki, jak i dziecka.

Infekcje. Podczas ciąży mogą się nasilić infekcje dróg moczowych, szyjki macicy i pochwy oraz żołądkowo-jelitowe, przez co wzrasta prawdopodobieństwo przedwczesnego porodu, jak też wystąpienia stanu przedrzucawkowego. Dlatego najlepiej wyleczyć się z wszelkich zakażeń przed zajściem w ciążę.

Troska o zdrowie podczas ciąży

Opieka prenatalna. Regularne badania lekarskie zmniejszają ryzyko śmierci podczas ciąży. W krajach, gdzie dostęp do przychodni i szpitali jest utrudniony, alternatywą bywa korzystanie z fachowych porad wykwalifikowanej położnej.

Kobieta pozostająca pod opieką lekarską może liczyć na rozpoznanie u niej czynników ryzyka i przedsięwzięcie odpowiednich środków. Zagrożenie stwarza na przykład ciąża mnoga, nadciśnienie, choroby serca i nerek czy cukrzyca. W niektórych krajach ciężarna może się zaszczepić anatoksyną tężcową zapobiegającą tężcowi noworodków. Bada się również (między 26 a 28 tygodniem ciąży), czy nie jest zarażona paciorkowcami grupy B (paciorkowce bezmleczności). Gdyby te bakterie występowały w jelicie grubym, podczas porodu mogłyby zostać przeniesione na płód.

Przyszła matka musi być przygotowana do udzielenia lekarzowi lub położnej wszelkich potrzebnych informacji, dotyczących na przykład przebytych chorób. Sama też powinna dużo pytać. Oto symptomy będące sygnałem do szukania natychmiastowej pomocy medycznej: krwawienie z pochwy, nagłe wypieki, silne lub nieustające bóle głowy bądź palców, raptowne pojawienie się zaburzeń wzroku (nieostre widzenie), silne bóle brzucha, długotrwałe wymioty, dreszcze, gorączka, zmiany częstotliwości lub intensywności ruchów płodu, odpływ płynów przez pochwę, ból w czasie oddawania moczu albo nienormalne zatrzymanie moczu.

Alkohol, substancje odurzające i uzależniające. Picie przez ciężarną alkoholu oraz zażywanie środków odurzających i uzależniających — w tym nikotyny — zagraża dziecku. Może wywołać opóźnienie w rozwoju umysłowym, nieprawidłowości w rozwoju fizycznym, jak również zaburzenia zachowania. U noworodków uzależnionych matek stwierdza się objawy zespołu abstynencyjnego. Wbrew dość rozpowszechnionemu mniemaniu, że kieliszek wina od czasu do czasu nie zaszkodzi, specjaliści na ogół zalecają zupełne odstawienie alkoholu w okresie ciąży. Przyszłe matki muszą się także wystrzegać biernego palenia.

Leki. Nie powinno się przyjmować żadnych leków poza przepisanymi przez lekarza poinformowanego o ciąży pacjentki. Lekarz starannie rozważy ryzyko związane z zażywaniem danego farmaceutyku. Niebezpieczne bywają też preparaty witaminowe, na przykład nadmiar witaminy A może spowodować deformacje płodu.

Przybieranie na wadze. Należy unikać skrajności. Według pewnej książki noworodki z niedowagą są 40 razy bardziej narażone na zgon niż noworodki o wadze normalnej (L. Kathleen Mahan i Sylvia Escott-Stump, Krause’s Food, Nutrition and Diet Therapy). Z drugiej strony „jedzenie za dwoje” prowadzi do otyłości. Przybieranie na wadze staje się widoczne zwłaszcza od czwartego miesiąca ciąży. Jeśli jest prawidłowe, znaczy to, że przyszła mama je tyle, ile powinna, uwzględniając zwiększone zapotrzebowanie organizmu. *

 Higiena i inne czynniki. Można się normalnie kąpać i brać prysznic, ale nie należy stosować przepłukiwania (irygacji) pochwy. Trzeba też unikać styczności z ludźmi cierpiącymi na choroby wirusowe, na przykład na różyczkę, i chronić się przed toksoplazmozą — nie jeść niedogotowanego mięsa oraz wystrzegać się kontaktu z kocimi odchodami. Bardzo ważne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny, takich jak mycie rąk i artykułów żywnościowych spożywanych na surowo. Współżycie seksualne na ogół nie stwarza zagrożenia, z wyjątkiem ostatnich tygodni ciąży. Niebezpieczne jest jednak wówczas, gdy pojawią się krwawienia bądź skurcze albo gdy kobieta miała już poronienie.

