Jeden z najbardziej pożytecznych orzechów na świecie

PEWIEN niezwykły orzech podróżuje po całej ziemi. Jest źródłem napoju i pokarmu. Sylwetki drzew, na których rośnie, stanowią charakterystyczny element krajobrazu tropikalnych wysp. O jakim orzechu mowa? O kokosie — jednym z najbardziej pożytecznych orzechów na świecie. *

Mieszkańcom innych stref klimatycznych palma kokosowa kojarzy się głównie z wakacjami w tropikach. Ale dla miejscowej ludności ma ona o wiele większe znaczenie. Zdaniem Indonezyjczyków jej owoce można „spożytkować na tyle sposobów, ile jest dni w roku”. Filipińczycy mawiają: „Kto sadzi kokosowca, ten sadzi naczynia i odzież, jedzenie i picie, dom dla siebie i majątek dla dzieci”.

 W aforyzmie tym nie ma przesady. Według książki Coconut — Tree of Life (Kokosowiec — drzewo życia) palma ta „dostarcza nie tylko żywności, wody i oleju jadalnego, ale także liści do krycia dachów, włókna do wyplatania sznurów i dywanów, skorup, z których można zrobić naczynia lub ozdoby, a także słodkiego soku z kwiatów, używanego do produkcji cukru i alkoholu”. Dalej dodano: „Można wykorzystywać nawet drewno, jeśli odpowiednio się je potnie”. Podobno z surowców pozyskanych z kokosowca mieszkańcy archipelagu Malediwy na Oceanie Indyjskim skonstruowali łodzie, którymi dotarli na Półwysep Arabski oraz na Filipiny. Jednakże to kokosy, a nie ich hodowcy, są największymi podróżnikami.

Dalekomorski podróżnik

Kokosowce dobrze rosną wzdłuż większości tropikalnych wybrzeży, jeśli tylko są obficie zraszane deszczem. Chociaż ludzie często sadzą te wszechstronnie użyteczne drzewa, kokosy samodzielnie docierają do najbardziej odległych zakątków ziemi. Rośliny rozsiewają się na różne sposoby, ale kokosowiec świetnie wykorzystuje wody oceanu. I właśnie dlatego jest tak znakomitym globtroterem.

Dojrzały kokos spada na ziemię. Czasami stacza się w dół plaży, w stronę morza. Podczas przypływu zabiera go woda. Ponieważ włóknista skorupa zatrzymuje sporo powietrza, orzech z łatwością unosi się na powierzchni. Jeśli dryfuje po wodach laguny, dotrze tylko do pobliskiego atolu. Ale jeżeli wypłynie na otwarte morze, potrafi pokonać ogromne odległości.

Słona woda morska niszczy większość innych nasion, ale przeniknięcie twardej skorupy kokosu trwa długo. Orzech z łatwością utrzymuje się na wodzie nawet około trzech miesięcy — niekiedy dociera na jakąś wyspę oddaloną o tysiące kilometrów i tam kiełkuje. Może właśnie w ten sposób opanował wiele tropikalnych wybrzeży.

Smak tropików

Ludzie mieszkający poza strefą podzwrotnikową mogą sądzić, że kokos służy tylko jako dodatek do czekolady lub ciasta. Jeśli jednak zwiedzisz południowo-wschodnią Azję, przekonasz się, jak wszechstronne może mieć zastosowanie. W książce Pacific and Southeast Asian Cooking (Kuchnia wysp Pacyfiku i południowo-wschodniej Azji) powiedziano, że „orzech kokosowy jest głównym składnikiem pożywienia we wszystkich krajach, regionach i na wyspach — od Hawajów po Bangkok”. Wspomniano też, że dla mieszkańców tych terenów „stanowi nieodzowne źródło rozmaitych składników pokarmowych, pozwalające rozkoszować się niewyczerpanym bogactwem dań i najrozmaitszych smaków”.

Dlaczego kokos zajmuje tak poczesne miejsce w tamtejszej tradycyjnej kuchni? Przyczyna jest prosta: Ponieważ dostarcza wody, mleka i oleju jadalnego. Z niedojrzałego zielonego owocu pochodzi czysty słodki sok. Przyrządza się z niego pyszny orzeźwiający napój, często sprzedawany w przydrożnych sklepikach. Natomiast mleko kokosowe otrzymuje się przez wymieszanie startego bielma z wodą i wyciśnięcie powstałej cieczy. Jest dodawane do zup, sosów i ciast w celu polepszenia smaku i konsystencji.

Aby pozyskać olej kokosowy, rozłupuje się niedojrzały orzech i suszy go na słońcu. Wysuszone bielmo, zwane koprą, oddziela się od skorupy, a następnie tłoczy z niego olej. W tropikach jest to najczęściej używany olej jadalny, a w krajach zachodnich wykorzystuje się go do wyrobu margaryny, lodów i ciastek.

Zbieranie orzechów kokosowych nie jest łatwe. Niejednokrotnie trzeba się w tym celu wspinać na palmy. W Indonezji wytresowano do tej pracy małpy. Najprostszą metodą — polecaną tym, którzy chcą mieć dojrzałe owoce — jest czekanie, aż same spadną na ziemię.

Bez względu na sposób zbierania kokosów ich wszechstronne zastosowanie sprawiło, że mają wartość handlową, a dla wielu osób są nieocenionym źródłem pożywienia. Kiedy więc następnym razem zobaczysz palmę kokosową — czy to na zdjęciu, czy w naturze — pamiętaj, że masz przed oczami coś więcej niż tylko ozdobę tropikalnych wybrzeży. Patrzysz na drzewo dostarczające jednego z najbardziej pożytecznych orzechów na świecie.

[Przypis]

 [Ramka i ilustracje na stronie 26]

KOKOSOWE CIEKAWOSTKI

KRAB PALMOWY Amatorami pysznych kokosów są nie tylko ludzie. Krab palmowy w ciągu dnia chroni się w jamce ziemnej, ale w nocy wyrusza na poszukiwanie orzechów. Człowiek otwiera kokos maczetą, tymczasem zaradny krab musi się nieźle namęczyć, by rozłupać orzech, uderzając nim o skałę. Kokosowa dieta najwyraźniej mu służy — stworzenie to żyje bowiem przeszło 30 lat!

KOKOS A KOSMETYKI Ponieważ olej kokosowy idealnie pielęgnuje skórę, producenci dodają go do szminek i balsamów do opalania. A jeśli lubisz ekologiczne mydło lub szampon, które łatwo się pienią, to niewykluczone, że w ich skład również wchodzi olej kokosowy.

[Ilustracje]

Orzech kokosowy może przetrwać dalekomorską podróż

Krab palmowy

Drzewko kokosowe

[Prawa własności]

Godo-Foto

[Prawa własności do ilustracji, strona 25]

U góry po prawej: Godo-Foto