Storczyki w całej krasie

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z KOSTARYKI

„Otoczone murkami, pysznią się swą urodą, którą uwydatnia łagodny wiatr oraz gra słonecznego światła i cienia. Są dziś bardziej niż kiedykolwiek dumne ze swej piękności”.

TAK się rozpoczynał artykuł zapowiadający doroczną krajową wystawę storczyków w stolicy Kostaryki, San José. Gdy pada słowo „storczyk”, wielu ludziom pamięć podsuwa obrazy kwiatów zaliczanych do najpiękniejszych i najniezwyklejszych na świecie. Pewna kobieta zwiedzająca wystawę zapytała: „Czy możliwe, żeby ktoś podziwiający urodę i skomplikowany kształt storczyków zaprzeczał stworzeniu ich przez Boga?” I rzeczywiście, kwiaty te głoszą chwałę Jehowy Boga, którego co prawda nie możemy ujrzeć, lecz którego cechy możemy sobie uświadomić — patrząc na to, co powołał do istnienia (Rzymian 1:20).

Storczyki są cenione od tysięcy lat. Pewne świadectwa pozwalają przypuszczać, że Chińczycy uprawiali je już ponad 4000 lat temu. Po drugiej stronie globu hodowlą różnych gatunków storczyków zajmował się Montezuma, który w latach 1502-1520 władał ziemiami należącymi dziś do Meksyku. Ale zapotrzebowanie na storczyki niebywale wzrosło dopiero na początku XIX wieku.

W roku 1818 niejaki William Cattley odebrał w Anglii transport tropikalnych roślin z Brazylii. Znalazł w nim fragmenty roślin wyglądające jak korzenie. Zasadził je więc, a na widok fioletowo-purpurowych kwiatów, które z nich wyrosły, wpadł w zachwyt. Ten rodzaj storczyków nosi dziś nazwę katleja.

W XIX wieku wśród ludzi zamożnych panowała moda na kolekcjonowanie rzadkich gatunków storczyków. Ceny nowych odmian bywały niezwykle wysokie. Z końcem stulecia zainteresowanie storczykami zmalało, ale moda ta powróciła kilkadziesiąt lat później, kiedy opracowano tanie metody ich sztucznego rozmnażania. Odtąd każdy mógł sobie na nie pozwolić.

 Niewiarygodna różnorodność

Rodzina storczykowatych, obejmująca swym zasięgiem cały świat i licząca około 20 000 gatunków, jest prawdopodobnie najliczniejszą rodziną roślin kwiatowych. * Storczyki spotyka się wszędzie — od arktycznego koła podbiegunowego po tereny półpustynne. W Andach na wysokości 3000 metrów występują gatunki porastające wierzchołki drzew, a inne — na przykład pewien gatunek australijski — większą część życia bytują pod ziemią.

Storczyki są bardzo zróżnicowane pod względem wielkości, kolorów i zapachów. W Papui-Nowej Gwinei rośnie storczyk osiągający wysokość kilku metrów i wagę do dwóch ton. Ale znane są też gatunki o kwiatach nie większych od łebka szpilki — cała taka roślinka bez trudu zmieści się w naparstku. Istnieją storczyki rosnące na ziemi (gruntowe), przeważają jednak epifity, żyjące na drzewach i innych roślinach. Pewne gatunki emanują nikłą woń przypominającą kokos lub malinę, inne zaś wydzielają odór padliny.

Nasuwa się pytanie, czy skoro są tak zróżnicowane powinno się je łączyć w jedną rodzinę. Otóż pomimo odmienności poszczególnych gatunków storczyki mają dwie cechy wspólne, które je wyodrębniają spośród innych roślin kwiatowych. Po pierwsze, kwiaty storczyków cechuje charakterystyczny układ płatków, a po drugie, mają wewnątrz tak zwane prętosłupy (kolumienki), stanowiące jedyne w swoim rodzaju połączenie męskich i żeńskich organów rozmnażania płciowego.

 Kostarykańskie storczyki

Kostaryka to niewielki kraj, niemniej zajmuje jedno z czołowych miejsc w świecie pod względem liczby storczyków na jednostkę powierzchni. Jest siedliskiem mnóstwa gatunków należących do tej rodziny, z których jeszcze nie wszystkie zostały poznane, a poznanych doliczono się już około 1400. Stabilizujący wpływ na miejscowy klimat wywiera od wschodu Morze Karaibskie, od zachodu zaś Ocean Spokojny. Występują tu tereny o zróżnicowanej wilgotności, co sprzyja wegetacji rozmaitych gatunków storczyków, jak również lasy mgielne — liczne zbiorowiska roślinne o dużej wilgotności, porastające wyżyny i góry, w których większość kostarykańskich storczyków znajduje idealne warunki do rozwoju. Na pewnym drzewie rosnącym w takim lesie stwierdzono aż 47 gatunków storczyków!