Szczęśliwe rozwiązanie

U kobiet, które dbają o siebie podczas ciąży, rzadziej występują powikłania okołoporodowe. Przygotowania do porodu obejmują powzięcie decyzji, gdzie ma się on odbyć: w szpitalu czy w domu. Warto też wcześniej się dowiedzieć, jakiej pomocy można oczekiwać od lekarza (lub położnej) i jak z nim (nią) współpracować. W ramach tej współpracy należy przedstawić swoje starannie przemyślane życzenia (jeśli mogą zostać uwzględnione), dotyczące takich spraw, jak pozycja ciała w czasie porodu, nacięcie krocza, podanie środków znieczulających, ewentualne użycie kleszczy bądź też zastosowanie elektronicznego monitorowania płodu. Jeżeli zaplanowano, że poród odbędzie się w domu, trzeba z góry ustalić, do którego szpitala się udać w razie poważnych komplikacji. Trzeba też postanowić, jakie konkretne działania podjąć w wypadku nadmiernej utraty krwi. Ponieważ krwotok jest częstą przyczyną śmierci rodzących, więc gdy ciężarna odmawia zgody na transfuzję, należy zawczasu zadbać o to, by personel medyczny miał pod ręką preparaty krwiozastępcze. Warto również rozważyć, jak postąpić, jeśli konieczne okaże się cesarskie cięcie.

W Biblii czytamy, że dzieci są darem Boga, powierzonym przez Niego „dziedzictwem” (Psalm 127:3). Im więcej kobieta wie na temat ciąży, tym większą ma szansę na szczęśliwe rozwiązanie. Dla dobra swojego i dziecka powinna dbać o organizm zarówno przed zajściem w ciążę, jak i w czasie jej trwania. Powinna też poczynić odpowiednie przygotowania do porodu.

[Przypisy]

[Ramka na stronie 14]

RADY DLA KOBIET W CIĄŻY

● W normalnym jadłospisie ciężarnej powinny codziennie występować owoce, jarzyny (zwłaszcza ciemnozielone, pomarańczowe i czerwone), warzywa strączkowe (takie jak fasola, soja, soczewica, ciecierzyca), produkty zbożowe (na przykład pszenica, kukurydza, owies, jęczmień; szczególnie korzystne jest jedzenie całych ziaren lub przetworów wzbogaconych suplementami pokarmowymi), produkty pochodzenia zwierzęcego (między innymi ryby, drób, wołowina, jajka, sery i mleko, najlepiej odtłuszczone). Należy zachować umiar w jedzeniu tłuszczów, rafinowanego cukru i soli. Wskazane jest picie dużych ilości wody. Nie poleca się napojów kofeinowych ani produktów spożywczych zawierających środki konserwujące bądź inne substancje chemiczne (na przykład barwniki, dodatki smakowe). Ciężarnym zdarza się wypaczone łaknienie — apetyt na substancje niejadalne (takie jak glina czy krochmal do usztywniania tkanin), których spożywanie może spowodować niedożywienie i zatrucie.

● Trzeba unikać zagrożeń występujących w otoczeniu, takich jak nadmierne dawki promieniowania rentgenowskiego czy szkodliwe substancje chemiczne. Zaleca się ograniczenie użycia preparatów w sprayu i chemikaliów stosowanych w gospodarstwie domowym. Nie należy się wystawiać na wpływ zbyt wysokiej temperatury, żeby się nie przegrzać. Dobrze jest unikać forsownej gimnastyki, długiego stania i nadmiernego wysiłku. Trzeba też pamiętać o prawidłowym zapinaniu pasa bezpieczeństwa.