Wiele gatunków storczyków zostało uznanych za zagrożone, toteż cały czas podejmuje się starania, by je ocalić. Na szczęście są też gatunki, w które lasy Kostaryki obfitują. Obecnie hodowla storczyków to hobby popularne we wszystkich warstwach społecznych. Choć uprawa tych kwiatów nie jest trudna, istnieje pewne niebezpieczeństwo: można się od nich uzależnić! Ktoś tak to wyraził: „Chcieć się ograniczyć do hodowania jednego gatunku storczyka to jakby chcieć poprzestać na zjedzeniu jednego fistaszka!”

[Przypis]

[Ramka i ilustracja na stronie 23]

Doroczna krajowa wystawa storczyków

Pierwszą krajową wystawę Kostarykańskie Towarzystwo Storczykowe zorganizowało w roku 1971 w celu zwrócenia uwagi opinii publicznej na konieczność ochrony naturalnych siedlisk storczyków. Ekspozycja była skromna — stanowiło ją zaledwie 147 okazów rozłożonych na kilku stołach. Ale niedawno na jednej z kolejnych wystaw liczba eksponowanych roślin wyniosła już przeszło 1600. Zwiedzających wita feeria barw, prawdziwa uczta dla oczu; prezentowane są kwiaty wszelkich możliwych wielkości i kształtów.

[Prawa własności]

Jardín Botánico Lankester

[Ramka i ilustracje na stronie 24]

Lankester Gardens

Ten cichy, rajsko piękny zakątek, który powstał w roku 1917 dzięki staraniom brytyjskiego przyrodnika Charlesa Lankestera Wellsa, należy do najbardziej cenionych ogrodów botanicznych obu Ameryk. Na niespełna 11 hektarach częściowo zalesionej powierzchni występuje tu aż 800 gatunków storczyków — zarówno rodzimych, jak i obcych. Miejsce to odgrywa także rolę głównego rezerwatu krajowego. Dziko rosnące storczyki, zwłaszcza rzadsze gatunki, bywają przedmiotem nielegalnego handlu. Po skonfiskowaniu ich przez urzędników państwowych trafiają do Lankester Gardens, gdzie jest szansa uratowania danego gatunku od zagłady.

[Prawa własności]

Zdjęcia powyżej: Jardín Botánico Lankester de la Universidad de Costa Rica

[Ramka i ilustracje na stronie 25]

Uprawa storczyków w domu

▪ Większość storczyków może rosnąć w doniczkach czy koszykach wypełnionych żwirem lub korą.

▪ Chociaż storczyki na ogół nie potrzebują gleby, potrzebują jednak regularnego nawożenia, zwłaszcza w porze kwitnienia.

▪ Różne storczyki wymagają różnego oświetlenia. Rodzaj wanda lubi jasne światło słoneczne padające z okien południowych, natomiast storczyki z rodzaju katleja lepiej rosną blisko okien skierowanych na zachód, jeśli jednak są ustawione przy oknach południowych, to należy zapewnić im miejsce półcieniste. Przy oknach zachodnich ładnie rozwija się też rodzaj falenopsis, który może również mieć stanowisko przy oknach południowych, lecz częściowo zacienione.

▪ Storczyki podlewamy tak obficie, aż nadmiar wody zacznie ściekać z otworków w doniczce na podstawkę. Pomiędzy jednym a drugim podlewaniem roślina powinna nieco przeschnąć.

▪ Storczyki lubią wilgoć. Dlatego w suchym klimacie dobrze jest ustawiać pojemniki z kwiatami na tacy wyłożonej kamykami, zalanymi wodą tak wysoko, by ich czubki trochę z niej wystawały.

[Ilustracje]

Rodzaj falenopsis

Rodzaj wanda

Rodzaj katleja

[Prawa własności]

Jardinería Juan Bourguignon

[Ilustracja na stronach 24, 25]

Ten gatunek może mieć nawet przeszło sześć metrów wysokości i ważyć około dwóch ton

[Prawa własności]

Noemi Figueroa/Brooklyn Botanical Garden

[Ilustracja na stronie 25]

Kwiat najmniejszego storczyka świata ma zaledwie milimetr średnicy